Felix Gonzalez Petite: «Antzezlan makal asko egiten da, antzerkiaren kaltetan»

  • Euskal antzerkiak azken berrogeita hamar urteetan jasan duen metamorfosiaren testigu da Felix Gonzalez Petite. Gasteizen jaio zen 1941ean eta berrogei urtez aktiboki parte hartu du zenbait antzerki egitasmotan. Denok talde esanguratsuaren sortzaile izan zen, eta Gasteizko Nazioarteko Antzerki jaialdiaren programatzaile izan da 25 urtez. Bere osasunak bakarrik lortu du aktore, zuzendari, idazle, ekoizle eta programatzaile hau geldiaraztea. Bere etxean jardun dugu hizketan iraganaz, orainaz, eta noski, etorkizunaz.

2021eko uztailaren 27an

Zine kritikak egiten zenituen aktore izatea erabaki zenuenean...

Hala da. 18 urte nituela zine kritika egiten hasi nintzen. Horretan nenbilela aktore lanak asko erakartzen ninduela konturatu nintzen. Ondoren Madril eta Bartzelonara joan, eta bertan, antzerkiko jende asko ezagutu nuen, oso jende interesgarria. Oroitzen dut Adolfo Marsillachi ordezkapen bat egitea ere egokitu zitzaidala, "Marat-Sade" ezagun hura egiteko. Madrilen Los Galiardos taldearekin topo egin nuen gero, garai haietan Madrilen antzerki munduan asko mugitzen zen taldearekin.

Baina Gasteizera itzultzea erabaki zenuen. Zerekin egin zenuen topo?

Hemen antzerkirik ez zegoela konturatu nintzen. Beraz, talde bat sortzea erabaki genuen lagun batzuen artean. Hasieran Manuel Iradier Ganbarako Antzerki taldea izan ginen, gero Diputazioaren Kultura sailera pasa ginen La Farandula izenarekin. 1976.ean, berriz, talde profesionala zen Denok kooperatiba fundatu genuen. Lau urte pasa nituen talde harekin errepide malapartatuetan barrena. Gero gelditzea erabaki nuen eta zuzendari eta idazle lanetan murgildu nintzen.

1967tik antzerkian zabiltza. Nola oroitzen duzu diktadura garaia?

Oro har gizarte osoa pairatzen ari zen egoeraz gain, guk bagenuen beste oztopo bat: Informazio eta Turismo Ministerioa, zentsura alegia. Zentsura saihesteko hainbat trikimailu erabili behar izaten genituen. Oroitzen dut "Derecha, íar!" (Eskuina, ar!) izeneko lan bat idatzi nuela, eta azkenean "Nacimos un poco cojitos" (Herren xamar jaio ginen) izenarekin estreinatu behar izan genuela. Taldeko aktore batek sinatu zuen, zentsurak nik idatzitako hura goitik behera debekatu baitzuen. Behin lanaren muntaia eginda, antzokian zentsorerik ez bazegoen, antzezlana jatorrizko moduan egiten genuen eta bestela, moldaketekin.

Zentsura saihesteko moduak baziren beraz...

Batzuk, gainera, nahiko xelebreak. Gasteizen denbora batez delegatu izan zenari, esaterako, hainbat ginebra ordaindu behar izaten nizkion, eta azkenean edozein gauza sinatzen zuen. Haren erruz sosik gabe ibiltzen nintzen garai hartan! Baina egia esan, arriskutsua zen, antzokiko enkargatuak zerbait arraroa sumatzen bazuen, berehala sekulako iskanbila sortu baitzitekeen.

Oztopoak oztopo, salaketa-antzerkiak indar handia zuen garai haietan, ez da hala?

Bai. "Antzerki independente" deitzen zitzaion orduan. Orain, distantziatik so eginda, konturatzen naiz askotan ez zela antzerkia ere, erregimenaren kontrako panfleto iraultzaileak izaten baitziren gehienetan. Kasu batzuetan estetika ere lantzen zen, baina gehienetan konturik gabe botatzen ziren testuak.

Eta zer gertatu zen Franco hil zenean?

Diktadura amaitu eta trantsizio garaian sartzerakoan talde askok hondoa jo zuen, eta beste askok erroetatik aldatu behar izan genuen lan egiteko modua. Jada kalean libreki esan zitezkeen gaiak antzokietan ukitzeak ez zuen zentzurik. Konturatu ginen bazirela beste hainbat gai oraindik ere tabu zirenak, eta antzerkian landu zitezkeenak. Askok izugarrizko aldaketa egin behar izan genuen, batez ere formetan.

Ikusleak ere aldatu egin al ziren?

Bai, antzerkiaren kalterako. Diktadura garaian jende askok errebindikazio politikorako gune zelako jotzen zuen antzokietara, ez antzerkia ikusteagatik. Garai haietan ikusle asko galdu genituen. Horregatik gure borroka ikusle haiek antzerkiak oraindik ere zeresanik bazuela konbentzitzea izan zen, gizartea hobe ezagutzeko eta aldatzeko tresna egokia zela, alegia. Borroka hura oso gogorra izan zen.

Antzerkiaz bizitzea zaila dela diote. Zuk ere garai beltzak ezagutu al dituzu?

Bai noski. Gauzak asko aldatu dira antzerkiaren munduan. Gaur egun hiri guztiek eta herri askok dute antzoki bat. Beraz, zabalik mantentzeko antzerki lanen beharra dute. 90eko hamarkada arte, ordea, ez zegoen ia antzokirik hemen inguruan, eta hortaz, ez zegoen taldeen halako beharrik. Baziren talde batzuk sekulako booma bizi eta urte osorako lana izaten zutenak, eta beste batzuk, aldiz, azken lanarekin arrakastarik izan ez, eta miseria gorrian hiltzen ziren. Askok horregatik ikuskizun berriak sortu behar izaten zituzten haurrentzat korrika eta presaka, ondo edo gaizki zegoen kontuan hartu gabe. Gu ez ginen horretara iritsi, baina nahiko garai larriak pasa genituen.

Denok talde haren fruitu da egun Gasteizen dagoen Arte Eszenikoen Tailerra.

Denok kooperatiba sortu genuenean ez genuen talde arrunt bat sortu nahi. Europako beste lurraldeetan egiten zen moduan, teatro egonkor bat sortu nahi genuen. Teatro egonkor horretan eskola bat zegoen eta bertan ikasleei taldearen filosofia helarazten zitzaien. Era berean, informaziorako gune bat ere bazegoen. Bertan antzerkiari buruzko notiziak bildu eta zabaltzen saiatzen ginen.

Euskal taldeek nahiko oinarri hauskorrak dituztela esan ohi da, hala al da?

Herrialde askotan instituzioen diru laguntzen kontuarekin urte gehiago daramate eta finkatuago daude. Gainera jada badute ikusleria finko bat. Hori dela eta, bide berriak bilatzeko eta ikertzeko luxua ere har dezakete. Guk hori oraindik lortzeko baliabiderik ez dugu.

Baina, lan txukunak aurkezten al dira?

Denetarik dago. Taldeek gorabehera handiak izaten dituzte. Tanttaka edo Ur bezalako taldeak, adibidez, Espainiako Estatuaren inbidia izan dira, baina ez dira guztiz sendotu. Ur taldea hortxe ibili da kili-kolo eta Tanttaka azken boladan talde lanari baino ekoizpenari begira dago. Nire iritzirako talde gehiegi dago, eta noski, ez dago maila oneko hainbeste eszenografo, aktore, tekniko edo zuzendaririk. Horrela sortzen dira antzezlan makalak. Jende askok antzerkira gehiago ez itzultzea erabakitzen du askotan eta hori txarra da guztiontzat. Antzerkiarentzat heriotza da.

Zure lanagatik errekonozimendu ugari jaso duzu azkenaldian. Txema Zubia Antzerkiaren Lagunen Elkarteak zure ibilbidea saritu zuen eta Euskal Aktoreen Batasunak ere saria eman dizu aurten. Pozik?

Oso. Izan ere, batzuetan, etsipenak jota, hainbeste urtetan egindako lanak zerbaitetarako balio izan duen galdetzen diot nire buruari. Beste lan bat hautatu izan banu gaur osasun hobea izango nuke, eta poltsikoan zulo txikiagoa. Baina, tira, halako sariak ematen dizkidatenean urte hauetako lanak zerbaitetarako balio izan duela sinesten dut. Oso harro sentiarazten nau horrek.

Zerekin egiten duzu orain amets?

Badakit osasunez ez naizela guztiz ongi inoiz egongo, baina maila onargarri bat lortzea gustatuko litzaidake, gauzak egiten jarraitu ahal izateko. Antzerkia idazteko eta zuzentzeko gogoa daukat. Duela gutxi konfiantza gehiegi hartuta pasa egin nintzen eta sekulako kolpea eman zidan gorputzak. Horregatik zuhurra izan nahi dut.


Denok, euskal antzerkiaren historiako tximista
Denok antzerki ekoizpen kooperatiba Felix Petitek sortu zuen 1976an. Euren xedeak askotarikoak ziren, antzerki egonkor bat sortzeaz gain, antzerkiari buruzko irakaskuntza, informazioa eta liburuen edizioa bultzatu nahi baitzituzten. Gasteizen zuten egoitza eta 20 bat profesional aritu ziren bertan lanean. «El Público» aldizkaria ere sortu zuten. Hainbat lan eszenaratu zituzten baina Francisco Nievaren "El rayo colgado"ri esker (Tximista eskegia) lortu zuten arrakasta bai Euskal Herrian eta baita Europako zenbait herrialdeetan ere. Sari andana jaso zuten lan harengatik. Antzerkia egiteko modu berritzailea ekarri zuten euskal eszenara, orduan abangoardiakoak ziren proposamenekin. Taldea 80ko hamarkada hasieran desagertu zen.


Azkenak
2024-12-19 | Leire Ibar
Frantziak hizkuntza gutxituen aurka darabilen “linguizidioa” salatu dute

Hizkuntza gutxituei begira Frantziaren jarrera salatzeko prentsaurreko bat egin dute Parisen hainbat diputatuk. Frantziako hizkuntza gutxituen kontrako azken erasoek protestak eragin dituzte Korsikan, Katalunian eta Martinikan. Régions et Peuples Solidaires mugimenduak... [+]


2024-12-19 | Leire Ibar
Ia urtebete daramate soldatarik gabe Bilboko ikastetxe bateko langileek, funts putre batek eraikina erosi ondoren

Scientia funts pribatuak Bilboko San Pedro Apostol eskola erosi, eta langileen eskubideak eta hezkuntzaren kalitatea hondatu dituela salatu dute. Bederatzi hilabete daramate langile batzuk soldatarik gabe, eta Eusko Jaurlaritzaren esku-hartze eza kritikatu dute.


Gabonetan sortzen den kutsaduraren %57 oparien ondorioz da

Ikerketa baten arabera, Frantziako Estatuan 6,3 milioi tona CO² isuriko dituzte herritarrek Gabonetan, eta opariak dira horren erantzule nagusiak: %57. Oparien artean, gehien kutsatzen dutenak aparatu elektronikoak eta bitxiak dira, metal eta mineralen erauzketaren... [+]


Ernaik dio bere kontrako operazioa egon izana frogatzen dutela Jaurlaritzaren aurka aurkeztutako helegiteen lehen ebazpenek

Gasteizko Auzitegiko laugarren aretoak ebatzi du Gasteizko isunak bertan behera uztea, eta Bilboko isun batzuk 2.500 eurotik 1.800era murriztea, "gehiegikeria" egon zela argudiatuta. Ernairen arabera, Segurtasun Sailak "arbitrariotasunez" eta... [+]


2024-12-19 | Leire Ibar
Garraio publikoa garestitzearen aurka mobilizatu dira Bilbon

Garraio publikoaren prezioa handitzea eta deskontuak kentzea “onartezina” dela kritikatu dute dozenaka pertsonak, Jauzi Ekosozialak eta Euskal Herriko Eskubide Sozialen Kartak deituta. Langile klasearentzako “zama gehigarri bat” izango litzatekeela eta... [+]


Idazkaritzak eta kontuhartzailetzak: joko arauak partidaren amaieran aldatzeaz

Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]


Torturaren biktimak existitzen dira. Eta egileak?

Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.

Nazioarteko... [+]


Ainubean

Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]


Elon Musk gaiXtoa eta egiaren zaintzaileak

Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]


Mazango auzia
20 urteko kartzela zigorra Dominique Pelicot senar ohiari eta fiskalak eskaturikoa baino zigor apalagoak beste 50 bortxatzaileei

Bortxaketen kasuentzako bideratu daitekeen kartzela zigorrik gorena jarri diote senar-ohi Dominique Pelicoti; eta beste 50 bortxatzaileei dagokionez, guztiak dituzte erruduntzat jo, baina fiskalak galdetzen zuena baino apalagoak dira zigorrak. Hiru hilabetez iraun du Mazango... [+]


2024-12-19 | iametza
Iametzak programatzailea behar du

ARGIAren taldeko kide den Iametza teknologia berriak erabiltzen dituen komunikazio enpresa da.


Hezkuntzako ratioak jaisteko eskaera Nafarroako Legebiltzarrera eramango dute gurasoen plataformek

Sortzen eta Ratioak Jaitsi 0-18 elkarteek Legegintzako Herri Ekimen bitartez egin dute eskakizuna eta alderdi guztiek agerraldia onartu dute. Europar Batasunak Foru Gobernuari ratioak murrizteko egindako gomendioan du oinarria nafar gurasoen aldarrikapenak.


Gasteizko SDA Factoryk ere lantegia itxi eta 55 lagun kaleratuko ditu

B&B Trends lantegiaren jabeak iragarri du hartzekodunen konkurtsoan jarri duela lantegia, "ondare desegonkortasuna" argudiatuta.


2024-12-19 | Gedar
Europan, pentsiodunen %13k jarraitu behar dute lanean

Erretiroa hartu berri dutenen %4,9k uztartu behar dituzte pentsioa eta lanen bat Espainiako Estatuan. Estonian %55 dira.


2024-12-19 | Axier Lopez
Palestinaren askatasunaren aldeko 10 orduko elkarretaratzea egingo dute Lekeition

Israel entitate sionista Palestinan egiten ari den "genozidio eta sarraski terrorista" salatzeko Lekeitioko hainbat eragilek txandakako hamar orduko elkarretaratzea egingo dute abenduaren 28an.


Eguneraketa berriak daude