Leitzako lur eremuen historia ñabarduraz beteta dago. Behiala, Leitzako lurrak Goizuetako etxe bertaraino iristen zirenez, herriko mugak auzitara eraman ziren eta konponbidea emakumeen esku utzi zen. Herri bateko edo besteko lehenengo emakumea iritsiko zen tokian kokatuko zela muga deliberatu zen. Leitzako emakumea, bere herriaren lurrak mantendu nahian, ziztu bizian hasi zen lasterka mendian gora. Goizuetakoak, aldiz, neska irtirina izanik, denbora eman zuen bere burua apaintzen, jende ospetsua bertan egongo zelakoan. Horrela, abiatu zenean leitzarra aurkitu zuen izerdi patsetan, baina herriaren mugarrian oina jarrita.

Leitzako sorreraz ezer gutxi dakigu, ez bada inguruko mendietan ugari diren trikuharriek utzitako lekukotasunagatik. Historiako aipamen zaharrenetariko batek 1192 urtera arte eramaten gaitu, Santxo Azkarra erregek herriari zenbait pribilegio eman zizkionean, txerriak edozein lekutan alatzeko baimena, esaterako. Badakigu baita ere, gaztelu bat izan zuela, gaur egun desagerturik dagoena, 1471. urtean gipuzkoarren artilleriak suntsiturik. XIV. eta XV. mendeetan leitzarren eta gipuzkoarren arteko liskarrak hain ugari eta gogorrak izan ziren, zonalde honi "bidelapurren muga" deitu baitzitzaion. Lapur gipuzkoarrak lasai arraio ibiltzen ziren muga inguruko herri nafarretan, bizimodua aztoratzen. Hargatik, 1321. urtean gudaroste bat eratu zen, bidelapurrak eta muga-borrokak hein handi batean ezabatu zituena. Hala ere, gipuzkoarrek Nafarroa eta Gaztela arteko guda baliatu zuten Areso eta Leitzako herriak erre eta suntsitzeko.

Hurrengo mendetan, Leitzak frantses gudarosteen joan-etorria ezagutu zuen, Konbentzio gudan eta Frantsesadan. Gero gerrate karlistak etorriko ziren, leitzarrak argi eta garbi karlisten alde jarri zirelarik.

Leitzar ospetsuen artean, Jose Miguel Sagastibeltza nabarmentzen da, koronel karlista izan zena. Pastain-bordan jaioa, mendia bikain ezagutzen zuen eta horrela leitzarrak zaindu zituen liberalen erasoengandik, Irun eta Orreaga arteko bailarak menperatuz.

Historia alde batera utzirik, Leitza hiru auzo nagusitan banaturik dago: Elgoien, Elbarren eta San Migel. Bertako etxe zaharrenek ez zuten kalerik sortzen, simetriarik gabe kokaturik zeudelarik. Hau dela eta, Gipuzkoa aldean ezkongaiek eztabaidatzen zutenean "haserre daude, Leitzako etxeak bezala" egiten omen zen iseka. Trufak aparte, udaletxeko XII. mendeko armarri itzela ikusi ondoren, Leitzako kaleetan barrena presarik gabe galtzea merezi du, arkitektura bikaineko etxeen artean paseatu eta xehetasunez ohartzeko asmoz. San Migel elizaraino igo gaitezke, bertatik Leitzako ikusmira hurbilaz gozatzeko. Barruan San Tiburtzio gurtzen da, hemengo patroia, herriko jaiak bere omenez ospatzen direlarik abuztuaren 11n.

Leitzak aisialdirako aukera ugari ere eskaintzen du. Herrian bertan piszina eta futbol zelaia egoteaz gain, Leitzaran ibaian arrantza egin daiteke arrain preziatuen bila, edota inguruko mendiak zeharkatzen dituzten pistetatik mendiko bizikletaz ibilbide interesgarriak egin, Kornietako parke eolikoraino igotzen den bidetik, adibidez.

Mendi ibilaldiak nahiago dituenak, Aritz aldeko muinoak edota Leitzalarrea aldean kokatzen diren Leitzako mendirik altuenak aukeratuko ditu, Eguzkizko muinoa edo Urepel. Denek ikusmira zoragarria eskaintzen dute, bai bailara aldera baita Aralar eta inguruko mendilerroen aldera ere.