Zaila da sormen prozesua esplikatzen. Jarri bestela paper txuri baten aurrean, saia zaitez gitarra mutu bat engainatzen. Bada esaten duenik kantuak hortxe daudela inork hartzeko zain: baliteke. Kantagintza inspirazioaren eranztea balitz bezala ulertzen dutenak dira, diotenak buruan »bihotzean» dugun horren benetako esentzia destilatzen jakitea dela. Zelanbait enbor bat zizelkatuz irudi ederra sortzearen parekoa litzateke. Besteren ustez, sortzea eraikitze prozesu magikoa da. Hau da, ideia eta sentimenduen zurrunbiloa sistematizatzen jakitea baino, hura deskribatzen iaioa izatean datzala, horretarako ditugun lehengaiak behar bezala ordenatuz. Hein batean kontrajarriak izan arren, bi teoriok badute funtsik, eta ez noa ni bata ala bestea aukeratzeko apetan inor jartzera, azken finean inporta duena emaitza bera baita: artelana, kantua, poema. Euria esplikatzea bezain ezdeusa izan liteke, baina gaiak badu mamirik, aizue.

Nonbait leitu nuen poemak beti direla beste norbaiti irakurritakoari bakoitzak ematen dion erantzuna. Honatx sortzeari buruzko beste ikuspuntu interesgarri bat. Puntuka eginiko bertsoa dakarkit gogora. Edo azken bi lerroak emanik beste dena osatzeko prozesu bitxi hori, bestela. Kantuak idazterako orduan askotan erabilia izan da jokamolde hori: abestiaren hezurdura, hasiera, bukaera edo leloa argi izanda beste guztia asmatzeko joko zaila, alegia. Eskuarki kantu horiek biribilak baino eliptikoak atera ohi dira, konparazio grafikoa onartzen badidazue. Horrexegatik esku bakarrik egon ohi dira pieza bateko abestiak, denbora igaro eta zutunik jarraitzen duten horiek.

Sortzearen beharraz ere behin baino gehiagotan mintzatu izan gara musikariok. Askok kantuak sortzeari terapiaren itxura hartzen dio eta baliteke horrelako zerbait izatea. Esan nahi baita kantu bat amaitzeak antz handia duela barruak askatu eta lasaitzearekin. Skunk Anansie-k honela bataiatu zuen bere azken diskoa: Post Orgasmic Chill. Ez zebiltzan urruti musika sortzeak ematen duen sentsazioa deskribatzeko orduan. Zoritxarrez handik gutxira banandu egin ziren, baina tira, hori beste kontu bat da. Baina bai, lagunok, sortzea plazer handia da, ezinegonaren harra denboraldi baterako itotzea delako; haserrearen sugarra baretu »inoiz ez guztiz itzali, haserrea ere beharrezkoa izaki»; maiteminaren eztanda kontrolatu, norberaren arimaren argazkiak errebelatu... hitz batean: behin behineko beharra asetzea baita. Gure taldean "zesarea" deitzen genion gure azken diskoari, hura erditzeak suposatu zuen esfortzua ezin ahaztuz.

Beharra beraz, eta ez halabeharra. Behar horrek afektiboa behar luke izan, benetakoa eta ez merkatuak markatua »hitz jokoa eginez», horrelakorik ere egon badagoelako. Lagun batek galdetu zidan behin ea Durangoko Azoka heltzen delarik euskal artisten inspirazioa automatikoki hanpatu egiten den. Engainatzen ari ote gintzaizkion errezeloa zuen. Ez da oharpen makala, ez horixe. Sormenetik diskogintzarako bide hori bihurgunetsua da oso. Gauza da egileak barne behar hori ase ez ezik, erantzuna espero duela entzuleriarengandik. Batzuetan harreman hau entzuleriarenganako esklabutzarekin nahasten du egileak eta horri komertzial deitzen diogu, nahiz eta hitz hau nahiko labainkorra den. Baina bai, musika azkenean sentimendu trukea da, transmisioa, komunikazioa. Nartzisismo ukitu bat ere badago eta kantuak bildumatan jaso eta kaleratu orduko artista umezurtz egon ohi da. Egindakoa erakutsi eta zabaldu beharra prozesuaren beste atal bat da, ume batek egindako marrazkia amari erakutsi arte isiltzen ez den moduan.

Hortxe sortzearen misterioa, hari buruzko mila gogoetak eta musika beraren magia. Dena dela, aizue, zenbat buelta euria esplikatzeko!