Heriotzari irribarrea lapurtu ziotenekoa

  • Boccaccioren Decameronea klasikoan oinarritutako antzezlana estreinatu du Adosek. Garbi Losadak zuzendu duen komedia osatzeko, idazle italiarraren ipuin erotikoenak hautatu dituzte. Ekainaren 3an estreinatu zuten Donostiako Antzoki Zaharrean

2021eko uztailaren 27an
Muturreko egoeretan sormena loratu egiten omen da. Heriotza ate joka ari dela sumatutakoan, esaterako, bizirauteko senak edozein trikimailu asmatzera bultzatzen omen du gizakia. Animalia-senatik gelditzen zaigun apurra orduan agertzen da, antza.

Egoera larri horietako batean kokatu zituen Giovanni Boccacciok Decameronea idazlaneko protagonistak. 1348. urtean Florentziako hiritar gehienak akabatu zituen izurritea testuinguru gisa hartuta, gaitz hilgarri hartatik ihesi dabilen gazte taldea da kontakizunaren ardatz. Hamar egunez »hortik ipuin bildumaren izenburua» hiri kanpoko landetxe batean ezkutatzea erabakitzen dute zazpi emakume eta hiru gizonek. Egun horietan, denbora ahalik eta azkarren pasatze aldera, ipuinak kontatuko dizkiete elkarri.

Orain, Ados konpainia donostiarrak oholtzara eraman du Errenazimentuko testu aski ezaguna. Konpainiak hamar urte bete berri dituenean, lehen aldiz heldu dio, gainera, testu klasiko bat muntatzeari. "Erronka polita iruditu zitzaigun Decameronea egitea. Gainera harekin jolas eszeniko berezia egiteko aukera genuela ikusi genuen", dio antzezlanaren zuzendari Garbi Losadak.

Traje bila dabiltzan gorputz biluziak jarri ditu zuzendariak eszenan, pertsonaia bila dabiltzan aktoreak balira bezala. Bost aktoreek »Alvaro Garaialde, Javier Barandiaran, Aitor Fernandino, Xabi San Sebastian eta Josean Bengoetxea» arropa ezberdinak janzten dituzte eszenan bertan, azalduko dituzten ipuinen arabera.
Garbi Losadak Jose Antonio Vitoriarekin batera eginiko egokitzapenean, ezinbestean, jatorrizko testuari zenbait aldaketa egin dizkiote. Jatorrizkoak dituen ehun ipuinetatik hamar hautatu ditu konpainiak, guztiak ere ukitu erotiko nabarmena dutenak. Bestalde, kontalari guztiak gizonezko bilakatu ditu Adosek. Umorea da, ordea, testuei darien ezaugarri nagusia: "Gure konpainiarekin bat doan lana da alde horretatik. Barrea heriotzaren antidoto lez ulertzearekin erabat identifikatzen gara", dio Losadak.

Irudimena bizirauteko

Ihesean eta izuturik dabiltzan bost mutil ageri dira oholtzan ikuskizunaren lehen minutuetan. Jose Ibarrolak diseinatutako aluminiozko estruktura mugikorretan zintzilikatutako jantzien artean azaltzen dira biluzik, eszena gainean babesik topatu ote duten jakin nahian. Heriotza entretenitzeko, ia arnasestuka, ipuinak kontatzeari ekiten diote. Sherezaderen 1001 gau haietan bezalaxe, kontakizun honetako protagonistak irudimen gaitasunak libratuko ditu heriotzatik.

Aktoreek denetariko pertsonaiak gorpuzten dituzte: fraideak, emazteak, mojak, nekazariak... Garai isabeldarrean aktoreek egiten zuten moduan, gizonezkoek jokatzen dituzte emakume paperak. Bost aktoreek erregistro zabala erakusten dute eta jostari ageri dira oholtza gainean.

"Proposamena puzzle bat bezalakoa da. Aktoreentzat lan zaila da, askotan narratzaile eta pertsonaia rolak jokatu behar baitituzte aldi berean, eta guztia ia trantsiziorik gabe", gaineratzen du Losadak. Antzezlana denbora-errealean azaltzen zaio ikusleari, denbora jauzirik gabe.

Ipuinak erritmo biziz muntatuta daude »kasu batzuetan bi ipuin batera ere kontatzen dira» eta gizakiok gure helburuak lortzeko erabiltzen ditugun tresnak ageri dituzte: "Nahiz eta mendeak igaro, pikareska antzekoa erabiltzen dugu gizakiok".
Hogeita hamar pertsonaia baino gehiagok osatzen dute kontakizuna, hamaika lekutan jazotzen diren eszenetan zehar: "Hori izan da lanik gogorrena. Espazio huts batean, estruktura mugikor batzuen bidez eta jantzien bidez, lokalizazio ezberdinak egitea", gaineratzen du Losadak. Olga Rego portugaldar diseinatzailearen jantzi landuek protagonismo berezia eskuratzen dute oholtza gainean.

Hamar urte gustukoa egiten

Ekainaren 3an Donostian eginiko estreinaldian Adosen lan berriena ezagutzeko irrikitan zegoen jendartea. Antzoki Zaharra lepo bete zen emanaldi guztietan. "Guretzat nahiko proposamen arriskatua izan da Decameronea muntatzea, ez baita berez testu komertziala. Uste baino harrera hobea izan du azkenean".

Bego Losadak eginiko euskarazko bertsioak testuaren komedia puntua mantentzea lortu du, jatorrizko testua errespetatuta ere, euskara argia baitarabilte aktoreek. Zuzendariak dioenez, euskarazko bertsioa sortzea kapritxo bat izan da: "Harrokeria puntu bat ere bai. Izan ere, ez dut uste euskaraz sei emanaldi baino gehiago egingo ditugunik. Decameronea, baina, gizateriarentzat altxor bat dela uste dugu eta, hortaz, iruditu zitzaigun euskaraz ere egin behar zela". Aragoiko antzerki jaialdian aurkeztuko dute ikuskizuna uda aurretik eta ondoren, irailetik abendura arte Eusko Jaurlaritzaren Sarearen barruan 18 emanaldi emango dituzte hemengo antzokietan.

1994an sortu zenetik, Ados konpainiak kaleko, aretoko eta haurrei zuzendutako lanak sortu ditu. Las mujeres de verdad tienen curvas (2003), Antzar Zopa (2003), John Wayneren laguna (2002) eta Manolito Laubegi (1999) dira azkenak. Guztiak ere komediaren bidetik doazen ikuskizunak dira. "Ez dut uste estilo bat markatu dugunik. Azken batean estiloa auto-plajio antzeko bat da. Egiten dakiguna egin egin dugu. Baina egia da ez garela inoiz saiatu merkatuaren beharrei erantzuten. Merkatua ezin da ezagutu gainera. Askoz ere hobe da libre ibiltzea, zure buruarekin hobe sintonizatzen duzu horrela".

Decameronea estreinatuta jada hurrengo egitasmoa pentsatzen ari dira konpainiako kideak. Laura Esquivelen Como agua para chocolate eleberrian oinarritutako antzezlana estreinatuko dute datorren udazkenean: "Aspalditik egin nahi dugun antzezlana da. Kontua da Laura Esquivelek bere lanaren autore-eskubideak berreskuratu arte ezin genuela ezer egin. Orain dena prest dago eta irailean hasiko gara entseatzen".

Erakusleihorik gabe

Sindikatuek deitutako greba dela medio bertan behera gelditutako Donostiako Antzerki Azokan Decameronea aurkeztekoa zen Ados konpainia. Euskal Herriko taldeentzat erakusleiho garrantzitsua da Azoka eta kanpoan emanaldiak lortzeko aukera bikaina. Suspenditu izanak sorpresaz harrapatu zuen Losada: "Albistea oso bat-batean jaso genuen, eta berandu gainera. Estatuan badaude beste azoka batzuk baina jada ez genuen izena emateko denborarik ere". Donostiako Azoka ez egiteak oraindik ere traba k jartzen dizkie konpainiei Losadaren hitzetan: "Askotan nekazariak bezala garela pentsatzen dut. Oso hauskorra da gure lanbidea. Edozein aldaketa txikik urteko uztan eragina izan dezake, gure edo gure produktuaren biziraupena kolokan jartzeraino".

Dekamerone Arestiren eskutik

Boccaccioren ipuin bildumak sortzaile askoren ikusmina sortu du historian zehar. Passolinik, esaterako, zinemara eraman zituen horietako batzuk. Gabriel Arestik ere, ipuin sorta bat euskaratu zuen Dekamerone tipi bat titulupean. Hala zioen hitzaurrean: "Boccaccio irakurtzea ez da Aquino eta Hipona irakurtzea bezain onuragarria izango agian, baina bai askoz ere dibertigarriagoa".
Euskal Antzokietan ere izan dugu lehenagotik Decameronearen berri, Maskarada taldeak Zaldia behorrarekin ipuina txertatu baitzuen 2000an aurkeztutako Kaio luma zikina antzezlanean.


Azkenak
2024-10-31 | Iñigo Satrustegi
Bizitza ez da esateko erraza

MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.

----------------------------------------------

Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]


2024-10-31 | Nicolas Goñi
Zuhaitzen migrazioa dugu oihanek klima larrialdiari aurre egiteko soluzioetariko bat

Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]


2024-10-31 | Jon Torner Zabala
“Eskolak ezin dio heriotzaren gaiari bizkarra eman”

Iragan astean kontatu genizuen etorkizuneko hilerriaz gogoeta prozesua egin dutela Antzuolan, eta protagonista nagusietakoak umeak izan direla, Herri Eskolan heriotzaren bueltan 1980ko hamarkadaz geroztik egiten ari diren lanketaren ildotik. Hain justu, “hainbat urtetan... [+]


Komun idorrak instalatu dituzte Hendaiako San Bixente ikastetxean, trantsizio ekologikoaren izenean

Hendaiako ikastetxean komun klasikoak kendu eta komun idorrak eraiki zituzten martxoan. Ikuspegi ekologikoari tiraka, egitasmo orokorrago baten barne dute aldaketa: hondarrak jangelako konpostari gehitu eta guzia baliatzen dute ikastetxean duten baratze pedagogikoan, Hendaiako... [+]


Nafarroako Gobernuak 2025eko aurrekontuen proiektua aurkeztu du, EH Bilduren oniritziarekin

Ezker Abertzaleak seigarren urtez jarraian Chivite lehendakariaren kontu ekonomikoen alde bozkatuko duela adierazi du. Egungo akordioa mantenduz gero, abenduaren 19ko Osoko Bilkuran gauzatuko da proposamena.


Kontzientzia kritikoa existitzen al da egungo gizartean?

 Wikipedia.org-en arabera, Gish gallop (Gish-en lauhazka) edo falazien metrailadorea "eztabaida teknika bat da, aurkariari ahalik eta argudio gehienekin eraso egiten diona, argumentu horien zehaztasuna edo sendotasuna kontuan hartu gabe", eta albo-ondorio gisa... [+]


2024-10-31 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (I)

Terminoaren jatorria XIX. mendearen hasieran kokatzen da. Garai hartan, liberal ingelesen asmo inperialistek errusiarrekin talka egin zuten, Errusia Asian zabaltzen ari baitzen eta Ingalaterraren kolonizazio nahiak oztopatzen. Beren interesak babesteko, Ingalaterrak errusiarren... [+]


Aurrekontu akordioa sinatu dute Nafarroako Gobernuak eta EH Bilduk

Hitzarmenak 1.035 euroko gutxieneko errenta bermatuko du eta euskara, osasuna eta etxebizitza izanen ditu konpromiso estrategiko nagusi. Hamargarren urtez jarraian, UPNk ez du batere eraginik izanen aurrekontuetan, urteroko legerik garrantzitsuenean.


2024-10-31 | ARGIA
12 urtez azpikoentzat garraio publikoa doakoa izango da EAEn

Garraio publikoa dohainik erabili ahal izango dute 12 urtetik beherako EAEko haurrek. Administrazio gehienek babestu dute neurria, eta datorren urteko urtarriletik aurrera sartuko da indarrean.


Donostiako turistifikazioa agerian uzteko bost datu

Turistifikazioaren Aurkako Urria manifestazio jendetsu batekin borobildu zuen igandean desazkunde turistikoaren aldeko Bizilagunekin plataformak, baina turistifikazioaren inguruko eztabaidak bizirik jarraitzen du hirian. Hain zuzen ere, Donostiako azken urteko turismoaren... [+]


2024-10-31 | Leire Ibar
Mezu ultrakatolikoekin sabotatu dute LKN artistaren erakusketa Iruñean

Iruñeko kaleetan ikusgai dago LKN artista nafarraren Otoi nire alde erakusketa. Esprai beltzarekin eraso egin diote hainbat irudiri.


Euskara eta sexu-genero disidentziak uztartzeko zertzeladak

‘Xoka. Jite disidenteak’ jardunaldiak antolatu ditu Ehgam Nafarroak. Hiru saio eginen dituzte Iruñeko Laban: azaroaren 5ean, 13an eta 19an.


2024-10-30 | Julene Flamarique
Bizkaiko Arte Grafikoetako grebak ekoizpena geldiarazi du erreferentziazko enpresetan

Cebek patronalak blokeoa baztertzeko exijitu dute grebalariek, baita eros-ahalmena eta lan-baldintza duinak bermatzen dituen lan-hitzarmena ere, azkenekoa 2009-2011 . urtetakoa baita. Urriaren 30eko greba egunean Ertzaintzak langile bat “inolako justifikaziorik gabe”... [+]


2024-10-30 | Leire Ibar
Nafarroako Gobernuari “proposamen serioagoak” egitea eskatu diote hezkuntza publikoko irakasleek

Ikasturteko bigarren greba eguna izan zuten asteartean hezkuntza publikoko irakasleek. Urriaren 29an Nafarroako hezkuntza sektoreko sindikatu nagusiek, hala nola Steilas, ANPE, AFAPNA, LAB, CCOO, ELA eta UGT-k greba eguna egin zuten. 


Eguneraketa berriak daude