Londresera txango bat egiteko aitzakia klasikoa han erosketak eginez paseatzea izan da aspalditik. Sekula ez genuen pentsatuko harantz joateko motibo bat indemnizazioa eskuratzea izan zitekeenik. Hala idatzi du ironia britanikoz Marcel Berlins abokatu eta komunikatzaile ingelesak Index on Censorship aldizkarian. Alegia, auzitegi ingelesek errazegi erabakitzen dituztela indemnizazioak liburuetan edo prentsan irainduak sentitu direnentzako, eta hau kaltegarria omen dela. Hori egia bada... euskaldun bat baino gehiagori igoal sartuko zaio Londresera joan-etorri bat egiteko gogoa.

«For Free Expression» »Adierazpen Askatasunaren Alde» darama goiburu zentsuran zentratzen den aldizkari honek, eta bere orrietan jende ospetsuak idazten du, Noam Chomskyrengandik hasi eta Alexander Solzenitsyn-enganaino, tartean John Le Carrée eta beste hainbat hartuz. Horregatik egiten da harrigarria Marcel Berlinsen argumentazioa, baina entzutea merezi du.

«Ingalaterrako libeloarentzako legea erreklamazioa egiten duenaren oso aldekoa da, konparatzen badugu munduko beste edozein herrialdetako legedirekin. Prozedura nahiko erraza da eta erreklamazio bat dagoenean idatzi edo argitaratu duenari dagokio frogatzea idatzitako hori egia dela, erreklamatzaileak ez du zertan frogaturik publikatu duten hori gezurra dela».

Abokatu hau gainera kezkatuta dago Ingalaterrako epaimahaiak eskuzabalagoak direlako gizabanako koitaduekin prentsa enpresa handi edo argitaletxe erraldoiekin baino. Hala, norbaitek irainak edo libeloa jasan dituela erabakitzen bada, beste inon ez bezalako kalte-ordainak jasoko ditu Londresen. Ondorioa erraz ateratzen da: artikulu edo liburu batean izendatuta azaltzen denari merezi diola indemnizazio horren aldeko borrokan sartzea.

Indemnizazioen merkatua ondo dabilenez, abokatuek gehiago erraztu egin dute bidea eta kobratzeko sistema berri bat zabaldu dute. Epaiketa bat garestia da beti, eta horregatik atzera egiten zuen askok, kazetari edo idazle bat gustura auzitara eramango zuen bat baino gehiagok alegia. Baina orain «No win, no fee» sistema eskaintzen dute abokatu askok: irabazten baduzu kobratuko dizu abokatuak »normaleko ordainsariaren bi halako, hori bai» eta galtzen baduzu deus ez. Sistema honek animatu du bat baino gehiago auzitan abiatzera, ondasun gutxiren jabe izan arren, bere abokatuak ikusi badu irabazteko mokadu polita dagoela.


Baina bada beste arrazoi bat Londreserako «libelo turismo» hori esplikatzen duena, Marcel Berlinsek argitu duenez. Londresko Auzitegi Nagusian irainengatik erreklamazio bat onartu dezaten aski dela salatzaileak bere izen ona Ingalaterran galdu duela argudiatzea. «Ingalaterrarekiko loturak ez du zertan izanik oso handia. Arrakasta lortu duten erreklamazio asko Ingalaterran oso gutxi saldu diren liburu edo aldizkarien kontrakoak izan dira».

Bidea ireki zuen auzia 1987an gertatu zen antza. Urte hartan Martin Packard itsas komandante ohiak auzitara eraman zuen Eleftherotypia egunkari greziarra. Eleftherotypiak argitaratu zuen Packardek Greziako erresistentziari traizioa egin ziola »Koronelen erregimenaren garaietan» hango militarren mesedetan, eta kazetari ingeles baten heriotzean inplikatuta zegoela. Eleftherotypiak Britainia Handia osoan 40 ale baino gehiago ez zituen saltzen baina orduko 450.000 libera ingeleseko kalte-ordaina ezarri zion auzitegiak.

Beste kasu famatu bat 1990eko hamarkada hasieran jazo zen. Armand Hammer petrolio enpresari aberatsaren biografia plazaratu zen Estatu Batuetan. Baina liburua bera Britainia Handian argitaratu zenean, nahiz eta hemen salmenta apalak izan, Hammerrek auzitara eraman zuen, 147 puntutan salatuz. Ingalaterran libeloa dela eta egindako epaiketarik garestiena izan behar zuen... baina tarte horretan Hammer hil egin zen eta berarekin ahitu zen auzia ere.

Kalte-ordainen eskailera honetan beste maila bat igotzea Sheikh Bin Mahfouz arabiarrak lortu zuen, Pluto Press argitaletxearen kontra. Etekin polita atera zion Michael Griffin-en Reaping the Whirlwind liburuan aipatua izateari. El movimiento talibán en Afganistán-Cosecha de tempestades tituluarekin dago argitaratuta gaztelaniaz, eta bertan hirugarren munduko gaietan espezialduta dagoen Griffin kazetari ingelesak esaten du Sheikh Bin Mahfouz Osama Bin Ladenekin lotuta dagoela ezkontza bitarteko eta terrorismo islamiarra bultzatzen duela. Griffini ez zion askotarako balio izan Unicefen kontsultore izateak.

Beste arabiar bat, Mohammed Jameel, New Yorkeko Wall Street Journal egunkari famatuak aipatu zuen, terrorismoa sustatzeagatik susmagarria izan eta diru kontuak ikertu dizkiotela esanez. Baina arabiarrak egunkaria ez zuen auzitara AEBetan eraman, egunkari hori askoz gutxiago saltzen den Ingalaterran baizik. Gisa berean, Boris Berezovsky handizki errusiarrak ere Londresen sartu zion salaketa New Yorkeko Forbes aldizkariari, nahiz eta Londresen horrek dozena batzuk ale baino saldu ez. George Bushen aholkulari nagusietako bat den Richard Perlek ere 2002.ean New Yorker astekaria epaitegira eramango zuela esan zuenean... hori Londresen egingo zuela bota zuen.

Libelo turismo horrek kalte gogorrak eragin baditu ordaindu beharreko indemnizazioengatik, are larriagotzat jo dute Index on Censorshipekoek beste ondorio hau: argitaletxe batzuek nahiago dute liburu arriskutsuak ez publikatzea. Craig Unger-ek bere House of Bush, House of Saud best seller izatea lortu du, eta espainolez ere argitaratu da Casa de Bush, Casa de Saud tituluarekin. Aldiz, Britainia Handian Random Housek hura plazaratzea debekatu zion Secker & Waqrburg bere filialari.

Gauza bera gertatu zaio Gerald Posner kazetariaren While America Slept »Amerika lotan zegoen artean» liburuari. 2001eko irailaren 11ko atentatuak posible egin zituzten huts eta okerrak ikertu dituen liburu famatu hori argitaratzeari ere uko egin zion Random Housek. Posnerrek ironiaz zioen argitaletxeak promozio gastuetan sartu zitzakeela balizko kereila batek sor zitzakeenak.

Index on Censorship aldizkariak duen lerro editorialari kasu egitekotan, euskal kazetariok pentsatu beharko genuke adierazpen askatasuna murriztu egiten dela Britainia Handian. Baina oinezko euskal herritar ere bagarenez, ironiarekin juzga genezake egoera. Nork daki Madrilgo kazetari askok diguten errespetorik ezaren ordaina Londresen ez ote daukagun zain.

http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.