Ekaineko hostoak


2021eko uztailaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Europa
Paul Valery poetak horrela idatzi zuen orain ehun urte: "Europa osoak ez du beste desiorik: iparramerikarren komisio batek gobernatua izatea. Horretara doa bere politika osoa". Eraikitzen ari den »garen? diren? zaizkigun?» Europak, aldiz, ihes egin nahi omen dio Amerikaren itzal handiari. Europak, bere nortasun propioa aldarrikatzeko, independentzia hori azpimarratzen du. Euroa dolarraren pare, horra independentzia hori ilustratzen duen sinbolorik nabarmenena.
Hauteskunde europarren ondoren, konstituzio bat bideratzeari ekin zaio. Nola irentsi da abstentzio izugarria? Konstituzioa izango da errealitate gordin horri bizkarra erakusteko modua? Ez dakit. Baina ez dut "Europa, nire aberria" bere orain arteko aberriaren gainetik jartzen duen politikorik ezagutzen. Agian horrek zerikusi handia du Europak oraindik sortarazten duen hoztasunarekin. "Herrien Europa izango da, ala ez da deus izango", entzuten genuen hauteskunde kanpainan. "Alferrik ari dira Espainia hausteko ahaleginean Europaren aitzakia darabiltzatenak", hori ere entzun genuen. Entzun genuen, halaber, "diruaren eta merkatuaren Europa", ez dela guk behar duguna, euroak erosleago egin gaituela, ez europarrago.
Hurbileko politikak gutxi arduratzen gaitu eta nola liluratuko gaitu urrutikoak?, izan da abstentzioa analizatu dutenen galdera usuena. Europa urruti? Ez gara ba europarrak?
Urruti ikusten da, bai, oso urruti, "Europa, nire aberria" esango dugun eguna. Urruti bezain premiagabe. Eta agian horixe da, konstituzio eta guzti ere, Europak duen arazorik larriena: ez dela abstrakzio bat baizik aberkoitasuna hurbilago sentitzen duten gure bihozñoentzat.

Euskaldunon berezitasuna
"Euskaldunon berezitasuna ez da europartasunaren hezur-mamiei usain eta kolore berexi antzekoa ematen dien larmintz mehea baizik" (Koldo Mitxelena).

Protagonismoa
Inork ez du zalantzan jartzen Baltasar Garzon epaileak duen nabarmentzeko grina. Denok ezagutzen ditugu hemen eta kanpoan egin dituen Ad maiorem Garzonis gloriam lemapeko balentriak. Arrazoi objektibo asko zituen hainbat ekimen judiziali ekiteko orduan; grina subjektibo nabarmena erakutsi du, batez ere Estatuan, beste hainbat ekimen dantzan jartzerakoan. Jainkotua dagoela esaten dute. Mendekatia dela. Protagonismoa atsegin zaiola. Epaile ona baino »haren auto asko presaka idatziak eta hutsegite nabarmenez beteak daudela esaten dute adituek», momentuaren garrantziaz jabetzen dakien artista omen.
Ezin dizkiot estatuan egin dituen zirigontzi protagonismo zaleak barkatu. Baina aitor dut: Pinocheten kontrako ahalegina eskertzen diot, eta, oroz gainetik, kontu bat erakutsi izana mundu guztiari: beharrezkoa da nazio arteko justizia eta tribunal bat.
Galdera bat datorkit, ordea, haren izena entzuten dudan aldiko: zergatik ez du inolako iniziatibarik hartu Bushen kontra? Guantanamo, Irakeko inbasioa, gezurren erabilera gerra zuritzeko, torturak… Ez al dira aski motibo Bush tribunal baten aurrean esertzeko?
Bai, badakit, Amerikako Estatu Batuek ez dutela horrelakorik bidera dezakeen nazio arteko konbentziorik izenpetzen. Baina esanguratsua zatekeen horrelako neurri bat hartu izana. Testigantza moduan, badarik ere.
Baina nago, nazio arteko konbentzio eta neurriak aldeko izan balitu ere, Garzonek ez zuela mutur horretaraino eramango bere protagonismoa. Ez, ez da tontoa: tirano eroriekin soilik aplikatzen du legea.

Irizpideak
Etenik gabeko porrota baten kronika da literatura, gizakion izaera mugatuaren eta mugarik gabeko utopiaren arteko nahiak eta ezinak bizi duten lehia kontatzen duen memoranduma. Haatik, literatura ispilua omen, bidegabekeriak baztertzen eta nondik norako zuzenak markatzen laguntzen digun memoria selektiboa, alegia. Selekzionatzeko, ordea, irizpideak behar; historia eta historiako pasarteak epaiketaren galbahean iragazi; juzkatu. Zeintzuk dira, ordea, irizpideak; zer eta nola epaituko dugu, abiada handian eta sakontasunik gabe bizi garenok?
Egia da literaturaren »edo historiaren» ezagutzak ez duela etorkizuna txertatzen, literaturak ez baitu kontzientziarik, ez baitu moralezko izaerarik. Gu gara kontzientziadunak, gu gara moraldunak izanik etorkizuna batera zein bestera moldatuko dugunak.

Garaian garaikoak
Joan da politikari entzutetsua eroetxe bateko gaixoei botoa eskatzera, eta eroetako batek politikariari:
» Halako batean heu ere gure artean! Bazuan garaia!

Gogoratzen
Heldutasunaren gailurra da zahartzaroa? Non dago zahartzaroan lortzen omen den jakituria? Montesquieuk zioen zahartzaroak zimur gehiago sortzen dizkigula buruan, aurpegian baino. Guk, aldiz, aurpegikoei ematen diegu garrantzia.
Horaziok dio:
"Baldin bizi badut zahartzaro lasaia, edo baldin kolore beltzeko Herio dama nire inguruan badabil; baldin aberatsa banaiz, edo baldin banaiz pobrea; Erroman banago nahiz atzerrian; edozein delarik ere nire egoera, idazten jarraituko dut".
Alegia, gogoratu nahian. Gogoratu, gogoan hartu. Ahaztu, gogotik kendu. Agian bi ekintzak ez dira hain kontrakoak ere. Osagarriak ere izan litezke: bi prozesuak bete behar ditugu oreka lortzeko. Zer da, ordea, oreka? Bizitzan aurrera asmatzen eta estaltzen joan garen gezur handien eta egia txikien multzoa izan daiteke.
Zahartzaroa askatasun-ekintza duin baten moduan bizi. Ederra da helburua. Baina bizi-iraupenaren luzapen askotan krudelaren garaiotan »zahartzaroak garai batean zuen itzalik gabe, zaharrez arduratzen zen estruktura familiar zabal hura gabe», zer esan nahi du zahartzaroaren duintasunak?
Demagun bi edadetu zahar-etxe batean:
PERU.- Ipurdi-bistan eta zikin jaio ginenez, duintasunez hil gaitezela behintzat.
MARIXE.- Duintasunez hil? Ez hadi barregarria izan. Esaiok, esaiok hori oxigenoaren hodiari eta sueroaren tutuari lotuta dagoenari. "Aiton-amon zaharrak ditu hiru elementu: katarroa, karkaxa eta azken ordua tormentu". Hori al da hire duintasuna?
Eu Thanatos, grezieraz eta, euskaraz, heriotza ona. Zientzia medikoaren garapena bizi-iraupena luzatzen ari da, horrek dituen ondorio guztiekin, tartean muga-mugako gaixoen ugaritzea. Traza guztien arabera, muga-mugako gaixo horien heriotza onaren auzia izango da datozen urteetako debate etikoen izarra.

Inportantea
"Pintore horrek esku eta estilo inportanteak dauzka" edo "katedratiko horrek formazio inportantea lortu zuen Oxford-en" edo "pilotari horrek etorkizun inportantea du" bezalako esaldiak entzuten ditugu. Ona, egokia, bereizia, punta-puntakoa, polita edo beste zernahi esatea baino inportantzia gehiago ematen du, nonbait, Sean Penn-ek edo Nicole Kidman-ek begiratzeko modu inportantea dutela esateak.
Inportantziarik ez balu bezala ari gara hizkuntzari ostikada inportanteak ematen.

Botoiari sakatzen
Honek, mapan begiratu; honek, han-hemenkako interesak aztertu; honek, interesen kontrako etsaiak seinalatu; honek, gezur batzuk esan, eta bosgarren pikaro zatar honek botoiari sakatu.

Haur-jolas bat, lotsaren patioan.
Egunotako mehatxua ezin da, seguru asko, garai bateko pelikula eta eleberrietan ageri zen botoi gorri bakarrarekin ilustratu, baina mehatxuak, botoi gorri baten itxura bakarra izan ordez, askotarikoak ditu erroak, olagarroak bezalaxe. Eta, agian, izu gehiago sortzen du horrek.


Azkenak
2025-03-21 | Euskal Irratiak
Iparraldeko euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea galduko du

Euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea faltan botako du. Uda gabe, Bertsularien lagunak, bertan gelditzen den azken elkarteak, lekuz aldatuko du eta etxea hetsiko dute. Euskararen, euskal kulturaren eta arteen ohantzea izan da Larraldea, urte luzetan Andoni Iturrioz mezenasak... [+]


2025-03-21 | Elhuyar
Autismoak: normaltasuna zabaltzeko aukera bat

Berrogei urte dira Euskal Herrian autismoaren inguruko lehen azterketak eta zerbitzuak hasi zirela. Urte hauetan asko aldatu da autismoaz dakiguna. Uste baino heterogeneoagoa da. Uste baino ohikoagoa. Normalagoa.


Euskal Herriko Filosofia Zaleen Sarea eratzeko prozesua abian da

Txinparta izeneko prozesua Martxoaren 21ean hasiko da eta urte bete iraungo du. "Udaberriaren hasierarekin batera proiektu herritar berri bat" aurkeztu nahi dutela adierazi dute. 


Duero ibaitik gora otsoa berriz ehizatzea onartu du Espainiako Kongresuak

PP, Vox, Junts eta EAJren botoekin Espainiako Kongresuak onartu du otsoa espezie babestuen zerrendatik ateratzea eta, horren ondorioz, berriz ehizatu ahal izango dute Duero ibaitik iparrera.


Burlatako gaztetxearen aldeko protesta amaitutzat eman dute Gazte Asanbladako kideek

Protestak 24 ordu bete dituenean, suhiltzaileak bertaratu dira udaletxera eta kateak moztu dizkiete bi gazteei. Bi kateatuek gaua bertan igarotzea "udaletxearen hautua" izan dela adierazi du Gazte Asanbladak, eta udalaren ordezkariek "ekintza deslegitimatzeko eta bi... [+]


Etxegabetzeetara ohitu zaitezke, baina egon, badaude

Ez da gauza berria politikari profesionalak gizarteko arazoak estaltzeko ahaleginetan ibiltzea. Azkenaldian Denis Itxaso -EAEko Etxebizitza sailburua- entzun dugu etxegabetzeei garrantzia kenduz eta aditzera emanez gurean bazterreko fenomenoa direla; eta Begoña Alfaro... [+]


2025-03-20 | ARGIA
“Kateekin ateak hautsi” goiburupean ospatuko da Nafarroaren Eguna apirilaren 27an

Iruñeko Zaldiko Maldiko Elkartean eta Baigorriko Bixentainean aurkeztu da aurtengo Nafarroaren Eguna, egun berean. Ohi bezala, apirileko azken igandearekin bat egingo da festa Baigorrin, eta horrez gain, apirilean hainbat ekitaldi egingo dira eskualdean.


2025-03-20 | Patxi Azparren
Europa eta Euskal Herriaren desmilitarizazioa

Antropozentrismoaren aldaera traketsena eurozentrismoa izan zen. Europako mendebaldea, geografikoki, Kontinente Euroasiarraren penintsula txiki bat besterik ez da, baina lau mende luzez gertaera demografiko, teknologiko eta ideologiko batzuk zirela medio, bazter horretako... [+]


Hezkuntza sistema propioa aldarrikatu dute Hego Euskal Herriko hiriburuetan, Ikamak deitutako ikasle greban

Hezkuntza eredu propioa "ezinbestean" independentziatik etorri behar dela adierazi dute, eta sistema propio hori "publikoa eta komunitarioa" izatea nahi dutela. Ikamak deituta, goizean zehar piketeak egin dituzte Euskal Herriko hainbat hezkuntza zentroetan.


Euskal Pilotan euskal selekzioa aitortzearen alde kokatu da Espainiako Kirol Kontseilu Nagusiko lehendakaria

Euskal Pilotako Nazioarteko Federazioaren eta Espainiako Federazioaren arteko gatazkak bere horretan jarraitzen duen bitartean, Jose Manuel Rodriguez Uribesek euskal selekzioaren aldeko adierazpenak egin ditu. Desadostasunak direla eta, Nazioarteko Pilota Federazioaren eta... [+]


2025-03-20 | Iñaki Inorrez
Euskaraldia ez! Euskal Oldarraldia bai!

Badakizuenok badakizue, beste gauza asko bezala, euskararen aldeko borrokan ere politikoek, eragile batzuek eta hedabideek beraien antzezlana saldu nahi digutela, benetakoa balitz bezala.

Lehen urtean pozik jaso nuen, "Euskaraldi" hau. Zer edo zer zen, ezer ez zegoela... [+]


Euskararen zapalkuntza sistematikoa

Euskarak, mendez mende, zapalkuntza sistematikoa jasan du, eta oraindik ere borrokan dabil egunerokoan bere leku duina aldarrikatzeko. Hizkuntza baten desagerpena ez da inoiz berez gertatzen; planifikazio politiko eta sozialak eragiten du zuzenean. Euskaldunoi ukatu egin izan... [+]


2025-03-20 | Sustatu
‘Eta erasotzailea ni banaiz?’ ziberjazarpena ikuspegi berri batetik

Puntueusek eta Cyberzaintzak elkarlanean ikusentzunezko baliabide pedagogiko bat sortu dute gazteentzat eta haiekin lan egiten duten profesionalentzat: irakasle, guraso eta hezitzaileentzat. Ikusentzunezko honen bidez, ziberjazarpena ezohiko ikuspegi batetik... [+]


BSHko lantokiko sarbidea itxi dute langileek euren etorkizuna negoziatu nahi dutela aldarrikatzeko

Kamioiak ez sartu ez atera. Horrela eman dute goiza BSHko Eskirozko lantokian. Parez-pare langileak aurkitu dituzte protestan. Hilkutxa batekin, elkarretaratze formatuan lehenbizi eta Foruzaingoak esku hartu behar zuela jakin dutenean eserialdia egin dute erresistentzia pasiboa... [+]


Eguneraketa berriak daude