ARGIA.eus

Egin ARGIAkoa
Oparitu ARGIA
Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia
asteazkena 2024ko abenduaren 18an

Gerardo Markuleta: «Ihesa ere beste aukera bat da, eta batzuetan onena»

Pilar Iparragirre
2021eko uztailaren 28an
Hiru ataletan banatu duzu liburua. Iferneguan da lehena. Zer esan nahi du?
Hitz munstro bat da hori, infernua eta negua hitzen nahasketa. Negatiboa den zerbait adierazten dute biek normalean; hotza eta beroa, baina zentzu negatiboan. Beraz, Iferneguan hitzak okerreneko okerrena adierazi nahi du. Makalaldi hondatzaile bat adierazteko hitza da. Eta zati horretan gehienbat hori kontatzen da. Zulo horretan nola erori eta hortik altxa nahia-edo.

Bigarren atala, Gosari jendetsua, amodio galduen oroimena al da?
Amodio galduak eta ez galduak ageri dira hor. Eta amodioa, eta amodio-amodio ez diren giza harreman bestelakoak. Hor ageri dena ez da maitasun kontzeptu tipiko-topikoa, film amerikarretan ikusten duguna: mutilak neska ezagutzen du eta aldarearen aurrean amaitzen da istorioa. Hori albo batera utzi dut nik. Esaten didate amodio istorio xelebreak kontatzeko joera daukadala, baina nik ikusten ditudan maitasun istorio guztiak dira xelebreak. Maitasunak amaiera du, eta berriro hasteko gaitasuna ere bai, eta normalean ez da izaten harreman bat, bakarra eta bi pertsonen artekoa. Hori oso-oso gutxitan ikusi izan dut nik. Inguruan ikusten dudan jendeak bere istorioa du maitasunean eta beste kontu batzuetan, eta gero, bada, topo egiten du bere istorioak ere badituen beste norbaitekin. Eta harremanean normalean bi pertsona baino gehiago egoten dira, beti baitago "ohi" izandakoren bat, eta erdi heltzear dagoen besteren bat, gu adinean aurrera goaz, beste batzuek badatoz eta… Sare modukoa da hori dena, eta sare horretako beste puntu batzuei jartzen naiz ni adi.

Maitatua edo arbuiatua, poeta beti izan da gizartean aparteko gizaki gisa hartua. Zerk bultzatzen du norbait poesia idaztera?
Irakurritako poesiak. Ez beti, baina normalean poesia irakurri izanak bultzatzen gaitu poesia idaztera. Hau da, poema batzuk disfrutatu egin ditugu, eta beste batzuk nahi genituzke gozatu ere, baina ez ditugu inon topatzen eta horiek idazteari ekiten diogu. Nik ez dakit sentsibilitate berezirik dagoen, ze nik poeta mota asko ezagutu ditut eta oso sentsibilitate mota ezberdinak dituzte. Gizartean zabaldua dago kontu erromantiko hori, jenioarena… Eta beharbada are okerragoa den beste bat, poeta berdin pertsona onarena. Nik ez dut hori ikusi bazterretan. Poeten gutun trukaketetan-eta agertzen dena, benetan gauza etsigarria da. Era askotako jendea aurki dezakezu, baina normalean ego oso puztuak izan dituztenak; batzuetan hegoak ere izan dituzte, eta hegan egiteko gaitasuna, baina h-rik gabeko beste ego horrek pisu dezenteagoa ezartzen die pertsona modura. Dena den, haien testuek hegan egiten badute, ni testuekin geratzen naiz.

Badira baita poeta salatzaileak ere...
Bai. Baina niri beste era bateko poesiak erakarriizan nau beti. Poesia mota horretan sozio-politiko-erlijioso egiaren bat dago, mundu ikuskera jakin eta itxi bateko adierazpideak dira nolabait. Tribuaren hitzak jasotzen dituzte, edo hori baino gehiago, tribuari behar dituen hitzak ematen dizkiote. Niri gehiago axola zait xehetasuna, zalantza; ulertzen dut, baina honaino bakarrik, eta orduan galdera botatzen diot irakurleari.

Bai, benetan. Galdera asko egiten dituzu, erantzun ia inoiz ere ez, ordea. Zergatik?
Ez baitaukat erantzunik! Banaketa egiteko, galdera poetak eta erantzun poetak daudela esan daiteke. Eta ni galdera poeta naiz gehiago, erantzun poeta baino.

Hitzen indarrean sekulako fedea duzula ematen du, suaren eta hotzaren minetik babes gaitzaketela baitiozu. Egia ote hori?
Neurri batean bai eta bestean metaforikoa da. Baina pentsa hitzik gabeko giza bizitza batean! Niri ezinezkoa iruditzen zait. Kontsolamendua, neurri handi-handi batean, hitzetatik etortzen zaigu. Plazeretatik baino gehiago. Zentzumen guztiek gozarazten gaituzte, baina gehien hitzek. Hala iruditzen zait niri behintzat. Hitzak eman zion gizakiari gizaki izatea pixka bat bederen eta horretan aritu da orduz geroztik, elkarrentzako kontsolamendu hitzak bilatzen. Hor daukagu literatura, ahozkoa lehenengo, idatzizkoa gero. Eta jendarteko harremanetan ere ez da sinestekoa zenbat hitz aldatzen ditugun egunean-egunean, gainera garrantzirik eman gabe. Eta zenbat hitz sartzen dizkiguten, telebista dela, irratia, abesti txotxoloak direla… ze hitzak kaltegarri ere izan daitezke, hauteskunde garaian ikusten da. Baina oso kontsolagarri handiak dira.

Zure poemak irakurleari kontsolamendua eman nahian idatziak izan al dira?
Neure buruari lehenengo! Halere, kontsolamendua esateko modu bat da. Ez dut adierazi nahi konformatu, eseri zaitez eta gaitzak pasako dira, ez. Baina zenbat eta leku gehiagotan begira jarri, gehiago ulertzen dugu eta orduan kontsolatuago gaude. Zuloetatik ateratzeko, bidean aurrera egiteko lagunduta, nolabait.

Amodio eta herio, maitasuna edo hil, beste gairik ukitzen ez duelako kexu agertzen zaio lagun bat poetari. Beste gairik ez al da?
Hain zuzen pertsonak munduko gauzarik miresgarriena zein apalena egiten gaituztenak bi horiek dira. Oso barregarri jartzen gara maitemintzen garenean, eta izugarri serio hiltzen garenean. Orduan, egoera horietan gaude aztertzeko modurik babesgabeenean, horietan ikusten zaizkigulako zuloak eta lotsagabekeriak, baina aldi berean duintasun itxura gordetzen dugu. Ze maitasunak indarra eta tente joateko zera ematen digu, eta heriotzak tente jartzen gaitu erremediorik gabe. Nolanahi ere, errespetu handiegia diogu heriotzari.

"Segika daukat neure burua/ aterpe emadazu gaurkoz", diozu. Dugun etsairik handiena geure burua al da?
Bai. Beharbada gure gezurrik handiena gure erru beldurra da. Eta geure moduko gizarte batean eta geure moduko hezkuntza jasota are gehiago, dena egon izan delako eraikia errudun senti gaitezen. Sexuari beldurra, elkar ukitzeko beldurra, herritik ateratzeko beldurra, lana galtzeko beldurra, maitalea galtzeko beldurra… Etengabe beldurrez bizi gara, eta zuek emakumeok are gehiago. Horretan saiatzen zaizkigu, eta horri aurre egiten eta ihes egiten saiatu behar dugu. Ihes egiteari ere beldurra diogu, ez omen delako duina-eta; baina ihesa ere beste aukera bat da, eta batzuetan »garbi dago» onena.

Zure beste poema batek dioenez, boterearentzat gu guztiok gara inozo. Zuretzat, aldiz, zer da boterea?
Edozer gauza, inozoa izan ezik. Nik ez daukat fede handirik kontatu diguten moduko aurrerapenean; baina sinetsi nahi dut gizakien artean moldatzeko moduek aurrera egin dutela, eta muga batzuk jarriz eta boterea dutenak aldatuz beste era batera antola gaitezkeela. Hobeto bizi zaretela emakumeak orain, duela berrogeita hamar urte baino, eta beraz denok bizi garela pixka bat hobeto. Hori sinetsi nahi dut, baina ez dut hori ikusten. Ikusten dudana da boterearen diskurtsoa aldatu egiten dela, makillatu, baina boterea nahiko antzera dagoela banatuta, eta lehen bezain doilorki eta txarki erabiltzen dela. Beraz, kontua da boterearen mozorro horiek deskubritzea eta ahal den neurrian lotsagarri uztea, poesiak horretarako ematen duen ahalmentxo txikian.

Nolakoak zaituztegu "samurraren aldeko azken gudariok"?
Poema hori hogeita bost urte neuzkala idatzi nion adin bera betetzen zuen neska bati. Hogeita bost urte dauzkazula zeure burua talde batean ikusi nahi duzu, eta ikusten dituzun taldeak zeure gustukoak ez badira, bada, zeurea bilatu edo asmatu egin behar duzu. Horixe egin nuen nik hor. Inguruan samurtasun gutxi ikusten nuen, batez ere samurtasun kolektibo gutxi, eta horren aldarrikapen bat-edo egin nuen.

Poetaren musikalitatea
Gerardo Markuletaren poemetan musikalitate handia dago, eta jakina, horretaz ohartu den kantaririk ere ez da falta izan gurean. Mikel Urdangarinen Ez esan ezetz edota Jabier Muguruzaren Enegarren postala, filmetan bezala kantuak ditugu esandakoaren adibide. Nolanahi ere, Batak ez du bestea kentzen plazaratu aurretik beste hiru poema liburu argitaratuak zituen 1963an Oñatin jaio eta gaur egun Gasteizen bizi den olerkari honek: Larrosak, noizean behin (1990), Sagarraren hausterrea (1994) eta Hauta-lanerako poemategia (1999).

ASTEKARIA
1936. zenbakia
2004ko martxoaren 21
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mezu kristaurik gabeko Gabon kantak, ikastetxe ugariren aukera
Mikel Garcia Idiakez
#2
Urretxindorra Ikastola sexu abusuen “konplize” dela salatu dute
Leire Ibar
#3
Nola egiten da bi ikastetxeren fusioa?
Mikel Garcia Idiakez
#4
Eskolako jaialdiak ere, mugikorrik gabeko arnasgune?
Mikel Garcia
#5
“Amerikak asko eman dit, baina nik ere asko eman diot Amerikari”
Mara Altuna Díaz
Azoka
Azkenak
2024-12-18 | Bizi Baratzea | ARGIA
Egonarria 3x05: Gazte baratzezainarekin azelgak biltzen | Iñaki Intxausti
MULTIMEDIA - Egonarria
2024-12-18 | Jon Torner Zabala | Asier Iturralde Sarasola
Sare sozialak
X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.

2024-12-18 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Loa

Loti ederra eta errauskinaren irudia izan du hizpide aurtengo Feministaldian Irene Coulon-en hitzaldiak. Loaren ideia kulturalak zartatu ditu, loaldia ere maskulinizatua dugula argituta. Loaren irakaspen (kultural) asko barneratuak ditugu, eta gorputz feminizatuan edertasunaren... [+]

2024-12-18 | Diana Franco Eguren
Teknologia
Oinak lurrean

Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]

2024-12-18 | Uxue Apaolaza Larrea
Materialismo histerikoa
Zuentzat

Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Analisia
Katxondeoa gizonena da
2024-12-18 | Urko Apaolaza Avila
Datu zentro erraldoia Araban
2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Idorrak dira munduko lurren %40
2024-12-18
Frantzia frantsesez bakarrik
2024-12-18 | Eneko Gorri Gantier
Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]

2024-12-18 | Iñigo Martinez Peña
Hitzen poetika

Ekintzailetza modan dago. Kontzeptuak indarra hartu du eta hiztegi ekonomikotik askoz harago zabaldu da. Just do it: egizu, besterik gabe. Baina ez dezagun ahaztu: propagandaren mundutik dator leloa. Erosle-ekintzaile aktiboak izatea ote da hitzaren mozorroa? Egungo enpresariek... [+]

2024-12-18 | Katixa Dolhare-Zaldunbide
Jendetasun zolatik, Kittof gogoan

Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]

2024-12-18 | Jesús Rodríguez
Borroka aro berria Herrialde Katalanetan

2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]

2024-12-18 | Miel Anjel Elustondo
Izar Mendiguren. Saltsa berrietan beti
“Ni euskaraz bizitzeak ez du esan nahi beste hizkuntzei eta kulturei ateak ixtea”

Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]

Eguneraketa berriak daude