Euskal Herrian epailea izateko euskara jakin beharrik ez dagoela, baina, zuzenbidea, ostera, jakitea behar-beharrezkoa dela adierazi berri du Euskal Herriko Epaitegi Nagusiko buru izendatu berri den Fernando Ruiz de Piñeiro epaile madrildarrak. Izan ere, epaile lanak burutu behar izatekotan, euskara edo zuzenbidea jakitearen arteko hautua egin behar omen da. Biak bateraezinak edo, hurrenkera batean, batak bestearen atzetik etorri beharko balu bezala zehaztu du, bada, auzia. Alabaina, epaiketak-eta burutzerakoan nola baita epaiak idazterakoan zein hizkuntza erabiltzen du Piñeirok? Keinuen sistema ez du baliatzen, nik dakidala. Gaztelania »batez ere» da erabiltzen duen hizkuntza, beraz, lehengo galdera gaztelania tarteko dela planteatuko bagenu, zein litzateke herritarren zein bestelakoen erreakzioa? Gaztelaniarik edo frantsesik ez dakien epailerik burura etortzen ote zaigu?

Administrazioak lan-postuetarako deialdiak egin ohi dituenean, postu gutxi batzuetarako euskarazko gutxieneko ezagutza eskatzen du. Horren kariaz, euskara herritarren aukera berdintasuna urratzeko baliatzen dela dioenik bada inguruan, Nafarroan ozen eta Euskal Autonomia Erkidegoan »aho txikiarekin bada ere» geroz eta sarriago. Baina, erizainen, arkitektoen eta enparauen ezagutza baldintzak betetzen ez dituztelako, zenbat herritar geratzen ari dira lanpostu deialdi horietara aurkeztu ezinik? Asko, eta inork aukera berdintasuna urratzen ari denik ez dio. Halaber, euskararen kasuan gutxieneko ezagutza erakutsi behar den administrazioan ez da berdin agertu behar gaztelaniaren kasuan. Izan ere, antza denez, mundu guztia gaztelaniazko lehenengo, bigarren, hirugarren eta laugarren hizkuntz eskakizunen jabe da.

Hizkuntza batzuk jakitea derrigorrezkoa da, edo hala dela esatera norbait ausartzen ez bada ere, ez jakitea ez litzateke ulergarria zein gizartean orobat onartzen den gertaera. Euskara jakitea, aldiz, aukerakoa da, eta, testuinguru horretan euskararik ez jakitea ohikoena da. Baina, administrazioek, besteak beste, euskaraz ere dakiten herritarrei zerbitzua eskaini behar diete, bada, zerbitzu egokia nola eskaini euskaraz jakin ezean? Halakoak, baina, jendearen presioaren eta eskariaren baitara ekarri ohi dira. Eskaririk, presiorik ez badago, ez dago noranzko horretan urratsik egin beharrik, premiarik, beraz, gaztelaniaz jarduteko presiorik etorri ez arren, inertziaz baliatzen gara hizkuntza horretan zerbitzuak eskaintzeko.

Eta ez luke hala izan behar! Ingurumari horretan, administrazio batzuek euskararekin erakusten duten ustezko epelkeria salatzen duenik badago egon bazterretan. Ez naiz ni batzuen baieztapena ukatzen hasiko, hau da, agintari batzuen utzikeria, euskararen auzia hizkuntza politikaren alorrean dihardutenen, askotan nahi eta ezinean dabiltzan lagunen esku uzten dutela, halako zerbitzuetatik datozen gomendioak zein eskariak aintzat hartzen ez dituztela ikusten dudanean edota euskara itxuretarako ez besterik zenbaitek darabilela antzematen dudalarik.

Administrazioa egurtzea erraza da, ordea. Baina, administrazioetan lanean ari diren langileek eta haiek ordezten dituzten sindikatuek ez ote dute euskararen bilakaeran inolako erantzukizunik? Izan ere, lagun hurkoari eskatzea ondo dago, baina, administrazioa euskalduntzen hainbeste baliabide jarri direnean, emaitzez ez dut sindikatuen aldetik gogoetarik, autokritika zantzurik inon irakurri. Bestela esanda, euskararen bizkar abantailak (liberazio ordainduak, herritarrek ordaindu behar dituzten ikastaroak dohainik, eta abar.) lortzen ahalegintzea zilegi da, baina, emaitzei buruz ardurak ere hartu beharrekoak dira noizbait.

Zerbitzuak euskaraz eskainiko bazaizkie, herritarrek presio egin behar omen dute. Eta sindikatuek? Eta beste aldarrikapen batzuetan horren prestu azaltzen diren sindikatuetako militanteek? Administrazioak bi hizkuntzatan gizartea zerbitzatuko badu, hango langileen bidez eman beharko da, bada, zerbitzu hori. Baina, Piñeirorekin gertatzen den antzean, agidanez, hori beste batzuen egitekoa da. Langileen baldintzak dira jagon beharrekoak, horien bidez herritarrei eskaintzen zaizkien zerbitzuak egokiak diren, ostera, ez dira zaindu beharrekoak. Baina, batzuen bizkar norberarenak direnak ere uzteko joera hori toki are gehiagotan antzematen da.

Haur eta gazteen artean gertatzen den euskararen erabilera urria eta euskararekin erakusten dituzten jarrerak aipatzerakoan, esate baterako, gela barruan zein gelaz kanpoko ekintzetan baliatzen ditugun estrategiak, jartzen ditugun baliabideak, egiten ditugun ahalegin murritzak gutxitan aipatzen dira, izan ere, halakoetan kanpo faktoreei erreparatzea, horien arabera esplikatzea, errazago gertatzen zaigu. Baina, eta gureak? Inguruan euskara baliatzeko aukera urriak dituztenean, haur eta gazteei, deklinabidea, aditz taulak, eta abar, zein gutxitan baliatuko dituzten hitzen esanahiak buruz ikas ditzaten eskatuz, euskara eraman ezinarekin eta ez gustuko dituzten gauzekin lotuz, euskara erabiltzeko gogorik hedatzen ari garen ez dut uste. Halaber, gainerako jakintza arloetan ari direnak, besteak beste, euskararen erabilerarekiko erakutsi ohi duten jarrera gainditu gabe, haien egitekoa dagokien jakintza arloa ondo garatzea ez ezik euskararen erabilera ere indartzea dela ulertarazi gabe, aurrera egin dezakegunik uste ez dudan bezala.

Hara! Euskaraz bizi den hizkuntz komunitatea indartu eta hedatu dadin nahi badugu, keinuetatik aldenduz, inoren zain egon gabe, kontra daudenen jarreretan endredatu gabe, aldeko azaltzen garenok, askoz gauza gehiago egin ditzakegu. Egin beharreko horien oinarrian, konpromisoa hitza dago, gure hizkuntzaren etorkizuna arian-arian irabaziko duen konpromisoa, norberarena. Askotariko konpromiso horien kariaz garatzen diren jardueren baturak, aurrera egin nahi duen hizkuntz komunitatera odola iritsi dadin ahalbidetuko duen bihotza osatuko du, gure hizkuntzak etorkizuna izatea ahalbidetuko du. Denok daukagu, beraz, inori begira egon gabe, zer eginik.