Makina bat kontu



Jaki funtzionalak (I)


Magnesio eta kaltziodun gaztak, bitaminak dituzten gurinak, Bifidus bakteriez gatzatutako edo mamitutako jogurtak, zuntzez aberastutako edari eta fruta-zukuak, berezko gainaren ordez omega-3 duen esnea... Modu honetan transformatutako elikagai ugari aurkituko dugu supermerkatuetako sail eta apalategi gehienetan. Gaur egun 200 motatik gora daude komertzializatuta eta adituek diotenez, 2005. urterako elikagaien merkatu orokorraren herena izatera helduko dira.

Baina zer dira jaki funtzionalak? Azkar esanda, elikatzeko berezko ezaugarriez gain propietate fisiologiko eta biologikoak ere badituzten jakiei deitzen zaie horrela, hau da, gure osasuna eta ongizatea hobetu dezaketen elementuak erantsi zaizkien produktuei. Ez dago definizio zehatzik, unibertsalki onartua denik, kontzeptu batez mintzo baikara eta ez elikagai multzo batez. Izan ere, pentsamoldea aldatzen ari da pixkanaka eta elikadura zuzenari baino, elikadura optimoenari erreparatzen zaio gaur egun. Karbohidrato, proteina, bitamina, mineral eta koipeak behar diren tamainan hartzen ote ditugun axola bazaigu ere, arreta handiagoa ipintzen zaio gaixotasunen arriskua txikitu lezakeen elikadurari.

Functional Food deritzon kontzeptua orain dela hamalau bat urte sortu zen Japonian. Jaki hauek asmatzen ez ezik, ondorio zientifiko frogatuetan oinarritzen den onarpen sistema bat ipintzen ere aitzindariak izan ziren japoniarrak. 1980ko hamarkadan dagoeneko, bazuten jaki funtzionalak erregulatzeko arautegia. Ondoren Amerikako Estatu Batuetan ekin zioten bide honi. Europan berantiarragoak izan dira. Elikagai funtzionalen lehen bilkura serioa 1996 urtean egin zen Frantzian. Bertan erabakitakoaren arabera, hainbat multzotan banatu zituzten elikagaiak: hazkuntza eta garapena, metabolismoa eta substantzien erabilpena, babes antioxidatzailea, gaixotasun kardiobaskularren tratamendu eta prebentzioa, urdail-hesteen laguntza, funtzio eta jokaera psikologikoak.

Elikagai funtzionalek osasuna hobetzeko joera erakusten badute ere, ezin esan pagotxa direnik. Bere horretan eta bestelako laguntzarik gabe ez baitute ezer sendatzeko ahalmenik. Beste modu batera esanda, elikagai funtzionalak ez dira botikatzat hartu behar. Botika batek epe motzean heltzen dio gaitzari. Produktu funtzional batek berriz, epe luzean funtzionatzen du eta, gainera, dieta osasuntsu bati jarraitzen zaionean eta bizimodu aktiboa eramaten denean bakarrik du gaitz horren prebentziorako ahalmena.

Bestalde, jaki funtzionalen inguruko azterketak behar-beharrezkoak dira oraindik. Izan ere, jaki mota hauen produkzioa ikerketa bera baino askoz ere azkarrago doa eta inkognita asko daude oraindik argitzeke. Oraindik zehaztu gabe dago, esate baterako, produktu hauek duten elikagai funtzional erantsi hori gorputzak ongi xukatzen ote duen, produktu honek efektu positiboa izan dezan zein kantitate hartu behar den, sobera hartuz gero bestelako ondorioak ote dituen edota toxikoa izan ote daitekeen...

Beraz, jaki funtzionalek osasuna hobetzeko joera erakusten baldin badute ere, ezin zaie behar baino balio handiagoa egotzi. Azken finean, dieta osasuntsu bati jarraitu eta bizimodu aktiboa eramaten dutenentzat onurak dituzten moduan, nahi ez den efektua ere sor dakioke beste populazio sektore bati. Adibidea aipatzen hasita, aski frogatuta dago betakarotenoak (fruta eta barazkietan dagoen antioxidatzaile bat da eta fruta-zuku askori eransten zaio) biriketako minbizia jasateko aukerak handitzen dizkiela erretzaileei.

Beste adibiderik ere bada aipagarri. DHA deritzona omega-3 delakoaren serieko lipidoa dugu. Odoleko koipeen oreka mantentzen eta bihotza zaintzen laguntzen duelako egin da ospetsu eta horregatik DHA duten arrautzak aurkitzen dira saltokietan »oiloei pentsuan arrain koipea edota alga mota bat emanez lortzen dira». Esaten ez dena, ordea, zera da: DHA gehiegi kontsumitzeak odolari gatzatzeko zailtasunak eragiten dizkiola.

Beraz, ez ote da hobea DHA duten arrautzak erostea baino, betiko arrautzak jatea eta tarteka algak eta sardinak ere kontsumitzea? Norberaren esku dago hautua.


Azkenak
2024-11-30 | ARGIA
2025ean “larrialdi linguistikotik indarraldirako bideari ekiteko beharra” aldarrikatu du Kontseiluak

Euskalgintzaren Kontseiluak Larrialditik indarraldira adierazpena plazaratu du Euskararen Egunaren atarian. 2025a euskararen normalizazio eta biziberritze prozesua “noranzko egokian jartzeko urtea” izango dela adierazi du. Bide horretan, lehen eginkizuntzat jo dute... [+]


Zergatik Durangora joan abenduaren 7an?

Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]


Iruñerriko hondakinak bilduko dituen Imarkoaineko gunea %33 garestitu da

Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.


Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin

Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.


2024-11-29 | Axier Lopez
EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako

Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]


Boikota Israelgo datilei (eta datil horiek saltzen dituzten supermerkatuei)

Israelek gosea erabiltzen du palestinarren aurkako gerra-arma gisa, eta nekazaritza-produktuak mundu osoan merkaturatzen ditu.<


2024-11-29 | Gedar
Etxebizitzarako eskubide unibertsala aldarrikatu dute Iruñean

Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Harituk antolatuta, manifestazio bat izan zen ostegun arratsaldean Iruñeko Alde Zaharrean. "Etxebizitzaren negozioaren aurrean, eta hura sustatzen duten politikarien aurrean, etxebizitza eskubide unibertsalaren benetako defentsa... [+]


2024-11-29 | Estitxu Eizagirre
EH Bizirik sarearen manifestazioa martxoaren 22an Gasteizen
“Indarrak batuta soilik lortuko dugu makroproiektuen oldarraldi hau gelditzea”

EH Bizirik sarea makroproiektuen aurkako plataformen elkargunea da eta martxoaren 22an manifestazio nazionala deitu du Gasteizen: "Lekuko borrokez gain, esparru zabalagoan lan egitea ezinbestekoa dela jakitun, manifestazio honek sare osoari eragiten dien puntuak izango ditu... [+]


Gaindegiaren 20 urteko argazkia
Euskal Herriak biztanlerian, energian eta pobrezian gora egin du, CO2 isurketetan eta elikagaien kontsumoan behera

Hogei urte bete ditu Gaindegiak, Euskal Herriaren garapen sozial eta ekonomiko iraunkorrerako Behategiak. Horren harira, denbora horretan Euskal Herriak esparru horietan izan duen garapenaren berri ematen duen azterketa aurkeztu dute, eta datuok Europar Batasunekoekin konparatu... [+]


Eguneraketa berriak daude