Sabino Aranaren irudia ikusi dugu parez pare Mari Karmen Aizpuruk atea ireki bezain pronto. Egongelara pasarazi gaituenean, larru beltzeko ondo kontserbatutako besaulkiak piztu digu arreta eta, bai, Mari Karmenek Sabinoren besaulkia zela esan du. Zenbat ordu pasako zituen bertan Sabinok hausnarketan? Besaulki horrek hitz egingo balu... Bada, ezin esan etxe horretako objektuek hitz egiten dakitenik, baina asko esaten dutela, bai. Mari Karmen armairu eta tiraderak irekitzen hasi da eta lehenik senar-emazteen baxera ederra erakutsi digu. Plater eta katiluek txorien irudiak dituzte; denak dira ezberdinak, denak eskuz margotuak. Lihozko mahai-oihal, zapi eta izaren txanda iritsi da gero. Gehienek «A» bikoitza dute bordaturik (Arana, Atxikallende). Manta zaharkitu eta zulatua atera du ondoren. Sabinok bere kartzelaldietako batean erabilitakoa omen da eta hori frogatzeko Aranaren espetxeko argazki bat erakutsi digu. Dokumentu mordoa ere ipini du mahai gainean: argazki zaharrak, egunkarietako errekorteak... Sabinoren gorpuarekin eta bere ondareko hainbat objekturekin bere oinordekoen eta EAJren artean izan diren tira-birak jasota dauzka Mari Karmenek. Bere osabak sortutako alderdiko kideak gogor kritikatzen ditu eta izebak jasotako tratua salatzen du.

Denborak horiztatutako paper orri hutsak ere gordetzen ditu, Sabinok eskutitzak idazteko erabiltzen zituenak. Gernikako arbolaren irudia dute izkin batean eta azpian «Gernika’ko aretxa Bizkaya’ren Lagi-Za'ra iku'rtzen dauna» idatzirik.

Egongelatik bulegora pasa gara. Sabino Aranaren bulegoa bere horretan mantendu du ilobak. Idaz mahaia, aulkiak, tintontzia... baita koadroak ere: parean azken afariko irudia eta albo batean diputatu aukeratu zutenean Gipuzkoako burukideek sinatutako dokumentua. Aranaren izena daraman kartoizko kaxa batetik kapela luzea eta larruzko eskularru zuriak atera ditu eta ondoren bulegoko kaxoiak irekitzen hasi da: egunkarietako errekorte gehiago, agiriak, eskutitzak... Eugenio Alegria bigarren senarraren dokumentu batzuk badira, zurrumurruek ziotenaren kontra, guardia zibila ez zela erakusten dutenak. Eskutitzen artean Paulina Arana Sabinoren arrebak Nikoleri 1920an bidalitakoa dago, azkenekoa seguruaski, Paulina handik gutxira hil baitzen, 1921ean. Beste eskutitz batean Luis Aranaren idazkera ere ikusi dugu, Sabinorenaren oso antzekoa, txiki eta borobila. Mari Karmenek dioenez, Nikolek ondo tratatu zituen Sabinoren senitartekoak hau hil eta gero, ordainetan babesik jaso ez bazuen ere. Paulina eta senarraren alokairua berak ordaindu omen zuen urtetan eta Paulinaren elizkizunak ere bai. Sabino Aranaren testamentuaren kopia ere, oinordeko bakar eta unibertsaltzat emaztea jotzen duena, gordeta dauka.

Mari Karmen Nikolasaren etxean jaio zen eta hau hil bitartean batera bizi izan ziren. Sarri hitz egiten omen zion Sabinori buruz, eta beti ondo. «Detaile asko zituen, beti opariak egiten zizkion». Eta , hala ere, Bilboko burgesa baserritar pobrearekin ezkondu zeneko ustea zalantzan jartzen du Aizpuruk: «Aranatarrek, Luisek bereziki, aitaren dirua gastatu zuten. Nikoleren sendiak, berriz, bazituen ondasunak, amaren aldetik, Iturritarren aldetik, bereziki». Sabinok ez omen zion dirurik utzi eta zeukan dirua Abiñako sendiko jabetza salduta lortu omen zuen.
Salara berriro itzuli eta Nikolasak ezkontzarako erabilitakoak atera ditu: zetazko mantelina beltza, gona... Sabinoren heriotzean bere gorpuak zeraman zinta beltza ere gordeta du; urrezko hizkietan «Arana-Goiri’tar Sabin’eri Batzoki bermiotarra» irakur daiteke. Bisitari amaiera emateko, berriz, izebaren ezkontza-eraztuna erakutsi digu.

Sabino hil zenean bere anaia Luisek paper eta liburuak eraman zituen. Gerra Zibilaren urteetan gorriak pasa zituzten eta «Nikoleren etxea txikitu» zutela esan digu Mari Karmenek, behin gauzak leihotik atera behar izan zituztela, gal ez zitezen. Hala ere, altxor ederra zaindu du urtetan. «Nik nire esku zegoen guztia egin dut eta ni falta naizenean ere ondo zainduko dituztela bermatu nahi nuke».