Gerrikoa estutu edo gerra gogorra, beste biderik ez da
- Oporretara aberats joan ginen mendebaldeko gizakiok eta lanera itzultzerakoan petrolioaren garestiaren beldurra aurkitu dugu denetan. «Aurkituko dute konponbidea» diote optimistenek. Gero eta gehiagok, ordea, uste dute gure hazkunde ereduak goia jo duela. Baina nola aldatu orain gure bizimodua?
Net Hurbil honetan azaldu genituen Oil Peak elkarteko adituen iritziak joan den maiatz hondarrean »«Odola dugun petrolioa 2010ean hasiko da agortzen»», eta egia esan, egun haietan guru katastrofista batzuk ematen zuten jakintsu horiek. Uda honetakoa ikusita, gero eta gehiago dira aitortzen dutenak mugimendu hauek guztiak agortze horren lehen seinaleak direla.
Asuntoa da petrolio merkearen zibilizazioa bukatzear dagoela dioten pentsalari eta ikertzaileen analisia urrunago doala. Plazaratu diren artikulu eta elkarrizketen artean, oso interesgarria da Richard Heinberg-ekin egindako interviewa, Znet web gunean eskuragai dagoena. Richard Heinberg Kaliforniako unibertsitate batean ari da Kultura, Ekologia eta Gizarte iraunkorra irakasten. Hainbat liburu idatzi du, horien artean azken hau: The Party’s Over: Oil, War and the Fate of Industrial Societies, euskaraz Bukatu da festa: Petrolioa, Gerra eta Gizarte Industrialen Patua esan nahi duena. www. museletter.com bere web gunean aurki daitezke liburu, artikulu eta elkarrizketen erreferentziak.
«Gizarteak, ekosistemak bezala, funtsean ez dira energia prozesatzeko sistemak baino», aitortu dio Heinbergek Davis Ross kazetariari. Iraultza industriala erregai fosilen gainean eraiki zen; ikatzaren gainean estreina, baina petrolioarekin orain arte gizakiak ezagutu den erregairik ugari eta merkeena aurkitu zuen. «Planetaren historian inork ez du aurkitu horrelako laguntzarik sekula».
Lehengai fosilen eraginarekin lotuta dakusa Heinbergek gizakion ugaritze sinestezina bera: industri iraultzaren hasieran ginen ehunka milioi urrietatik abiatuta gaurko 6.300 milioietara iritsi gara. Horrez gain, laguntza energetiko hori baliatzeko klase guztietako teknologiak asmatu ditugu, eta gure bizimodu osoa aldatu da urte gutxitan.
Galdezka joan zaion kazetaria amerikarra zenez, Phoenix hiriaren adibidea ipini dio adituak: basamortu baten erdian gai izan da gizakia horrelako hiri bat eraiki eta atxikitzeko, naturak inoiz utziko ez zion leku batean. Dena petrolioari esker.
Petrolioaren etorkizunari buruz, Heinbergek jarraitzen ditu M.King Hubberten kalkuluak. Shell multinazionalarentzako lan egin zuen geologo honek aurreikusi zuen Estatu Batuetan 1970ean gertatuko zena: eskuragai dagoen petrolioaren erdia atera denean, produkzioa hasiko da garestitzen eta urritzen, eta horrek dakar krisia. Horregatik, Heinberg ere petrolioaren eskasia hamarkada honetan hasiko dela uste duten adituen taldekoa da.
Eskaintza urritu eta prezioa igotakoan hasi gara denok energi iturri alternatiboei begira. Baina ekologi irakasleak aurkitzen duen arazo handi bat da ez dagoela alternatiba horiek irizpide garbien arabera konparatzeko modua. Benetan berriztagarriak dira? Zein da bakoitzaren ingurumen kostea? Zein da bakoitzaren errendimendua?
Dagoen informazioarekin, Heinbergek uste du energia nuklearra garestia eta arriskutsua dela, eta bere hondakinen arazoa konpondu gabe dago. Eolikoa da berak gehien maite duena baina leku jakinetan bakarrik erabili daiteke. Eguzki indarra ere erabiltzen du bere etxean Heinbergek, baina garestia izateaz gain, bere errendimendua oraindik mugatua dela aitortzen du. Hainbeste aipatzen den hidrogenoarena ez du batere garbi ikusten: «Hidrogenoa energi iturri ez da, energia pilatzeko bide baizik. Nondik aterako dugu hidrogenoa? Edo erregai fosiletara jotzen dugu »eta petrolioarekin egin dugu berriro topo» edo uretik, eta sistema honek argindar gehiago gastatu behar du gero hidrogenoak berak emango duena baino».
Petrolioaren alternatibarik ezean, bi ondorio garrantzitsu markatzen ditu Heinbergek. Hasteko, pertsona gehiegi bizi garela lurrean. Lurralde bakoitzak gizaki zama bat atxikitzeko ahalmena dauka eta azken mendeotan «era artifizial batean handitu dugu lurrak duen ahalmena. Nekazaritza, industria, garraioa, teknologia, garbitasuna, osasun zainketa... Baina arazoa da zama ahalmen hau berriztatu ezin den erregai baten mende dagoela, petrolioaren mende. Eta petrolioa urritu ahala desagertu daiteke ahalmen hori». Heinbergek, elkarrizketan, ez dio gehiago tira hari horri, baina munduan jadanik pertsona gehiegi gaudela esatetik ondorio latzak atera ditzake edonork.
Beste pentsamendu lerroa galdera honen inguruan dago: zer egin daiteke hemendik aurrera?
Heinbergek hiru alternatiba ikusten ditu. «Bata, A plana da, orain Iraken egiten ari garena: gerra». Arma eta bonba gehien dauzkana saiatuko da energi iturriak »eta petrolioa batez ere» kontrolatzen. «Horixe da A plana, gerra, eta ez du oso bukaera ona izango. Borrokak izango dira arma asko dituzten kontsumitzaileen eta arma gutxiago duten produktoreen artean. Baina denborarekin kontsumitu nahi duten herrialdeen arteko gerra ere egon daiteke». Txinaren beharrak aipatzen ditu Heinbergek, baina Europari ere egokituko zaio saltsa horretan bere koilarakada.
Beste plana, B plana, erregai fosilekiko menpekotasuna txikiagotzeko estrategia litzateke. Txikiagotzeko plana. Frantsesez decroissance esaten dutena. «Honek gure bizimodua goitik behera aldatzea ekarriko luke. Kontsumo gizarte izatetik gizarte efiziente bat izatera pasatzea. Hazkundean oinarritutako gizarte izatea utzi eta egoera geldikor batera pasatzea, edo behar izanez gero ekonomia txikiagotzen hastea». Baina inor ez da ausartu bide horri ekitera orain arte.
Hirugarrena, C plana, begiak ixtea da. «Asmatuko dute zerbait» uste izatea. Beti dago pentsatzea munduan badela jende azkarra arazoa konponduko duena. Baina «Don’t worry, be happy» horrek berriro A planera »gerrara» garamatza Heinbergen ustez. «Txikiagotzeak erabaki zailak eta esfortzua eskatuko ditu. Baina dugun denbora laburra alferrik galtzen badugu, geratzen diren energi iturrien kontrola eskuratzeko gerra izango da irtenbidea».
http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]