Piratak: Bizimodu petraleko itsaslapurrak
- Pirata, kortsario, bukanero, filibustero hitzak entzun edo irakurri orduko, geure irudimena piztu eta lurreko itsaso eta ozeanoetan barrena egundoko abenturak bizi izandako jende ausarta datorkigu gehientsuenoi burura. Nork ez du noizbait izan itsasgizon bikain horiekin batera itsas zabalean ibiltzeko irrika? Zer esanik ez aipatzen diren piratak euskal semeak badira! Baina hainbesteko miresmenaren zoramenean, gizon haiek benetan eraman behar izan zuten bizimodu latza ahaztu egiten zaigu, eta egin zituzten lapurreta eta triskantzak ere bai.
Aspaldi itsasoratu ziren euskal semeak, gutxienez X.-XI. mende inguruan, balearen bila lehenengo, bakailaoaren bila gero. Goiz hasi ziren merkataritzan ere. Eta hain zuzen, jardun horietan guztietan zebiltzala sortu omen zen itsaslapurretaren kontua, zeregin berberetan ziharduten beste herrietako itsasgizonekin nahastu zirenean. "Hortik sortu ziren lehenengo liskarrak", diote Euskal piratak liburuaren egileek.
Euskal armadoreak, bestalde, eginahal horiei guztiei aurre egin ahal izango zieten itsasontziak egokitzen hasi ziren; era guztietako tresneriaz atondu zituzten eta eskarmentu handiko tripulazioak bildu. Bai arrantzan, bai merkataritzan eta baita piraterian ere behar-beharrezko eran arituko zen jende iaioa eta adoretsua nahi zuten. Eta ondo baino hobeto baliatu omen ziren euskal armadoreak ingelesen, espainiarren, frantsesen eta holandarren arteko gerretaz. Hortik dator "kortsariotzak" gureen artean izan zuen arrakasta. Izan ere, piraten eta kortsarioen artean zegoen ezberdintasuna hauxe baino ez zen: piratek, beren kontura, besterik gabe, egiten zituztela itsaslapurretak, eta kortsarioek, berriz, erregeren batek-edo emandako baimenarekin. "Baina marra oso fina zegoen hor, kortsario izandako asko eta asko gero piraterian aritu zirelako. Hau da, itsaslapurretan ahalegintzen zirela inongo erregek emandako baimenik ez bazuten ere", argitzen du Iñaki Mendizabalek.
Nolanahi ere, itsasgizon haien bizimoduan jarri dute Iñaki Mendizabalek eta Asier Sanzek arreta, haien ohiturak, kezkak, pairamenak… azaldu dituzte. Itsaslapurreta baimenarekin egin edo piratak izan, itsasontzietan lege oso zorrotzak omen zituzten. Itsasontziaren azalean lo egin beharrean izaten ziren, beren beharrak egiteko zailtasunak zituzten, janari urria eta ia beti berdina zeukaten eta gaixotasun asko pairatu beharrean izaten ziren. Bestalde, erabat gezurrezkoa omen da parrandazale eta neurrigabe batzuk zireneko kontua. "Baliteke portuan zeudenean horrelakoak izatea, baina itsasoratu orduko bukatzen zen hori guztia. Itsasontzietan oso diziplina zorrotza zuten, eta zigor latzak diziplina horren aurka ezer egiten zuenarentzat".
Liburuan, bost itsaslapurren profilak eskaintzen dizkigute: Pellot "Hendaiako Azeria"rena, Lafitte "New Orleanseko ezpata fina"rena, Marakaibo sutan jarri zuen Michel "le basque"rena, Ternuan deabru izandako Suhigaraychipi baionarrarena, eta Mediterraneoan erasoak egin ohi zituen Larraondo bilbotarrarena.
Hautaketa horren arrazoia Iñaki Mendizabalek azaltzen du: "Historiagile gehienen iritziz, garrantzitsuenak izan zirelako hautatu genituen, eta bakoitzak pirateriaren ikuspuntu ezberdina erakusten duelako. Baina, jakina, horiek baino askoz euskal pirata gehiago izan ziren, batez ere kortsarioak".
Baztertu duten beste mitoetako bat itsasontziak abordatzearen kontu liluragarria izan da. Piratak edo kortsarioak izan, nahiago izaten omen zituzten hitzartutako errendizioak. "Eta itsasontziren bat edo beste abordatzen bazuten ere, iruzurrez izan ohi zen, ontzian matxuraren bat zutela irudikatuz edo huraxe merkantzia moduan mozorrotuz; bestela, portuan zeuden itsasontziei erasotzen zieten". Gutxitan abordatzen zuten, beraz. Hori bai, abordatzearena gertatzen zenean, guztiz odoltsua izaten omen zen. Hara zergatik ez zuten hainbestetan egiten.
Hori guztia eta gehiago aurkituko duzu bihotz taupadak areagotuko dizkizun marrazkiz jositako liburu horretan.
Argentinako Abokatuen Gremioa erakundean egiten du lan Laura Taffetanik (Buenos Aires, Argentina, 1963). Gobernuaren errepresioa pairatu duten maputxe ugarirekin lan egin du azken urteetan, eta Askapena antolakundeak antolatutako topaketa antiinperialisten barnean izan da Euskal... [+]
Iragarrita zegoen moduan, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxea hustu du Ertzaintzak 9.00etan abiarazi duen operazioarekin. Arratsaldean protesta manifestazioa egingo dute auzoan, 19:00etan Amezolako tren geltokitik abiatuta.
Ezbeharra ostegunean gertatu da eta SOS Nafarroak 16:00 orduak jotzear zirela jaso du haren berri. Medikua, anbulantzia et Foruzaingoa bertarako dira, baina ezin izan dute gizona suspertu eta bertan hil da.
Aurtengo berritasuna da. Ahobizi eta belarriprest rolen artean aukeratzeaz gain, herritarrek Euskaraldia Hikan parte hartzeko aukera izango dute. Hitanoa erabiltzen ez den herrietan, toka eta noka, bien erabilera bultzatuko da, eta hitanoa bizirik dagoen herrietan nokaren... [+]
Interview. Urez eta hondarrez
Egileak: Telmo Irureta eta Mireia Gabilondo.
Aktoreak: Telmo Irureta eta Dorleta Urretabizkaia.
Zuzendaria: Mireia Gabilondo.
Konpainia: Tentazioa.
Noiz: apirilaren 2an.
Non: Victoria Eugenia Klub Aretoan,... [+]
Ezagutzen duzue Kneecap filma? Oscar sarietarako hautatu zuten. Belfasteko hirukote baten istorioa da. Kneecap Hip Hop talde ezaguna da gaur egun, eta hizkuntzaren aldeko jarrera (gaelikoa) argia dute, IRAren osteko belaunaldiaren gorabeherak kontatzen ditu filmak; drogak eta... [+]
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
Euskal Herriko Laborantza Ganberak hogei urte bete ditu. 2005ean sorturik, bataila anitzetatik pasa da Ainiza-Monjoloseko erakundea. Epaiketak, sustengu kanpainak edota Lurramaren sortzea, gorabehera ainitz izan ditu hogei urtez.
Giza-katea antolatu du Subflubiala ez! plataformak eta hitzordua Artaza-Romo Institutuan jarri du gaurko 18:00etan. Bizkaiko Foru Aldundiak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpena (IIA) aldatzea du helburu eta horrelakorik ez du onartzen plataformak.
Europan kutsadura maila aztertzen aritzen den Toxicowatch erakundeak egindako ikerketaren emaitzak dira. Erraustegia martxan jarri aurretik egin zituzten lehen azterketak, eta ondoren 2024ra arteko laginak aztertu dituzte. Iazko laginen emaitzak dira honakoak.
Elkarteko Andoni Burguetek nabarmendu du espetxean dauden presoek egindako delitu gehienek behar sozioekonomikoekin lotura dutela.
Gergely Gulyas Hungariako Presidentetza ministroak eman du erabakiaren berri, Hagako auzitegiak atxilotze agindua ezarrita dion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa herrialdera heldu den egun berean. Israelgo armadak Gazako eremu gehiago hartzeko asmoa duela... [+]