Makina bat kontu

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.


Urrutiko izarretan ere jarduera-zikloak

Eguzkiak jarduera-zikloak ditu, hau da, batzuetan besteetan baino aktiboagoa izaten da. Baina beste izarretan gertatzen al dira jardueraren gorabeherak? XMM-Newton deituriko behategi-zentroa arazo hau aztertzen ari da eta lehen aldiz eguzkiaren antza duen izar batean eguzkiaren antzeko jokaera topatu du. Aurkikuntza honek lagundu dezake ulertzen izarrek beren planeten garapenean duten eragina. Eguzkiaren jarduera-zikloak 11 urtekoak dira: 11 urtean zehar eguzkiaren jarduera hazten doa eta, beraz, eguzki-orban deritzaienak ugaritzen doaz. Hurrengo 11 urteetan jarduera moteltzen doa eta orbanak gutxitzen. Eguzkiaren jarduera handitzen denean, X izpien emisioa asko hazten da: 100 aldiz handiagoa izatera hel daiteke. Gertaera honen eraginez, nabaritzen dira aldaketak, besteak beste, telekomunikazioetan, meteorologian eta argindarraren banaketan. XMM-Newtonek 2000. urtean hasi zuen bere behaketa partikularra eta 90 argi urtera dagoen HD 81809 izarraren X izpien emisioa 10 aldiz aldatu dela azken bi urte eta erdian behatu du. Arestian esan dugu meteorologian ere nabaritzen dela jardueraren aldaketa. Adibide eta datu historiko gisa, XVIII. mendean izugarrizko izozteak izan ziren, eguzkiaren jarduera zikloa eten zenean. Beraz, izarren X izpien zikloa ezagutzea beharrezko izango da egunen batean, gizakiak urrutiko planetak kolonizatu nahi baditu...


Subdukzioa, uste baino zaharragoa

Itsas plaka bat beste baten azpitik igarotzeari subdukzio deitzen zaio. Orain arte uste zen garai modernoko subdukzio zaharrenak orain 600 milioi urte gertatu zirela. Baina egin berri diren ikerketa batzuen arabera orain 1.800 milioi urtera arte atzeratu dira datak.
Subdukzio modernoa gertatu aurretik plaka bat beste baten azpitik igarotzean plakak likido bihurtzen ziren, Lurrak zuen tenperaturaren eraginez. Baina Lurra hoztu ahala, subdukzio moderno deritzona gertatzen hasi zen, hots, plaka bat beste baten azpitik igarotzean bi plakak solidotuta geratzen ziren ehunka metrotan, eta azpikoa baino ez zen likido bihurtzen.
Honela sortutako harkaitz solidoa oso tenperatura eta presio handien pean egoten zen eta baldintza hauek oso egokiak dira harkaitz metamorfikoak eta 0,5 mm baino taila txikiagoa duten diamanteak sortzeko.
Parisko Globe Fisika Institutuko ikerlaria den Pierre Cartigny-k Kanadako hainbat harkaitzetan topatu ditu aipatu diamanteen antzekoak. Harkaitz hauek orain 1.800 milioi urtekoak direnez, subdukzio modernoaren hasiera-data atzeratu behar izan da.


Azkenak
2024-11-25 | ARGIA
Nazio auzia “erdigunean” ipintzeko eskatu du EH Bilduk, “jauzi” bat egin eta “estatusaren eztabaida” abiatzeko

Manifestazioa egin du EH Bilduk Bilboko kaleetan, larunbatez, Nazioa gara lelopean.


Gobernuarekin kritiko den ‘Haaretz’ egunkaria itotzeko neurriak hartu ditu Israelek, hura desagerraraztea helburu

Egunkariaren editoreak egindako adierazpen batzuen harira hartu du neurria Israelgo Gobernuak. "Netanyahuren erregimena krudela da eta apartheid-a ari da egiten", esan zuen Amos Shocken editoreak Londresen emandako hitzaldi batean, duela hilabete.


2024-11-25 | Jon Torner Zabala
EHUko errektoretzarako bozketaren atarian, Bengoetxeak eskatu du Ferreiraren hautagaitzaren “jardunbide irregularrak” ikertzeko

Asteartean, hilak 26, egingo dira EHUko errektoretzarako hauteskundeak. Kanpaina nahasia izaten ari da, eta, horren erakusgarri, Joxerramon Bengoetxearen taldeak eskatu izana "ustez Eva Ferreiraren hautagaitzako pertsonek edo ingurukoek egindako ekintzak eta kanpainako... [+]


2024-11-25 | Leire Ibar
Fronte Zabala nagusitu da Uruguain bost urteren ostean

95.000 botogatik gailendu da Fronte Zabala azaroaren 24an eginiko hauteskundeetan. Yamandu Orsi izango da Uruguaiko hurrengo presidentea, Álvaro Delgado eskuineko Alderdi Nazionaleko presidentegaiari aurre hartuta.


2024-11-25 | Bertsozale.eus
Alaia Martin Etxebestek irabazi du Zarauzko finalaurrekoa
Finalerako pase zuzena eskuratu du Martinek, finalaurrekoa irabaztearekin bat. Azken finalaurrekoa datorren igandean jokatuko da, Arrasaten, eta orduan osatuko da finala.

Gure gorputza gudu zelai bat da

Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]


“Irtenbidea Polizia kopurua handitzea balitz, arazoa jadanik konponduta legoke”

Azken asteetan albiste izan da Gasteizko Errota auzoa, urriaren 8az geroztik delinkuentziaren aurkako eta segurtasunaren aldeko mobilizazioak egiten baitituzte zenbait auzokidek asteartero, bi lonja huts okupatu zituzten gazte migratzaile batzuk jo-puntuan jarrita. Inguruan... [+]


2024-11-25 | ARGIA
A-25: mugimendu feministak gizonei dei egin die konplizitatea eta justifikazioa desagerrarazteko konpromisoa hartzera

Azaroak 25 Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Eguna da. Mugimendu feministak Bilbo, Iruñea, Gasteiz, Donostia eta Baionan mobilizazioak egingo ditu. Mugimenduak argitaratu duen manifestuan, 2024an Euskal Herrian eraildako bost emakumeak gogoratu dituzte. Aurtengo... [+]


2024-11-25 | Garazi Zabaleta
Gaztaina feria basaburuan
Gaztainadiak eta gaztainaren kultura protagonista

Nafarroako beste zenbait herritan bezala, duela lauzpabost urte hasi ziren Basaburuan gaztainondoen inguruko lanketarekin. “Bertako gaztain barietateei lotutako ikerketa abiatu zuen Nafarroako Gobernuak, eta orduan hasi zen hemengo herrietan ere gaztainaren historia... [+]


2024-11-25 | Jakoba Errekondo
Birigarroak zirinetan heriotza

Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko dira.


2024-11-25 | Iñaki Sanz-Azkue
Sugandila bat “ezer ez dagoen lekuan”

Asko hitz egiten da basoaz azken aldian. Basoak berreskuratzeaz, basoak sortzeaz eta basoaren hedadura zabaltzeaz entzungo duzu sarri. Eta ekintza ona izan daiteke zalantzarik gabe, ekosistema moduan duen balioa handia delako. Baina, basoari jartzen diogun atentzio eta indar... [+]


Udazkena agurtzen negua besarkatzeko

Abenduak hostoen kolore marroia dauka: lurrean, intxaurrondo biluziaren azpian, geratu diren hostoena. Intxaurrondoak bukatu du bere zikloa. Atseden hartzera doa: zuztarrak indartuz, elikatuz, nutritzea du helburu. Barrura begira, barrenak osatzeko garaian dago, orain arte egin... [+]


Eguneraketa berriak daude