Mirua negu gorrian
- Ez goaz gazta bila ordea, herri horietara, miru gorri bila baizik. Aldatz eta Etxarri-Larraun artean dagoen harizti zahar bat ederki ezagutzen dute miruek eta haien bila abiatuko gara hanka puntetan.
Bertara iristeko A-15 autobidea hartuko dugu eta Aldatz, Arruitz eta Mugiroko irteeran aterako gara. Aldatzerantz joko dugu, NA-4018 errepidean barrena. Kotxea Aldatzen utzi »nahi izanez gero alderantziz egin daiteke» eta poliki-poliki Etxarri alderantz abiatuko gara errepidetik. Oso errepide lasaia da, apenas igarotzen da autorik eta luzera bi kilometrotakoa da. Aldaparik ere ez du, beraz oraingoan ez dago aitzakiarik osteratxo bat egiteko. Atera bezain pronto eskuinetara zelai bat dago, ez litzateke harritzekoa bertan miruren bat janari bila ibiltzea. Beraz, begiak zabaldu, belarriak erne eta ahoa ahalik eta itxien mantendu. Dena den, zerura begiratuz gero, uneoro ikus daitezke.
Bidegurutze batera helduko gara. Guk eskuinetara hartuko dugu, alboko herrirantz. Dagoeneko hariztia parez pare izango dugu. Prismatikoak eskura baditugu, erreparatu zuhaitz adarretara. Bertan pausatuak egon ohi dira miruak.
Ez inguratu hariztira, 50 ardiz osatutako artaldea, artzain eta guzti, aldamenean igaroz gero. Ez dira ikaratuko, baina nahikoa da erroldarako kolaboratzaile bat urrutiago egotea hegaztiak erabat aztoratzeko eta ondorioz, lo leku hori bertan behera uzteko. Hegazti horiekiko gomendatzen den distantzia minimoa 400 metrokoa da. Hegaztiak ikusteko askoz hobe da herriko punturen batean kokatzea. Miruak ohituta daude herrian jendea ikusten, baina ez hain ohituak zelai erdian pertsona bat topatzen.
Berehala, Etxarri-Larraunen izango gara. Aparteko gunea hariztia oso-osoan ikusteko. Miruak arratsaldeko 15:30etatik 18:30ak bitarte, poliki-poliki lo lekura inguratzen hasten dira. Lo lekura abiatu aurretik, guztiek batzeko ohitura dute, "aurre lo leku" batean. Taldekatzeko joera nabarmena dute, 80 ale ere ikusi izan dira batera. Normalean, planeatzen ikusiko ditugu, ez dituzte hegoak askorik mugitzen, baina, lo lekurantz doazenean, nabarmen astintzen dituzte hegoak, hegada bizkorrak eraginez. Egun lainotsu eta euritsuak oso aproposak dira miruak ikusteko, halako eguraldiarekin miru askok lo lekuan igarotzen baitu eguna. Komeni da beraiek gu ez ikustea: soilik behin erasoak sentituz gero, lo lekua mugi dezakete, bitan banatu edo alde egin.
Berriz ere Aldatzera itzultzeko, lursail partzelatuen erditik doan bidezidorra hartuko dugu. Ez du inongo galerarik, eta segi zuzen aurrera kilometro batean gutxi gorabehera. Hau ere aldaparik gabea, errepidea baino bide traketsagoa, baina erosoa. Nekerik sentitu gabe, berriz ere autoan izango gara konturatzerako.
2000-2001 urteko neguaz geroztik, Nafarroako Gorosti natur zientzia elkarteak darama erroldaren ardura. Lehen SEO-k erabilitako metodologia berbera erabiltzen dute lo lekuak erabiltzen dituzten miru gorrien jarraipena egiteko. Hegazti negutarrak zein bertan kumatzen dutenak biltzen dira lo leku hauetan. Nafarroan erabiltzen diren 25 lo leku daude gutxi gorabehera, baina jarraipena leku gehiagotan ere egiten dute, 80-90 guneetan.
Urtero lo leku berriak aurkitzeari ekiten diote. Izan ere, ez da hain erraza izaten lan hori. Askotan, ustez lo lekua dena, guztiak elkartzeko gune bat besterik ez da izaten. Bestetan, berriz, lo leku finkoak diruditenak, abandonatu egiten dituzte gauetik goizera. Badirudi, batez beste, 16 metrotako zuhaitzak erabiltzen dituztela. Dena dela, zuhaitz altuak dituzte gustuko, inguruko altuenak. Espezieei dagokienez, haritzak, makalak, pinuak... erabili izan dituzte. Baina ez edozein pieza; aukeratzekotan, planta onekoak.
Tokian tokiko espezie ugariena erabiltzen dute lo lekutzat. Nafarroako erdialdean eta Erriberan makaldiak gailentzen dira eta Iparraldera joaz, harizti eta pinudiak. Bitxikeriaren bat ere aurkitu dute: Erriberrin goi tentsioko dorreen gainean lo leku bat topatu zuten.
Aurten ere, dagoeneko ari dira lanean Gorosti elkartekoak. 2003ko abenduan hasi ziren eta 2004ko urtarrila arte egin dituzte erroldak kolaboratzaileen laguntzarekin. Miru gorriarekin batera, korbidoak ere erroldatzen dituzte, batez ere beleak, Aldatzen ugaria den espeziea. Parte hartzeko interesa duen edonori dago zuzendua eskaera. Elkarteak beharrezkoa den informazio guztia ematen du eta jarraitu beharreko instrukzioak. Beraz, ez da hegaztietan jakitun izan behar honelako ekintza zoragarrian parte hartzeko.
Beherantz doa populazioa, nahiz gure ustez, bere gustuko bizileku ugari egon hemen. Ez dakigu zergatik, baina gutxitzen ari dira. Arrazoi bat baino gehiago izan daitezke: isileko ehiztarien tiroak faktore nagusi dira eta baita kotxe istripuak, elektrokutatuta hiltzen direnak eta pozoitutakoak. Joan den mendean, gizakiak izugarrizko jazarpena hasi zuen hegazti eder horren aurka. Beherakada nabarmena jasan zuen populazioak. Egun, espezie mehatxatuen euskal katalogoan, zaurgarri moduan dago. Bere banaketari dagokionez, Araba gustuko du eta Nafarroa zer esanik ez. Iparraldean berriz, txoko gehienetan ageri da.
Miru gorria, hegazti harraparia da, txori txikiz, ugaztunez eta hondakinez elikatzen da. Zuhaitzetan egiten du habia edo normalean, besteek egindakoa aprobetxatzen du. Gehienetan, bele eta zapelatzek abandonaturiko habiak erabiltzen ditu. Basoan kumatzen du, isolatutako zuhaitzetan, gizakiaren begi bistatik aparte. Martxoan izaten da hori eta arrautzatxoetatik bi edo hiru txitatxo jaiotzen dira.
Erabat antropizatua dago, herri inguruak gustatzen zaizkio eta bertako zelaiak erabiltzen ditu ehizarako. Oso gustuko ditu zabortegiak, granja inguruak eta hildako abereak uzten direneko lekuak.
61cm-tako luzera eta metro eta erdiko hego zabalerarekin, hegazti arina da, kilogramo bateko pisuaren bueltan dabil. Gorputza arre gorrizta du. Burua grisa, ñabardura marroiekin. Hegoak luzeak dira eta azpialdetik orban zuriak dituzte. Isatsa espeziearen bereizgarria da eta luzea, gorria gainaldetik, zuria azpialdetik eta oso urkilatua (V forman amaitua) da. Hanketara begiratuz gero berriz, oiloa dirudi, hanka hori-horiak ditu. Mokoa, hanken kolore berekoa, kurbaduna eta punta beltz batean amaitua. Bere hegaldia oso geldoa da, apenas mugitzen den. Harraparien artean, hegalari trebeenetakoa da. Airearekin jolasean dabilela, erraz ikusten zaizkio aipatutako ezaugarriak.
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).