Alemaniak ahaztu zuen genozidioa: Namibiak ezin du
- XX. mendearen hasieran bere abentura inperiala egin nahi izan zuen Alemaniak. Afrikan barna. Ehun urte geroago, afrikarrek oroitarazi nahi diete alemanei badutela oraindik genozidio bat beren gain hartu gabe.
Europan potentzia den edo zen estatu orok eduki ditu koloniak Afrikan. Portugal, Frantzia, Holanda, Belgika, Britainia Handia, Espainia, Italia... Horietako bakoitzak dauka ahaztea nahiago lukeen masakre bat baino gehiago bere memorian. Aldiz, Alemaniaren inperialismoa eta genozidioak aipatu eta XX. mendeko 30-40ko hamarkadetako kontuetara jotzen dugu gehienok.
Alemaniak ere egin zituen ordea, bere abentura kolonialak. Afrikan bertan ere bai. Horietako baten ehungarren urteurrena betetzen da aurten. Eta eskertu diogu Hanburgoko Der Spiegel egunkariko Jochen Bölsche kazetariari horren berri hain zehatz eta gordina eman izana. Bere bidez ezagutu dute alemaniar askok Afrikan duten iragan ahantzi eta odoltsua.
Namibiara joan da arrastoen bila Bölsche eta han aurkitu du Herero etniako herritarren buruzagi Kuaima Riruako. Honek Alemania auzitara eraman du eta abokatu amerikar batzuk hartuta 2.000 milioi dolar eskatzen dizkio 1904an eta ondoko urteetan bere herriari egindako basakerien kalte-ordainetan. 1904ko urtarrilean, orduan hango nagusi kolonialak ziren alemaniarren kontra jazartu ziren hererotarrak, eta abuztuan Waterberg izenez bataiatutako parajean birrindu zituen Bismarcken armadak.
Hererotarren bilkura batean ikusi du Bölschek Kuaima Riruako, 67 urteko gizona. «Iragana gogorarazteko» bilkura honetan, buruzagiak irakurri du duela ehun urte Lothar von Trotha jeneralak idatzitako «Suntsiketa agindua». Honela dioena: «Nik, soldadu alemanen jeneral handi honek, Herero herriari gutun hau bidaltzen diot. Hererotarrak ez dira jadanik aleman herritarrak... Hererotarrek lur honetatik alde egin behar dute. Herriak hori egiten ez badu, nik behartuko dut horretara Kainoi Handiaren (Groot Rohr) indarrez. Alemaniaren mugen barruan, hererotar oro, arma eraman edo ez, ganaduarekin ibili edo ez, akabatu egingo dugu, eta ez dugu salbuespenik egingo ez emakume eta ez haurrekin. Eraman itzazue zuekin edo zuekin batera hilko dira. Hona zein diren Herero herriarentzako nire hitzak».
Ez ziren hitz hutsalak Von Trotha jeneralarenak. Hilabete gutxitan, beren aziendak zainduz bizi ziren 80.000 hererotar erdi-nomada haietatik ez ziren bizirik geratuko 20.000 baino gehiago. Gainerakoak, kainoi eta fusil alemanen sutan hil ziren, edo Omaheke-Kalahariko basamortuan egarriz, edo armadaren kontzentrazio eremuetan.
Alemaniaren usaina edonon topatu du Bölsche kazetariak Windhoek Namibiako hiriburuan, gozotegietan bezala ostatuetan Oihan Beltzeko janariak eskaini baitizkiote. Baina besterik da erdigunetik ateraz gero. 1990. urtea arte jasan zuen apartheida hemengo gizarteak, eta legez gainditua izan arren, herritarren eta auzoen arteko bereizketan nabari da gaur ere. «Hemen miseria, gosea eta Hiesa dira nagusi. Hizki handi batek erakusten du xaflazko txabola bakoitzean bizi direnak zein etniatakoak diren: N dute markatua Nama etniakoek, D erakusten dute Damara etniakoek eta H berriz hererotarrek».
Afrika hego-mendebaldeko lur horietan zabaldu nahi izan zuten inperioa Prusiako buruek XIX. mende bukaeran. Britainia Handia eta Frantziaren pare izan nahian, Berlindik kontrolatutako Afrika, Txina eta Ozeaniako lurraldeak Alemaniaren lurraldearen bost halako hartzera heldu ziren. Garai haien irudi edertua eskaini dute urte luzez historialari alemanek: britainiar eta frantsesek ez bezala, beraiek bakean egin zirela lurralde haien jabe, komertzianteen estrategiari segituz, eta kolonialismoa bukatutakoan azpiegiturak utzi zizkietela bertakoei.
Kasik mende bete beranduago, zenbait historialari hasi da gauzak bere lekuan jarri nahian. Egia omen da Afrika hego-mendebaldera iritsi zen Adolf Lüderitz tabako negozianteak 200 libera eta 20 fusil zaharretan erosi zizkiela lurrak bertako beltz «basatiei», gero bere izena eramango zuen portua eraikitzeko. Otto von Bismarck jenerala luzaz kolonia eta txorakeria horien kontra egona zen, baina azkenean ohartu zen horiez balia zitekeela, arrazoi ekonomiko eta barne politikazkoengatik: langabeziak 9 milioi herritar harrapatzen zituenean emigrazioa bideratzeko lekua behar zuen, eta baita buruzagi sozialdemokratak atzerriratzeko presondegi eta koloniak ere. Hala sartu zen kolonialismoaren abenturan 1884an, hauteskundeak tartean zirela («dena zagok aspaldi asmatua, Bush laguna» esango luke gaur) eta Togo, Kamerun, Afrika ekialde eta Pazifikoan zehar barreiatu zuen bere armada. Afrikan «beltzei hezkuntza emateko» sartu zirela zioten bihotz oneko giristinoek, baina Ludwig Külz medikuak ongi esplikatu zuen horrekin egia panfleto ziniko batean: «Zertarako? Beltzak guretzako lan egin dezan. Afrika afrikarrentzako, baina afrikarrak guretzat».
Behin koloniak eskuratzen hasita, masakreak eta genozidioa ezin dira saihetsi. Horietan entrenatu ziren jeneral aleman ospetsuak, tartean Heinrch Göring jenerala, Hitlerrekin goia joko zuen Hermann Göringen aita. Hererotarren dramara etorrita, komertzianteek errukirik gabe saltzen zizkieten armak, alkohola eta balio gutxiko tresneria afrikarrei, trukean aziendak hartuz. Egoera gogortzen joan zen eta 1904an lehertu egin zen, militar eta kolonoek emakume beltzak gero eta gehiago bortxatzen zituztelako. Urtarrila hartan oldartu ziren hererotarrak eta 123 komertziante, kolono eta soldadu aleman hil zituzten »misiolari, emakume eta haurrak bizirik utzita». Berlindik soluziobide diplomatikoa baztertu eta Von Trotha jeneral krudela bidali zuten 10.000 gizonekin.
Honek sarraski odoltsua jarri zuen abian. «Azal beltza duen oro akabatu dugu» idatzi zuen etxera soldadu batek. «Ez haurrik eta ez emakumerik utzi dugu bizirik». Abuztuan Waterbergeko zelaietan inguratu eta artileriaz txirtxilatu zituzten.
Ihes egin zutenak Von Trothak basamortura bultza zituen, gero ihesbide guztiak kontrolatuz. «Hilzorian zeudenen edo erotuen garrasiak entzuten ziren zabaldi triste haietan» idatziko zuen liutenant batek. Beren buruak errenditu eta kontzentrazio zelaietan »hitz hori hemen erabili zen estreinakoz» sartutakoetatik erdiak hil ziren. Ororen buru, 2.300 aleman eta 70.000 afrikar hil ziren.
Ehun urte pasa eta Munich ondoko Truderig herriko «auzo kolonialean» oraindik Lüderitz, Waterberg eta Von Trotha kaleak daudela ikusi du kazetariak bertan. Berdeen alderdiak eskatu du kale izenak aldatzea, baina alkateak erantzun du garestia litzatekeela horiek aldatzea, eta biztanleei buruhauste frango ekarriko liokeela.
Alemaniak ere egin zituen ordea, bere abentura kolonialak. Afrikan bertan ere bai. Horietako baten ehungarren urteurrena betetzen da aurten. Eta eskertu diogu Hanburgoko Der Spiegel egunkariko Jochen Bölsche kazetariari horren berri hain zehatz eta gordina eman izana. Bere bidez ezagutu dute alemaniar askok Afrikan duten iragan ahantzi eta odoltsua.
Namibiara joan da arrastoen bila Bölsche eta han aurkitu du Herero etniako herritarren buruzagi Kuaima Riruako. Honek Alemania auzitara eraman du eta abokatu amerikar batzuk hartuta 2.000 milioi dolar eskatzen dizkio 1904an eta ondoko urteetan bere herriari egindako basakerien kalte-ordainetan. 1904ko urtarrilean, orduan hango nagusi kolonialak ziren alemaniarren kontra jazartu ziren hererotarrak, eta abuztuan Waterberg izenez bataiatutako parajean birrindu zituen Bismarcken armadak.
Hererotarren bilkura batean ikusi du Bölschek Kuaima Riruako, 67 urteko gizona. «Iragana gogorarazteko» bilkura honetan, buruzagiak irakurri du duela ehun urte Lothar von Trotha jeneralak idatzitako «Suntsiketa agindua». Honela dioena: «Nik, soldadu alemanen jeneral handi honek, Herero herriari gutun hau bidaltzen diot. Hererotarrak ez dira jadanik aleman herritarrak... Hererotarrek lur honetatik alde egin behar dute. Herriak hori egiten ez badu, nik behartuko dut horretara Kainoi Handiaren (Groot Rohr) indarrez. Alemaniaren mugen barruan, hererotar oro, arma eraman edo ez, ganaduarekin ibili edo ez, akabatu egingo dugu, eta ez dugu salbuespenik egingo ez emakume eta ez haurrekin. Eraman itzazue zuekin edo zuekin batera hilko dira. Hona zein diren Herero herriarentzako nire hitzak».
Ez ziren hitz hutsalak Von Trotha jeneralarenak. Hilabete gutxitan, beren aziendak zainduz bizi ziren 80.000 hererotar erdi-nomada haietatik ez ziren bizirik geratuko 20.000 baino gehiago. Gainerakoak, kainoi eta fusil alemanen sutan hil ziren, edo Omaheke-Kalahariko basamortuan egarriz, edo armadaren kontzentrazio eremuetan.
«Afrikarrak guretzat»
Alemaniaren usaina edonon topatu du Bölsche kazetariak Windhoek Namibiako hiriburuan, gozotegietan bezala ostatuetan Oihan Beltzeko janariak eskaini baitizkiote. Baina besterik da erdigunetik ateraz gero. 1990. urtea arte jasan zuen apartheida hemengo gizarteak, eta legez gainditua izan arren, herritarren eta auzoen arteko bereizketan nabari da gaur ere. «Hemen miseria, gosea eta Hiesa dira nagusi. Hizki handi batek erakusten du xaflazko txabola bakoitzean bizi direnak zein etniatakoak diren: N dute markatua Nama etniakoek, D erakusten dute Damara etniakoek eta H berriz hererotarrek».
Afrika hego-mendebaldeko lur horietan zabaldu nahi izan zuten inperioa Prusiako buruek XIX. mende bukaeran. Britainia Handia eta Frantziaren pare izan nahian, Berlindik kontrolatutako Afrika, Txina eta Ozeaniako lurraldeak Alemaniaren lurraldearen bost halako hartzera heldu ziren. Garai haien irudi edertua eskaini dute urte luzez historialari alemanek: britainiar eta frantsesek ez bezala, beraiek bakean egin zirela lurralde haien jabe, komertzianteen estrategiari segituz, eta kolonialismoa bukatutakoan azpiegiturak utzi zizkietela bertakoei.
Kasik mende bete beranduago, zenbait historialari hasi da gauzak bere lekuan jarri nahian. Egia omen da Afrika hego-mendebaldera iritsi zen Adolf Lüderitz tabako negozianteak 200 libera eta 20 fusil zaharretan erosi zizkiela lurrak bertako beltz «basatiei», gero bere izena eramango zuen portua eraikitzeko. Otto von Bismarck jenerala luzaz kolonia eta txorakeria horien kontra egona zen, baina azkenean ohartu zen horiez balia zitekeela, arrazoi ekonomiko eta barne politikazkoengatik: langabeziak 9 milioi herritar harrapatzen zituenean emigrazioa bideratzeko lekua behar zuen, eta baita buruzagi sozialdemokratak atzerriratzeko presondegi eta koloniak ere. Hala sartu zen kolonialismoaren abenturan 1884an, hauteskundeak tartean zirela («dena zagok aspaldi asmatua, Bush laguna» esango luke gaur) eta Togo, Kamerun, Afrika ekialde eta Pazifikoan zehar barreiatu zuen bere armada. Afrikan «beltzei hezkuntza emateko» sartu zirela zioten bihotz oneko giristinoek, baina Ludwig Külz medikuak ongi esplikatu zuen horrekin egia panfleto ziniko batean: «Zertarako? Beltzak guretzako lan egin dezan. Afrika afrikarrentzako, baina afrikarrak guretzat».
Behin koloniak eskuratzen hasita, masakreak eta genozidioa ezin dira saihetsi. Horietan entrenatu ziren jeneral aleman ospetsuak, tartean Heinrch Göring jenerala, Hitlerrekin goia joko zuen Hermann Göringen aita. Hererotarren dramara etorrita, komertzianteek errukirik gabe saltzen zizkieten armak, alkohola eta balio gutxiko tresneria afrikarrei, trukean aziendak hartuz. Egoera gogortzen joan zen eta 1904an lehertu egin zen, militar eta kolonoek emakume beltzak gero eta gehiago bortxatzen zituztelako. Urtarrila hartan oldartu ziren hererotarrak eta 123 komertziante, kolono eta soldadu aleman hil zituzten »misiolari, emakume eta haurrak bizirik utzita». Berlindik soluziobide diplomatikoa baztertu eta Von Trotha jeneral krudela bidali zuten 10.000 gizonekin.
Honek sarraski odoltsua jarri zuen abian. «Azal beltza duen oro akabatu dugu» idatzi zuen etxera soldadu batek. «Ez haurrik eta ez emakumerik utzi dugu bizirik». Abuztuan Waterbergeko zelaietan inguratu eta artileriaz txirtxilatu zituzten.
Ihes egin zutenak Von Trothak basamortura bultza zituen, gero ihesbide guztiak kontrolatuz. «Hilzorian zeudenen edo erotuen garrasiak entzuten ziren zabaldi triste haietan» idatziko zuen liutenant batek. Beren buruak errenditu eta kontzentrazio zelaietan »hitz hori hemen erabili zen estreinakoz» sartutakoetatik erdiak hil ziren. Ororen buru, 2.300 aleman eta 70.000 afrikar hil ziren.
Ehun urte pasa eta Munich ondoko Truderig herriko «auzo kolonialean» oraindik Lüderitz, Waterberg eta Von Trotha kaleak daudela ikusi du kazetariak bertan. Berdeen alderdiak eskatu du kale izenak aldatzea, baina alkateak erantzun du garestia litzatekeela horiek aldatzea, eta biztanleei buruhauste frango ekarriko liokeela.
http://www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.