Patxi Zubizarreta: "Kanpoan ez dago interesik hemengo arazoa ulertzeko"
- Patxi Zubizarreta (1964, Ordizia) Gasteizen bizi da. Haur eta gazte literaturaren kritikaren errekonozimendua jaso du. Helduentzako ere ederki idazten du alta. Horren lekuko Barrikadak (Alberdania) eleberria. Barrikadak zirrara pizten duen liburua da, zinez. Zinez, zinemarako idatzitako nobela da. Duela hogei urte girotutako erretratua paratu du Patxi Zubizarretak. Idazleak gogo bizia eta begi zoliak paratu ditu tren baten barruan, Vigo-Hendaia espresak egindako ibilbidean. Euskal Herrian bizi dugun gatazka gaitzat hartu du idazleak. Lan gaitza beraz. Literatur zale hori, espresa hartzeko billetea erostera gonbidatzen zaitugu. Patxi Zubizarretaren eleberrigile sena aurkituko duzu bere ibilbidean.
Elkarrizketaren ibilbide honen hasieran, imajina dezagun liburua koadro gisara. Hots, literatura paisaia moduan. Nola ikusten duzu euskal literaturaren paisaia?
Idazle gisa berriz, paisaia horretan nola ikusten duzu zure burua?
Beste paisaietako koloreetatik zerbait hartu nahian ari den idazlea bezala, koadro polit bat osatu nahian ari den idazle bat.
Nola definituko zenuke polit hori?
Oso gauza bitxia da, haur eta gazte literaturan ideiak azkar garatzen ditut, baina helduentzako lan bat burutu ostean basamortua etortzen zait. Michael Winterbottonen Wonderland pelikula ikusi ondoren hauxe esan nion nire buruari: «Hau da nik literaturan egin nahi dudana». Baina ez dakit hori nola gauzatu. Liburu politak irakurtzen ditut, baina gero nik ez nuke politasun hori nahi nire liburuetan.
Zer da justu film hori?
«Nire idazle bizitzaren sakonean helduentzat idazteko gogoa dago», esana duzu inoiz. Helduentzako idaztea sakonago idaztea al da?
Ez, ez eta ez. Ipuin txikienean helduentzako idazten duzunean bezain sakon idatz dezakezu. Demagun, nik Barrikadak nobelaren ildotik ipuin txiki bat idatz dezaket: Pikolo izenburua jartzen diot. Herri txiki bat, eta bertako herritarren eta guardia zibilen semeen arteko harremanak landu ditzaket. Istorio hori haurrentzat modu batera egingo nuke. Helduentzat idaztean, berriz, askeago sentituko nintzateke nolabait. Izan ere, bietan irakurlea nor den kontuan hartu behar dut, eta bietan, nolabait, sinpletasunaren bidetik iritsi ninteke sakontasunera. Haatik, helduen literaturan pertsonaien pentsamendua eta harremanak ñabardura gehiagorekin osatu behar ditut, edo aukera hori eskaintzen dit behintzat. Alegia, zuk aipatu koadro horretan zertzelada gehiago, ñabardura gehiago sar dezaket.
Haur eta gazte literatura bereizi ohi dituzu. Nolakoa da genero hauekiko zure harremana?
Literaturaren paisaia orokorra utzi eta sar gaitezen Barrikadak liburuan. Zein testuinguruan edota nola sortu zenuen? Zergatik?
Nire jaioterrian, Ordizian, gurasoen etxe parean trenbidea dut, honen ondoan errepide nagusia, -nazionala?- eta bestaldean Guardia Zibilen kuartela. Paisaia edo ingurumari hori guztia ikusmira erakargarri gisa bizi izan dut txikitatik, koadro batean jasotzeko modukoa da. Garai batean oso paisaia ezaguna egiten zitzaigun. Gaurko gazteei ez hainbeste. Barrikadak, alde horretatik begiratuta, egungo gazteek memoria historikoa landu dezaten liburua edo koadroa izan daiteke, gure iraganari begiratzeko leiho moduko bat. Garai hura gogoan nuen eta erretratatzeko gogoa ere bai.
Duela 20 urteko gatazkaren parametroetan idatzitako liburu gisa hartu behar al da?
Narrazioa bost ataletan eraikia da, atal bakoitzaren hasieran idazle baten aipu bat paratu duzu: Paul Auster, Marcial Lafuente Estefania, Ignacio Aldecoa, Julio Llamazares eta Itxaro Bordarenak. Narrazioaren kontalariak bost izaki, zer moduz eraikitze lan horretan?
Tereixaren ondoren Miguel lapurra dator. Gero Guardia Zibila, hurrena euskal militantea, eta adinez zaharra den pertsona azkenik. Nobela edo koadroa soziologia ezberdineko piezek osatua da, mosaiko bat da.
Ez nuen soziologia moduko bat osatzea helburu. Tereixa aipatuko dut, adibide gisa. Nik sarritan egin dut Ordizia eta Gasteiz arteko bidea. Behin Kanariar Uharteetatik zetorren neska batekin elkartu nintzen. Ordiziara iritsitakoan barrikada bat zegon trenbidean, Guardia Zibila jaitsita zegoen kuarteletik, tiro eta su festa zegoen nolabait, eta neska hura beldurrak akabatua zegoen trenean. Trenari sua emango ote zioten pentsatu zuen. Nik las3aitu nahi izan nuen eta gero taxi bat hartzera lagundu nion.
Liburuan, gatazkak -Tereixa pertsonaiaren bitartez- euskal gatazkatik kanpo daudenei nola eragiten dien agertzea ere izan da nire asmoa.
Psikologiaren aldetik ere, elkarrizketetan erreparaturik, ondo landuak dira pertsonaiak. Zer moduz beraiekin?
Zein da osatzen lan gehien eman dizun pertsonaia? Guardia zibilak, apika? Euskaraz azaltzeagatik-edo, esan nahi dut.
Azken pertsona, amona, berriz, bitxia.
Zerbait egin beharra izan liteke aurtengo Argia Sarietan garaikurra jaso berri dutenen oinarria. Zapalkuntzaren, bazterkeriaren, ahanzturaren aurrean antolatzearen erabakia hartu izana. Edo ilunetik argia ateratzea, zirrikituak bilatzea eta komunitateari eskaintzea. Balio... [+]
Inkestatuen %45,6k alarde parekide bakarra nahiago du herriarentzat eta %65ak baino gehiagok alardearen gatazka konpontzeko herritarrek gai horren inguruko hitzaldi eta tailerretan parte hartu behar dutela adierazi dute.
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]
Aurretik bistaz ezagutzen banuen ere, musikaren munduak hurbildu gaitu Julen Goldarazena eta biok. Segituan ezagutu nuen Flako Chill Mafiak erakusten zuen irudi horretatik harago eta horrek baldintzatu dizkit, hein handi batean, proiektuarekiko harremana eta iritzia. Lauzpabost... [+]
Haur Hezkuntzatik hasi eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaieraraino, ikastetxeetan mugikorra debekatzea du helburu Kataluniako Generalitateko Hezkuntza kontseilariak. 6 urtera arteko haurren ikasgeletan material teknologikorik ez egotea eta eskolen digitalizazioa aztertzea... [+]
Erretiratu berri den lankide-ohi baten omenez, Historiako irakaslea. Bejondeizula!
Hezkuntza-legeek azpimarratzen dute zein garrantzitsua den ikasleengan pentsamendu kritikoa sustatzea. Baina irakasle-klaustroak, garai batean ideien eztabaidarako eta proposamenak... [+]
Mendebaldeko herrialdeetako demokrazia liberalak demokrazia minimalista baten itxura gero eta handiagoa du. Definizioaren muina litzateke hauteskunde bidezko gobernu aldaketak errespetatzen direla. Horren aldaera autoritarioari Levitsky eta Way politologoek autoritarismo... [+]
Langabeen artean, 2.302 pertsona gehiago erregistratu dituzte urtarrilean Hego Euskal Herrian, eta horietatik 2.173 emakumeak dira, Espainiako Lan Ministerioak emandako datuen arabera.
Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta, Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]
Zutabe hau idazten nengoela, gaia aldatu behar izan dut, nire arreta osoa harrapatu dutelako Trumpen muga-zergek. Azalpen gutxi beharko duzue, leku guztietan da berria, Txinako produktuei %10eko zerga eta Kanadako eta Mexikoko produktuei %25eko muga-zergak jarri dizkie. Trumpek... [+]
Euskadi irratian baineraren ordez dutxa jartzeko iragarkiak etxeko komunean obrak ya hastera animatzen duen kuña hori. Obra erraza, inbestitze txikia eta aldaketa handia iragartzen da. Komunetako sanitarioen joerak aldatu dira eta ahoz aho zabaldu da zeinen eroso eta... [+]