Julen Gabiria: «Istoriorik gogorrena ere konta daiteke irribarre batekin»


2021eko uztailaren 28an
Noiz ekin zenion idazteari?
Nahiko berandu. 23-24 urterekin. Zerbait kontatu beharra sentitu nuen eta ipuinak idazten hasi nintzen. Nire herrian eta ingurukoetan antolatutako literatur lehiaketetara aurkeztu eta batzuek irabazi nituen »beste batzuek ez» eta orduan hasi nintzen pentsatzen ea merezi zuen idazten nuenak. Izan ere, lehiaketek hori dute: irabazi arren, ez dakizu irabazi duzun benetan onena zinelako eta ipuin ona egin duzulako, edo besteak txarrak zirelako. Beraz, Xabier Mendiguren editoreari bidali nizkion ipuin batzuk, eta berak esan zidan baietz, merezi zutela, eta horrela sartu nintzen mundu honetan eta etorri ziren Igartza sariak eta horiek.

Libururik kaleratu al zenuen ipuin haiekin?
Ez. Elkarrekoek argitaratzeko aukera eman zidatenean, bat-batean Igartza saria irten zen, eta pentsatu nuen: ipuinen aukera badaukat, noa nobela bat idaztera. Eta aurretik oso ipuin gutxi idatzita »dozenara ere ez ziren heltzen ordura arte idatzitakoak», nobelarekin hasi nintzen buru-belarri. Eta beno, Connemara gure bihotzetanek bere bidea egin du lau urteotan, ez dakit zenbat edizio azaldu diren, hamaika edo hamabi, eta ale pilo bat saldu dira, batez ere institutuetan-eta sartu delako liburua. Harrera ikaragarria izan du, nik espero ez nuena.

Nobela hori dibertimendua dela esan al daiteke?
Bai.

Narrazio nagusiarekin zuzenean loturarik ez duten ipuin eta argazki batzuk tartekatu dituzu bertan. Horren arrazoia?
Euren artean badute haritxo bat, batzuetan hobeto ikusten dena eta beste batzuetan ez hain ondo. Kontua liburu hori idazten hasi nintzenean, bada, idazle berri guztiak bezala gogo eta asmo handiak nituela, egundoko liburua egin nahi nuen. Hori da idazle hasi berriaren errua-edo. Handinahia. Hain gauza handia egin nahi duzu… Azkenean zerbait ateratzen da. Agian ez nuen zertan sartu ipuin horiek, agian gaur egun ez nituen ipiniko edo aparte argitaratuko nituzke, baina horrela irten zen.

Euskal Herrian eta Irlandan gertatzen da nobela. Egona zinen Irlandan narrazioa idazten hasi aurretik?
Urte pare bat lehenago izan nintzen, eta nobelan agertzen diren leku eta aterpetxeetan. Narrazioko aterpetxe horietan gertatzen diren zenbait gauza benetakoak dira, eta pertsonaietako batzuk ere bai. Esate baterako, Rocio ezagutu nuen.

Bikote protagonista ere benetakoa al da?
Ez. Liburu gehienak kezkaren batetik sortzen dira, eta nik ere banuen kezka bat. Azken batean, zer da engainua? Horixe galdetzen nion neure buruari, eta sortu nituen pertsonaia bi, bata bestearengandik guztiz muturrean daudenak. Neskak dio bere buruaren bila doala Irlandara, baina ez da egia, egiaz nahi duena gustuko ez duen errealitate batetik ihes egitea da, eta jakina, itzultzen denean errealitate hori topatuko du berriro. Mutila, berriz, zera dabil esaka: gu biok bat gara, gure bihotzak bat dira »horregatik da Connemara gure bihotzetan eta ez gure bihotzean, ze neskak irabazten du; bihotz bi dira, eta ez bihotz bat». Engainu mota ezberdinei buruzko liburua da hori, azkenean: neskak mutilari, mutilak neskari, mutilak bere buruari… Denek engainatzen diote elkarri, inork ez du inor ondo ezagutzen.

Oso liburu ironikoa da. Horrelako pertsona asko al daude gure inguruan?
Baietz uste dut. Hor kontatzen den egoera oso puztua dago, baina nork ez du izan inoiz horrelako kezka txikiren bat: adibidez, beste neska edo mutil batez pentsatu dut, momentu horretan nire neska edo mutila engainatzen ari naiz? Uste dut gai unibertsala dela, denoi gerta dakigukeela.

‘Han goitik itsasoa ikusten’ da zure bigarren nobelan, 1936ko Gerra, euskal haurrak deserriratu behar izan zirenekoa, II. Mundu Gerra… agertzen dira. Ukitu ameslaria errealitate gordin horiei izkin egiteko era bezala erabili al duzu?
Modu samurrean begiratu nahi izan nituen. Adibidez, gerrako umeak Habana itsasontzira igo zirenekoa. Istorio ezaguna da, mila bederatziehun eta ez dakit zein urtetan eta ez dakit zein egunetan Santurtzin 1.400 ume Habana barkura igo eta joan ziren… Hori datu historikoa da, eta oso erraza da modu dramatikoan kontatzea, irakurleak negar egin dezan. Baina istoriorik gogorrena ere konta daiteke irribarre batekin, eta horixe egiten saiatu naiz ni.

Nola laburbilduko zenuke nobelaren mamia?
Liburuak hari asko ditu. Hor badago Euskal Herriko mutiko bat zenbait arrazoiengatik Italiara doana bere idoloa den »zenbait arrazoiengatik idoloa ere» Gino Bartali ezagutzera. Haren herrira doa, eta han Gino Bartaliren inguruan ezagutzen du pertsonaia koadrila bat, ez Gino baina handiagoak »ez da nire asmoa izan jende txikia Gino baino handiago agertzea» baina bai Ginoren parekoak. Hau da, mitoa goian dago, jende xumea behean; bada, nire asmoa jende xumea idoloaren mailara eramatea izan da. Horregatik euskaldun gazte horrek iraultza txiki bat topatzen du Ponte a Ema herrian, Mussoliniren gobernuaren aurka. Era xumean egindako iraultza da, eta pertsonaia horietako bakoitzak bere moduan egiten du.

Garrantzi handia ematen diozu ziklismoaren gaiari. Zergatik?
Berez hortik sortu zen istorioa. Ni ziklismo zalea naiz, eta baneukan Gino Bartaliren berri. Baina hasi nintzen bere gainean pixka bat ikertzen eta bat-batean ohartu nintzen hor bazegoela datu inportante bat orain arte ezaguna ez zena: gerra zela-eta karrerarik gabeko urteetan Gino Bartali ibilia zela dokumentu faltsifikatuak bizikletako tubularretan eta koadroan sartu eta juduak ezkutaturik zeuzkaten monasterio batzuetara joaten, judu haientzat identitate faltsuak eramatera. Modu horretan 800 judu askatu omen ziren. Nolanahi ere, ziklismoa agertzen da hasieratik Gino Bartali ziklista zelako, eta gainera ziklismoak baduelako epika bat bizitzak berak ere badaukana, edo alderantziz. Normalean ez dugu epika hori ikusten, bizitza gertaeren errepikapen huts bat da guretzat: egunero lanera joatea, gero lotara, ondoren ez dakit zer…. Baina bizitzak badu epika handi bat. Eta jendeak baditu gauzak kontatzeko, asko. Eta nik pixka bat hori aldarrikatu nahi nuen nobela honetan.

Zer esan nahi duzu, bizitzan batzuek irabazi egiten dutela, baina beste askok egindako gauza txikiengatik suertatzen direla irabazle?
Bai. Ziklismoan horrela da: batek irabazten du, normalean liderrak, baina taldekide guztiek beretzako egin behar dute lan. Eta inor ez da gero akordatzen eurekin, baina ziklista leader bat ez da inor bere inguruan beste zortzi ziklista ez baditu berari laguntzen, ura eramaten, aldapa gogorretan bere ondoan egoten, eta gurpila zulatzen badu bere bizikleta uzten…

Nobela hau jende xeheari egiten diozun omenaldia al da?
Hala da.

Zer dela-eta Han goitik itsasoa ikusten da izenburua?
Mendira noanean, batzuetan bailaretan lainoa sartuta ikusten dut eta itsasoa ematen du, nik behintzat itsasoa balitz bezala bizitzen dut egoera hori. Hau azalpen praktikoa da, baina azalpen poetikoa ere badu horrek, hau da, pertsona bakoitzak, baita xumeenak ere, baduela bizitzan bere gailurra. Emakume batentzat ama izatea izan daiteke; beste batentzat, gustatzen zaion pertsona ezagutu duela. Horietan sentitzen den klimax hori da gailurra; eta hortik ikusten duzun zoriona itsasoa izan daiteke. Eta gailur hori denok daukagu, baita baztertuenak ere.

Errealismo magikoa eta surrealismoa
«Errealismo magikoa eta zatika surrealismoa nahastuta daude Han goitik itsasoa ikusten da liburuan. Lehenengo zatian surrealismoa da nagusi, egoera eta umore absurdoak. Bigarren zatian, bai, errealismo magikoa edo ukitu ameslaria nabarmentzen da. Ze eragina ez da hainbeste izan errealismo magikoarena, ez naiz ibili Hego Amerikako idazleen bila eragina hartzeko, gehiago hartu dut Natalia Ginzburg idazle italiarrarena, eta berak ez du errealismo magikoa lantzen, literatura xume bat baizik. Oso hitz gutxitan eta oso neurri txikian istorio unibertsalak eta sentimendu handikoak kontatzen ditu».


ASTEKARIA
2004ko ekainaren 13a
Azoka
Azkenak
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Sostengua adierazi diote Marieniako lurren aldeko borrokari hogei kolektibok

Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]


Langile bat hil da Zornotzan, Forest Trafic SL enpresan

Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.


Heldu-lekua eta kortsea

Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien... [+]


2025-01-02 | Leire Ibar
AEBetako New Orleans eta Las Vegas hirietako gertaerak “eraso terrorista” gisa ikertzen ari dira

Agintariek ez dute baztertu bi gertaerak elkarren arteko loturarik izatea. New Orleansen, kamioneta baten gisari batek jendetzaren aurka egin du hamabost hildako eta 35 zauritu eraginda. Ordu batzuk geroago, Las Vegasen, Trump International Hotelaren parean auto bat lehertu da,... [+]


Real-PSG partiduan begian zauritutako beste pertsona baten kasua berriz irekitzeko agindu du auzitegiak

Donostian 2024ko martxoan jokatutako futbol partiduaren aurretik Ertzaintzak egindako kargetan, Amaya Zabarte zaleaz gain bigarren pertsona bat zauritu zuten, ustez foam pilota batekin begian jota. Orain, kasu hori ere ikertzeko agindu du Gipuzkoako Lurralde Auzitegiak.


Eguneraketa berriak daude