Asma belarra
Txoko honetako laurehungarren artikuluxka hau Europan beste hainbeste urtetan eskuartean darabilgun landare batetaz eta bere senideetaz aritzeko aukeratu dut: asma belarra edo estramonioa (Datura stramonium). Piko zoro izena ere jaso izan da landare honentzat baina oker, agidanean.
Asma belarra patata, tabakoa eta tomatearen senidea da, solanazeoen familiakoa, eta duela laurehunen bat urte ekarri omen zuten Mexiko aldetik. Egun ia Europa osoan naturalizatua da. Landare osoa pozoitsua eta haluzinogenoa da eta asma, zakur-eztula, erreuma eta abar. osatzeko erabili izan da. Ameriketako Algonkin indioek mutilak gizon bilakatu direla sinestarazten diete hogei bat egunez droga hau emanez. Azteken garaitik gaur arte iraun duten erritoetan ere liluratzeko erabiltzen da eta beste muturreko Indian genero bereko beste espezie bat, Datura metel, pozoiez hornitzeko erabiltzen dute. Guaraniek yua aqué deitzen omen diote, "arantzadun fruituak dituen landare lo harrarazlea", alegia. Hipnosian ere erabili da eta ninfomania sendatzen omen du... lotara bultzatuta, normala...
Gaur egun Brugmansia generoan sailkatzen diren antzeko beste espezie batzuk ere Datura genero honetan sartzen genituen duela denbora gutxi arte. Landare hauen ugaltzeko berezitasun bat medio, asko ikertu da eta ikerketa hauetatik hibrido mordo bat sortu ere bai. Datura gisa saltzen dira oraindik ere mintegi frankotan. Daturatarrak baino dezente handiagoak hazten dira eta kolore aukera izugarria dago loretan. Dezenteko zuhaixkak egiten diren hauek gero eta sarriago ikusten dira lorategietan, tronpeta itxurako lore galantak zintzilikario dituztela. Herbeheretako Liedengo unibertsitateko Sebald Justin Brugmans (1763-1819) naturaren historiako irakaslearen ohorez hartua du Brugmansia izena eta aingeruen tronpeta deitzen diote ingelesez, lotarako ematen duen joeragatik, apika...
“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]
Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.
Loti ederra eta errauskinaren irudia izan du hizpide aurtengo Feministaldian Irene Coulon-en hitzaldiak. Loaren ideia kulturalak zartatu ditu, loaldia ere maskulinizatua dugula argituta. Loaren irakaspen (kultural) asko barneratuak ditugu, eta gorputz feminizatuan edertasunaren... [+]
Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]
Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]
Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]
Ekintzailetza modan dago. Kontzeptuak indarra hartu du eta hiztegi ekonomikotik askoz harago zabaldu da. Just do it: egizu, besterik gabe. Baina ez dezagun ahaztu: propagandaren mundutik dator leloa. Erosle-ekintzaile aktiboak izatea ote da hitzaren mozorroa? Egungo enpresariek... [+]
Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]
2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]
Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]
Hiru hilabetez iraun du Mazango auziak, Gisèle Pelicotek irekitakoa, zeineten ikertu duten urte luzez senarrak somniferoz drogatu eta berak zein beste dozenaka gizonek 200 bat aldiz bortxatu izana. 51 gizon epaitu dituzte, eta senar ohi Dominique Pelicotentzat 20 urteko... [+]