Piratak: Bizimodu petraleko itsaslapurrak
- Pirata, kortsario, bukanero, filibustero hitzak entzun edo irakurri orduko, geure irudimena piztu eta lurreko itsaso eta ozeanoetan barrena egundoko abenturak bizi izandako jende ausarta datorkigu gehientsuenoi burura. Nork ez du noizbait izan itsasgizon bikain horiekin batera itsas zabalean ibiltzeko irrika? Zer esanik ez aipatzen diren piratak euskal semeak badira! Baina hainbesteko miresmenaren zoramenean, gizon haiek benetan eraman behar izan zuten bizimodu latza ahaztu egiten zaigu, eta egin zituzten lapurreta eta triskantzak ere bai.
Aspaldi itsasoratu ziren euskal semeak, gutxienez X.-XI. mende inguruan, balearen bila lehenengo, bakailaoaren bila gero. Goiz hasi ziren merkataritzan ere. Eta hain zuzen, jardun horietan guztietan zebiltzala sortu omen zen itsaslapurretaren kontua, zeregin berberetan ziharduten beste herrietako itsasgizonekin nahastu zirenean. "Hortik sortu ziren lehenengo liskarrak", diote Euskal piratak liburuaren egileek.
Euskal armadoreak, bestalde, eginahal horiei guztiei aurre egin ahal izango zieten itsasontziak egokitzen hasi ziren; era guztietako tresneriaz atondu zituzten eta eskarmentu handiko tripulazioak bildu. Bai arrantzan, bai merkataritzan eta baita piraterian ere behar-beharrezko eran arituko zen jende iaioa eta adoretsua nahi zuten. Eta ondo baino hobeto baliatu omen ziren euskal armadoreak ingelesen, espainiarren, frantsesen eta holandarren arteko gerretaz. Hortik dator "kortsariotzak" gureen artean izan zuen arrakasta. Izan ere, piraten eta kortsarioen artean zegoen ezberdintasuna hauxe baino ez zen: piratek, beren kontura, besterik gabe, egiten zituztela itsaslapurretak, eta kortsarioek, berriz, erregeren batek-edo emandako baimenarekin. "Baina marra oso fina zegoen hor, kortsario izandako asko eta asko gero piraterian aritu zirelako. Hau da, itsaslapurretan ahalegintzen zirela inongo erregek emandako baimenik ez bazuten ere", argitzen du Iñaki Mendizabalek.
Nolanahi ere, itsasgizon haien bizimoduan jarri dute Iñaki Mendizabalek eta Asier Sanzek arreta, haien ohiturak, kezkak, pairamenak… azaldu dituzte. Itsaslapurreta baimenarekin egin edo piratak izan, itsasontzietan lege oso zorrotzak omen zituzten. Itsasontziaren azalean lo egin beharrean izaten ziren, beren beharrak egiteko zailtasunak zituzten, janari urria eta ia beti berdina zeukaten eta gaixotasun asko pairatu beharrean izaten ziren. Bestalde, erabat gezurrezkoa omen da parrandazale eta neurrigabe batzuk zireneko kontua. "Baliteke portuan zeudenean horrelakoak izatea, baina itsasoratu orduko bukatzen zen hori guztia. Itsasontzietan oso diziplina zorrotza zuten, eta zigor latzak diziplina horren aurka ezer egiten zuenarentzat".
Liburuan, bost itsaslapurren profilak eskaintzen dizkigute: Pellot "Hendaiako Azeria"rena, Lafitte "New Orleanseko ezpata fina"rena, Marakaibo sutan jarri zuen Michel "le basque"rena, Ternuan deabru izandako Suhigaraychipi baionarrarena, eta Mediterraneoan erasoak egin ohi zituen Larraondo bilbotarrarena.
Hautaketa horren arrazoia Iñaki Mendizabalek azaltzen du: "Historiagile gehienen iritziz, garrantzitsuenak izan zirelako hautatu genituen, eta bakoitzak pirateriaren ikuspuntu ezberdina erakusten duelako. Baina, jakina, horiek baino askoz euskal pirata gehiago izan ziren, batez ere kortsarioak".
Baztertu duten beste mitoetako bat itsasontziak abordatzearen kontu liluragarria izan da. Piratak edo kortsarioak izan, nahiago izaten omen zituzten hitzartutako errendizioak. "Eta itsasontziren bat edo beste abordatzen bazuten ere, iruzurrez izan ohi zen, ontzian matxuraren bat zutela irudikatuz edo huraxe merkantzia moduan mozorrotuz; bestela, portuan zeuden itsasontziei erasotzen zieten". Gutxitan abordatzen zuten, beraz. Hori bai, abordatzearena gertatzen zenean, guztiz odoltsua izaten omen zen. Hara zergatik ez zuten hainbestetan egiten.
Hori guztia eta gehiago aurkituko duzu bihotz taupadak areagotuko dizkizun marrazkiz jositako liburu horretan.
Berangoko euskal preso politikoa Zaballako espetxean dago gaur egun eta bertatik helarazitako idazkian Euskal Preso Politikoen Kolektiboa utzi duela iragarri du.
NO2 eta PM2.5 partikulak bezalako kutsatzaileei aurre egiteko hobekuntza planik ez dagoela salatu du Ekologistak Martxan elkarteak. Trafikoa murriztea eta airearen kalitatea hobetzeko alternatiba jasangarriak lehenestea galdegin du.
Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.
Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.
Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]