Joanes Urkixo idazleak abentura oso gogoko zuen gaztetan. Bulegari, leiho-garbitzaile, egunkari banatzaile ibili zen, baita Europan barrena bidaiari ibili ere; Dinamarkan hiru urtez. 1978tik 1980ra bitartean Pott bandako kideekin ibili zen. Harrezkero, letren munduan aritu da etengabe. Abentura maite zuen eta abentura nahiz fantasia bizi ditu egun literaturaren bidez. Genero hori lantzen du bereziki.
Generoak genero, euskal literaturaren paisaiari buruzko bere ikuspegia, baita bere burua bertan nola ikusten duen azaldu digu hasteko: "Euskal literaturaren paisaia oparo eta nabarra ikusten dut, kolore askotarikoa. Paisaia anitz horretan nire burua ikusi soilarekin konformatzen naiz. Ez da gutxi. Fantasiazko edota abenturazko generoa lantzen dut, gazteentzako batez ere. Genero honek euskal literaturan esparru txikia du, baina gustura ari naiz. Ezaguna naiz. Ez dut gehiago eskatzen".

Kondaira edota historia zaharren zalea naiz. Liburuaren ideia, batetik, Jaun Zuriaren eta kondairaren liburu batetik sortu zitzaidan. Orain dela zortzi urte euskaraz argitaratua. Fikziozko istorio polit bat izango zelakoan erosi nuen. Pertsonaia honen inguruan istorio zatiak aurkitu nituen, baina elkarrekin lotura handirik gabe, uztartu gabe nolabait. Ez zegoen nik fikzio egingo nukeen moduan edo nik liburu honen istorioa fikzionatu nahi nuen legez. Alegia, Jaun Zuriari buruzko zerbait egiteko gogoa nuen eta hutsune moduko bat egin zitzaidan. Ideia horrekin ibili nintzen luzaroan, buruan bueltaka, harik eta behin batean, Interneten beste zerbaiten bila nenbilela, Irlandako kondaira batekin topo egin nuen arte. Irakurri eta berehala konturatu nintzen hura zela nire ideiari falta zitzaion hanka, istorioa osatzeko zatia nolabait.

Euskal Herritik aurkeztutako hautagaiak »normalki» euskaraz idatzitako liburuak izaten dira. Ondoren erdaratu egiten dira epai-mahaikoek ulertu ditzaten. Nik argumentua edo sipnosia idazteko sei orrialde inguru behar izaten dut, ondo borobilduta eta zehazkizun guztiez. Hori da argitaletxeei aurkezten diedana. Liburu honekin horrela egin nuen eta argitaletxeak eta biok hautagai moduan aurkeztea erabaki genuen. Beraz, erabaki hori hartu genuenean liburua idatzi gabe zegoen. Gerora erdaratu egin behar zela jakinda, editoreak eta biok zuzenean erdaraz idaztea erabaki genuen. Alegia, nire bizitzan lehenengo aldiz gaztelaniaz idatzi nuen eta gero euskaraz. Euskaraz beste bertsio moduko bat egin nuen. Ez da itzulpena, ez da izaten ahal gainera.

Komeni zaigu gogoratzea Jaun Zuria Bizkaiko kondaira dela. Oker ez banaiz, Bizkaian lehendabiziko Jauna edo buruzagia izandakoa. Jaun Zuriaren kondairek oinarri historiko bat dute bere baitan. Kondaira hau XIV.-XV. mendean sortu zen. Lope Garcia de Salazar egilearen Andanzas y fortunas liburutzarrean agertzen da. Bertan Europako hainbat leinuen jatorriak aipatzen dira, besteak beste, Jaun Zuriarena. Liburuan esaten denez, Jaun Zuria Eskoziako printzesa baten eta deabruaren semea zen.
Bestalde, istorioak badu sustrai historiko bat: Asturias eta Leon erresumak, XVII eta XVIII. mende aldean, Bizkaia okupatzen saiatu ziren. Hango demografia handitu bide zen eta erresuma hartako nagusiak lur berrien bila etorri ziren hona. Bi aldiz saiatu ziren, lehenengoz itsasoz heldu ziren, Bakiora, eta hurrengo urtean, lurrez. Araba aldetik, hegoaldetik, etorri eta Arrigorriagaraino igo ziren. Horrelako arrisku egoera batean, Jaun Zuriak bizkaitarrak asturiarren inbasioaren aurka batu omen zituen.

Hasieran zalantza bat eduki nuen. Istorioa hautatu ostean zein generori ekin behar nion edo istorioarekin zein genero landu eta uztartu behar nuen zalantza izan nuen. Lehenik, bertsio honen lauzpabost orrialde idatzi nituen, abentura historikoa zen, edo aurre historikoa nahi baduzu. Baina ez zeukan fantasia heroikoaren ezaugarririk.
Gero, Madrilgo lagun bati eman nion irakurtzeko. Aurreneko bertsio hartan etsaiak asturiarrak ziren! Lagunak horrela esan zidan: "Hau argitaratzen baduzu ez irten istorio honekin Euskal Herritik kanpo. Nazionalista hauekin beti berdin, beti kanpokoaren kontra borrokatzen ari zaretela esango dizute". Zer pentsa eman zidan, eta aldez aurretik zalantza hori neukanez, berehala erabaki nuen. Fantasia heroikoaren generoa aukeratu nuen eta honek dituen ezaugarri konkretuak erabili ditut.

Izen guztiak benetakoak dira, biscayne klanak badu berezitasuna. Nik dokumentatzeko joera handia daukat. Idazten dudan edozer gauza dokumentatzen dut eta kasu honetan erruz dokumentatu naiz. Pilo bat irakurri dut eta, hartara, hainbat testu antzinako irlandar errege eta leinuen izenekin aurkitu nuen Interneten. Hortik hartu ditut izen guztiak, baita biscayne ere. Fionne pertsonaia nagusiari buruz aurkitu ditudan kondairen artean bere klana Byscne zela esaten da eta hortik biscaynera pauso oso laburra dago. Hori aurkitu eta buruan neukan ideiarekin bat zetorrela ohartu nintzen.

Teknika oso zorrotz erabili behar da. Badago egitura bat, erabiltzen ahal dena eta askotan erabiltzen ez dena. Nik, nire ofizioarengatik, argi daukat egiteko hori. Gazteentzat idazten dudan bitartean teknika honetaz baliatuko naiz zehatz-mehatz. Irakurlearen arreta harrapatzeko arau nagusi bat daukat: lehen kapituluko lehenengo bi orrietan bai generoa bai protagonista zein diren nabarmen geratu behar dira, baita istorioaren lehenengo zantzua zein den ere.

Nonbait irakurria daukadanez, literaturan eta ahozko literaturan erabiltzen diren iniziazio bideak antzina-antzinako gizarteko erritoetan errotuta daude. Gaur egun oraindik ere, beste kultura batzuetan mantentzen dira errito horiek. Iniziazio erritoak benetako erritoak dira. Nerabezarotik heldutasunera pasatzeko errito bat gainditu behar dugu, eta hain zuzen ere, iniziazio bidea esaten dugunean horren lehen arrastoa aipatzen ari gara. Literaturan hori oso hedatuta dago, garai guztietan erabili da, eta azken batean, istorio honetan jatorrizko errito horretara nahiko hurbildu naizela uste dut.

Bada garaia. Noski, zeinek irakurtzen du genero hau? Gazte jendeak. Indartsu dago, baina hein batean. Asko ikusten den generoa da, baina detaile batzuk ezagutzen dituzunean, indartsu delako hori ez da hainbesterako. Espainia mailan gehien irakurtzen dena ingelesetik gaztelaniara itzulia da, eta tiradak nahiko txikiak izaten dira: 3.000 alekoak. Orduan, pentsa nirea. Gaztelerazko bertsioa ez dut uste asko saltzen ari denik. Beraz, nire itxaropen guztia euskarazko bertsioan jarrita daukat.

Tira, nire uste apalean, literaturak tarte on bat pasatzeko balio behar du. Irakurleak goza dezan, entreteni dadin batez ere. Gero, jakina, idazleak idazten duen edozein gauzatan ezinbestekoa du bere barrutik zer edo zer ipintzea. Zentzu horretan, nire subkontzientetik zer edo zer adierazi dudala uste dut, lerro artean zerbait ipini dut, alegia. Tira, azken batez, gaizkia eta ongiaren arteko gatazka literatura bezain zaharra da, eta nik kontzienteki eta apropos iturri horretara jo nahi izan dut.

Ni genero honen zale izan naiz betidanik, J.R.R. Tolkien-en lanak aspaldi irakurri nituen eta eztabaida nahiko ahaztuta daukat. Gaur egun, beste genero bat bezala onartzen bada ere, gehienbat bigarren genero bezala ikusia da beharbada. Gehienetan genero honetan idazten dena ez omen da literatura jasoa, ihesbideko literaturatzat joa da. Baina azken batean, zer behar dute gazteek irakurtzeko ihesbideko literatura ez bada?