Juanjo Olasagarre: «Nahiago dut etsipena agertu, esperantza faltsua adieraztea baino»

  • Laurogeiko hamarkadaren hasieran herri txiki nafar batean utopiaren atzetik abiatzen diren lau gaztetxo dira Ezinezko maletak Juanjo Olasagarreren lehendabiziko nobelako protagonistak. Iraultza izkinaren bueltan dagoen sentsazioa dute, baina nahiz amets berdinak izan, ez datoz guztiak bat denean, koadrilan hori aitortzera ausartzen ez badira ere. Gero bakoitzak bere bidea hartuko du, harik eta beraietako bat Londresen hil dela jakiten duten arte. Horrek behartuko ditu beste hirurak elkarrekin bidaia bat egitera eta hamar urte aurretik batera bizitakoak eta eman zituzten urratsak bergogoratzera, orduko adiskidetasuna eta eduki zituzten ametsak gaur egun bakoitzak dituen uste eta sentimenduekin kontrajarriz. Horretaz guztiaz hitz egiten du orain artean poesia, antzerkia eta bidaia kronika jorratu duen Juanjo Olasagarrek ondoko elkarrizketan.

2021eko uztailaren 28an
Zer islatu nahi izan duzu zure lehen nobela honetan?
Utopiak bere balorea du, baina baita bere desbalorea ere. Utopiaren izenean zenbat jende eraman zuen aurretik Stalinek? Eta Leninek ere bai batzuk. Niri interesatu zitzaidan islatzea gure bizitza pertsonalarengan zer eragin izan duen horrek. Iraultzaren subjektua hasieran bat zen, langilea eta gizona; ez emakumea, edo emakumea ere bai, baina gutxiago. Utopia ere izan zen aurretik gauza asko eraman zituen hondeagailua. Eta nik kontatu nahi izan ditut aurrera eraman zituen gauza horietatik batzuk eta baita ere pertsonaiek gauza horiekiko zer harreman mota duten gaur egun.

Utopiari buruz mintzatzerakoan iraganaldia erabili duzu. Zure ustez utopia hil da?
Hori esaten dute. Nik uste dut esperantza ez dela hil, ezta utopia ere, hilzorian dagoen arren. Baina utopia marxista »orain arte ezagutu dugun bezala behintzat» bai hil dela. Hau da, funtzionatuko duen gizarte zoriontsu bat eraikitzeko modurik dagoenik ez dut sinesten. Ez dago. Hobe daitezke gauzak… munduari begiraturik nola dagoen, egon behar du hori egiteko modurik! Baina zentzu horretan nahiago dut nire etsipena agertu, esperantza faltsuak adieraztea baino.

Eta zein asmorekin idatzi zenuen Ezinezko maletak?
Garai bat islatu nahi nuen bertan, laurogeiko hamarkada, nolabait nire belaunaldiaren munduratzea-edo gertatu zen garaia. Herri txiki batekoa naiz ni eta inguru hori hartu nuen nirea agertzeko. Jakina, nire liburuak nahi duena kontatzen dio bakoitzari »nire ustez irakurleak gutxienez ehuneko berrogeita hamarra jartzen baitu liburu bat irakurtzean», baina niri islatzea interesatu zitzaidana zen nola Euskal Herrian gauza batzuekin egin dugun amets eta gero amets horiek gaurko errealitatearekin kontrastatzea, amets horiek pixka bat komatxo artean-edo jarriz. Hortik sortu zitzaidan lagun koadrila bat, Londres… norbaitek ezin duelako hemen bizi edo ez duelako hemen bizi nahi eta hara joaten delako… Nolabait nire bizipenen isla ere bada nobela, nahiz agertzen ditudan guztiak ez diren nik bizitakoak izan.

Koadrilak garrantzi handia du zure narrazioan. Zehazki, zer da zuretzat koadrila?
Neurri batean gorroto asko izan diot hitz horri. Izan ere, koadrilak, zu bertako gune baldin bazara, ongi daude, baina baztertua baldin bazaude, sufritzeko tokiak ere badira. Koadrila sozializatzeko modu bat da, Euskal Herrian edo bertako herrietan behintzat oso normala dena. Nik beti esan izan dut herri txiki batean zuk ez dituzula zure lagunak aukeratzen, egokitzen zaizkizunak dauzkazula. Eman dezagun, lau urte goitik, lau urte beheitik, zure adin inguruko hogei pertsona daudela herrian; bada, horiekin moldatu behar duzu. Makurrago edo hobe, baina horiekin moldatu beharra daukazu. Nobelan niri interesatu zitzaidan koadrila agertzea, munduak edo gizakiok izan ditzakegun gatazkak ere hor agertzen direlako. Familian agertzen dira, talde politikoetan ere bai, eta koadrilatan baita ere. Baina nobelako koadrila hori ez zen bakarrik koadrila zentzu naturalean, talde politiko bat ere bazen… Ez dakit, gauza piloa nahasten dira hor.

Ematen du pertsona batzuek koadrila osatzen badute, nolabait elkar maite behar dutela. Ez da hori zure pertsonaien kasua, ordea. Ez al da harritzekoa?
Ez dakit. Uste dut gorrototik gehiago dagoela liburuan amodiotik baino. Lau pertsona horiek elkar bizitzera kondenatuta egon dira garai batean, baina orain jada ez, eta hori batzuentzat liberazio bat da… Psikoanalisitik begiratuta izan daiteke amaren sozializatzeko kontzeptu hori ere: taldea, babesa. Baina, noski, hori da nire lagun Rikardo Arregi Díaz de Herediak esaten duena. Berarentzat nobela hau ez da hainbeste utopiari buruz, baizik eta niaren eraikuntzari buruz, hau da, bakoitzak bere burua nola eraikitzen duen nerabezarotik gaur arte. Eta hor jada bai aurre egin behar diozula taldeari, alde edo kontra. Koadrilak eskaintzen dizkizunak zure burua eraikitzeko moduekin bat baldin badatoz, ez daukazu gatazkarik; baina hori ez bada horrela, gatazka sortzen da, neurri batean kontra egin behar diozu eta hortik sortzen dira gorrotoak.

Zure taldean nor dugu kideak biltzen dituen pertsona? Batetik, badirudi Harakin izan daitekeela, bere borroka grinagatik, eta beharbada berak hala dela uste du. Baina gero, besteen sentimenduei erreparatuz gehiago ematen du hildako pertsonaia dela biltzailea…
Irakurketa guztiak egin daitezke. Nik uste dut Harakin izan bazela gutxienez koadrilaren alde batzuen liderra. Baina izan zen, jada ez da, eta horren aurrean bakoitzak hartu du bide bat. Niri asko gustatzen zaizkit lagun talde bat une batean eta denbora pasatu eta gero agertzen duten liburuak eta filmak, hor ikusten delako munduaren aldaketa. Euskal Herrian berrogei- hogeita hamar urteotan gure aiton-amonen mundutik gaur egunera izugarrizko jauzia gertatu da, beharbada ehun urtetan baino handiagoa. Eta hori islatu nahi izan dut nobelan baita ere.

Hamar bat urteko aldean ere ematen da halako jauzia?
Bai. Beno, aldaketa hirurogeiko hamarkadan hasita zegoen, baina nolanahi ere suertatu da. Eta ez aldaketa politikoa bakarrik; bizitzeko moduak, gizartea, taldea eta Euskal Herria ulertzeko erak aldatu dira ikaragarri.

Zergatik hasten da gaztetxo koadrila bat borrokan? Heroi izan nahi dutelako?
Giroan zegoen zerbait zen. Trantsizioa hor zegoen eta une batean jendeak uste izan zuen dena aldatuko zela, goitik behera. Eta gaztea zarenean gauzak aldatu nahi dituzu. Edo aldatu nahi zenituen orduan, utopia edo marxismoa martxan zegoenean, ideologia balidoa zenean; balidoa, zentzu honetan: jendeak sinesten zuelako horren bidez alda zitekeela mundua. Hori zen nobelako gaztetxoak borrokan hasi ziren giroa. Beraiek baino lehenagoko jendea ere horretan ari zen, eta beraz, normala zen beraiek hastea. Dena dela, suposatzen da badagoela koadrilan hori horrela ikusten ez zuen jende bat ere. EAJkoak ere egongo ziren lagunarte horretan, eta haiek ere sinetsiko zuten trantsizioaren aldaketan, baina akaso ez hainbeste; haiek gertatu denak bete ditu-edo.

Nolanahi ere, zure pertsonaien ametsak berehala apurtu ziren, ez da hala?
Ja, ja, ja! Bai. Beno, neurri batean. Komando bat egin nahi izan zuten, segituan harrapatu zituzten eta, bai, zapuztu ziren haien asmoak. Baina ez ametsak, amets horiek praktikara eramateko ahalegina baizik, ze gero ikusten da batzuk jarraitu dutela amets horiek izaten, Harakinek segitzen du aldatzeko nahiarekin, eta Ferminek ere bai, nahiz beste modu batean aldatu nahi dituen gauzak, esanaz, buka dezagun gatazka honekin eta egin dezagun beste zerbait.

Beharbada okerren »edo irabazle, hori bakoitzak erabaki beharrekoa baita» gertatzen dena herritik alde egin behar izan duen pertsonaia da…
Bada liburua maltzurra dela esan duenik ere. Jende horren iritziz maltzurra da esaten duelako sentsibilitate apur bat duenak ez duela lekurik herrian eta ihes egin beharrean dagoela. Nik ez dut uste horrela denik. Uste dut Bazterrek momentu batean ez duela berak izan nahi duena, gay bat »hirurogeietan San Franciscon kontzeptua sortu zen eran» ,hor ikusten; gero, jada minbizia duela dakienean, bat-batean hasten da pentsatzen zer izango ote zen bere bizitza han geratu izan balitz; akaso ez zuen lekurik izango, mundu guztia ezkonduta eta bera bakarrik, beharbada ez zen han aurkituko… baina beharbada bai. Gauza da erabakitzen duela Londresera alde egitea, non bizitza bat eta bizimodu bat aurkitzen dituen. Bere sustraiei uko egin die? Ez, beste toki batean jarri ditu bere sustraiak, ez dira bere bizitzan hain zentralak!


Azkenak
Bonus track: non dago saria?

Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]


Argia Sarien kronika
Galga azkartasunari

Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Ikus-entzunezko Argia Saria: EITB Kultura

EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Prentsako Argia Saria: Irutxuloko Hitza

Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Entzunezko Argia Saria: BaDA!bil podcasta

Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Merezimenduzko Argia Saria: Ene Kantak

Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik,  Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.


2025-01-31 | ARGIA
Urteko kanpaina onenaren Argia Saria: Altxa Burua

Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Interneteko Argia Saria: Oroibidea

Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]


2025-01-31 | ARGIA
ARGIAko lantaldearen mezua: Mundu ilunean, ARGIA gehiago

Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:

"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Banatu ditugu euskarazko komunikazioaren 2025eko Argia Sariak

Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]


Calexit, Kaliforniaren independentzia bilatzen duen ekimena

Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.


Estatuaren biktimek Chivite lehendakariari eskatu diote egon dadila euren aitortza ekitaldian otsailaren 13an

Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.


'Arizona' antzezlana
Muturrekoa, muturreraino eramanda

Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.

-------------------------------------------

Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]


Eguneraketa berriak daude