Etienne Salaberri: Euskal eta frantses gogoak behatzeko miraila
Nafarroa Behereko Heleta herrian sortu zen Etienne Salaberri; Garrate auzoko Garra etxaldean. Hiru haurrideen arteko gizasemea zen. Primua edo maiorazkoa berari zegokion, hots, etxeko segida hartzea; alta, apaizgoaren bidea hautatu zuen. Lehen ikasketak (1909-1915) bere jaioterrian burutu zituen, Frantziako Estatuaren eskola laikoan. Etienne Salaberrik berak horrela idatzi zuen hari buruz: «Jainkoaren ordez Estatua goraipatzen zuen eskola». Salaberri frantses nazionalismoan hezia izan zen, beraz.
1915etik 1923ra, Belokeko apaiztegian ikasi zuen. Bertako irakasleen heziketa arrunt frantsesa jaso zuen ere Beloken. 1923tik 1929ra, Baionako seminario eraiki berrian ikasi zuen, armadan eman zituen hemezortzi hilabetetan izan ezik. Ondoren, II. Mundu Gerran borrokatu zen, baita bost urtez (1939-1940) preso egon ere; Stalag kontzentrazio-esparruan, Alemaniako Münhlberg an der Elbe-n. Soldadutzan eta gerra handian Frantziaren -eta frantses espirituaren- alde jardun behar izateak euskal gogoa ernarazi zion, nolabait. Hona, adibide gisa, bere egunerokoan idatzi zituenak: «Stalag-ean mintzo nintzan errotik eta bakarrik Frantses gisa. Bainan ere Frantzian alderako amodioaren barnean ari zen ezin erdiz intzirika Euskal-Herriaren amodioa. Bere dorpe guzian eri zen ene frantses nazionalismoa».
Etienne Salaberri ordurako apaiza zen; Heletan eman zuen bere lehen meza, 1929an. Alabaina, hurrengo bi urteetan bere ikasketak Okzitaniako Tolosako Institutu Katolikoan osatu zituen, filosofia lizentziatura erdietsiz. 1931 eta 1939 bitartean filosofia irakasle gisa aritu zen Uztaritzeko San Frantses Xabierkoaren seminarioan.
Jean Louis Davant zuberotar idazleak 1953an ezagutu zuen Etienne Salaberri, Uztaritzeko kolegioan. Iraskaslearen eta ikaslearen arteko diferentzia politikoak begi-bistakoak izanik ere, oroz gainetik, bien arteko harreman ona agertu ohi du Davantek. Konparazione, beranduago, 1972an, Enbata mugimenduaren burukidea zela, Hegoaldeko iheslarien aldeko manifestazio batean Jean Louis Davant atxilotu zuen poliziak, Baionan. «Délit de rebellion» (erreboltari izateagatik) akusaziopean auziperatua izan zen, Simon inspektorea jotzeagatik. Salaberrik Davant militante politikoaren alde idatzi zuen «Herria»n. Orduko Iparralde eskuindar eta gaullista hartan, Iparralde hagitz frantsesean, Enbatako kide baten alde azaltzea ez zen gauerdiko ahuntzaren eztula. Salaberrik honela idatzi zuen: «(...) Davant hiltzen ari den Euskal Herriaren aldekoa da, idazle-soldadu bat, kazetari konprometitua. Davant ezagutzen dutenek ez dute sinesten Simon inspektorea jo ahal denik». Davantek honela idatzi du «Egan»en Salaberriren ele haiei buruz: «Ez, bizi naizeno ez dut holako gorazarrerik gozatuko. Aita baten bihotzarekin mintzo zen Etienne Salaberri...»
Joxe Azurmendi eta Pako Sudupe saiogileek ere idatzi dute Etienne Salaberriri buruz, «Egan» aldizkarian. «Herria»n idatzi zuenez gain, bi liburu argitara eman zituen Salaberrik: «Ene Sinestea» (1978) eta «Beñat adiskidea agur!» (1981). Joxe Azurmendiren iritziz, euskalduntasuna eta frantsestasuna bizi beharraren arteko korapiloa askatzeko ezintasuna ageri du Salaberrik lehen liburuan: «Frantziak eta Espainiak egin daukute ongi ederra, ekarriz gure arterat beren kultura aipagarria. Bainan Frantziak eta Espainiak egin daukute gaizki gaitza, ez utziz zabaltzerat gure kultura berezia», idatzi zuen Salaberrik. Zegamako Joxe Azurmendi filosofoak gutun bidezko harremana izan zuen Heletako filosofoarekin, behin edo bitan baino ez zuten elkar ikusi. Hogei urteko Joxe Azurmendi gaztea haren idatzien miresle izan zen. Orain hari buruzko saio kritikoa egin arren, honela ere idatzi du Azurmendik: «Salaberriri eskertu behar zaio, abertzaletasuna kosmobisio global baten barruan pentsatu izatea, filosofo gisa».
Pako Sudupek «Beñat adiskidea agur!» liburua gogora ekarri digu. Heletarrak bertan Giscard d’Estaing eta Mitterrandek hauteskundeetan errandakoez idatziak azpimarratu ditu: «Irudi zaitak iragan dugula ezin gibelerateko pondua. Euskal-herriaren baguna, ixtorioaren lokomotibari lotua dela. Galduko dituk anitz borroka partida. Azkena irabaziko. Ikus-ak nolakoa den Euskal Herri-herria ezin ikusia duten politikero zaharren hasarrea!». Zorionez ez zela profeta onegia izan, diosku Sudupek. Alabaina, honela gehitzen du bere saioaren bukaeran: «Bere uzta oparoa utzi zigun eta geure burua begiratzeko beste ispilu bat».
Euskaltzaleen Biltzarra, EKE, Egan (Euskalerriaren Adiskideen Elkartea) eta Heletako herriak hil honetan omenduko dute Etienne Salaberri, Baiona, Uztaritze eta Heletan. Urriaren 22an, 16:30etan, Baionako unibertsitatean, Jean Louis Davant eta Pako Sudupe bere bizitzaz eta kazetaritza politikoaz arituko dira. 24an, Uztaritzen (21:00), Lapurdi aretoan, J. L. Davant, P. Sudupe, Emile Larre eta Kurutxet mahai-inguruan bilduko ditu Pierre Aintzart irakasle eta idazleak.
Urriaren 26an, Heletan gorazarrea eginen zaio: 11:00etan meza nagusia. Ondoren, bere oroitarriari bisita eginen zaio, auzapeza, dantzariak eta bertsolariak lagun. Eguerdian bazkaria, Irigoinzaharreta ostatuan. Bazkalondoan, Euskaltzaleen Biltzar berrituaren aurkezpena eginen dute Piarres Xarriton eta Edurne Epaltzak eta Etienne Salaberriri buruz idatzi diren hiru liburu berrien aurkezpena eginen da.
Pako Sudupe, Joxe Azurmendi, Jean Louis Davant eta Pierre Aintzart idazleek idatzi dute filosofo heletarrari buruz. Kazetaritzaz gain, poesia eta antzerkia ere idatzi zituen Etienne Salaberrik. Bere pentsamendua, funtsean eta finean, bere baitan zeraman euskal eta frantses kulturen arteko borrokaren eredua da.
.jpg)
Ingurumen-inpaktuaren berri izateko eta, hurrengo edizioei begira emisioak murrizteko egin du azterketa Lander Crespo klima adituak. Garraioa izan zen Korrikako azken edizioan isurketa gehienen jatorria.
Abdullah Öcalanek, Kurdistango Langileen Alderdiko (PKK) buruzagi espetxeratuak, bere iloba Ömer Öcalanen lehen bisita izan du. Ia lau urtez ukatu dizkiote bisitak, telefono deiak eta kanpoaldearekiko komunikazio oro. Azken 25 urteetan ia erabateko isolamendu... [+]
Enpresek presio handia egin dute azken boladan eta “inbertsio estrategikoak arriskuan egon daitezkeela” mehatxu egin zuten. Iberdrolako presidenteak ordea, zerga honek bere kontuetan “oso gutxi suposatzen duela” adierazi zuen duela aste bi. Bankuen... [+]
Baigorri eta Tafalla herrien arteko senidetzea ospatuko dute asteburuan Baigorrin. 1978an hasi ziren lehen harremanak, baina hautetsien aldaketarekin pixka bat galdu zen ondotik. Haatik, duela hiru urte Tafallakoak berriz Baigorrira hurbildu ziren.
MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.
----------------------------------------------
Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]
Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]
Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]
Iragan astean kontatu genizuen etorkizuneko hilerriaz gogoeta prozesua egin dutela Antzuolan, eta protagonista nagusietakoak umeak izan direla, Herri Eskolan heriotzaren bueltan 1980ko hamarkadaz geroztik egiten ari diren lanketaren ildotik. Hain justu, “hainbat urtetan... [+]
Hendaiako ikastetxean komun klasikoak kendu eta komun idorrak eraiki zituzten martxoan. Ikuspegi ekologikoari tiraka, egitasmo orokorrago baten barne dute aldaketa: hondarrak jangelako konpostari gehitu eta guzia baliatzen dute ikastetxean duten baratze pedagogikoan, Hendaiako... [+]
EH Bilduk seigarren urtez jarraian Chivite lehendakariaren aurrekontuak ahalbidetuko ditu, abstentzioaren bidez. Egungo akordioa mantenduz gero, abenduaren 19ko Osoko Bilkuran gauzatuko da proposamena.
Wikipedia.org-en arabera, Gish gallop (Gish-en lauhazka) edo falazien metrailadorea "eztabaida teknika bat da, aurkariari ahalik eta argudio gehienekin eraso egiten diona, argumentu horien zehaztasuna edo sendotasuna kontuan hartu gabe", eta albo-ondorio gisa... [+]
Terminoaren jatorria XIX. mendearen hasieran kokatzen da. Garai hartan, liberal ingelesen asmo inperialistek errusiarrekin talka egin zuten, Errusia Asian zabaltzen ari baitzen eta Ingalaterraren kolonizazio nahiak oztopatzen. Beren interesak babesteko, Ingalaterrak errusiarren... [+]
Hitzarmenak 1.035 euroko gutxieneko errenta bermatuko du eta euskara, osasuna eta etxebizitza izanen ditu konpromiso estrategiko nagusi. Hamargarren urtez jarraian, UPNk ez du batere eraginik izanen aurrekontuetan, urteroko legerik garrantzitsuenean.
Garraio publikoa dohainik erabili ahal izango dute 12 urtetik beherako EAEko haurrek. Administrazio gehienek babestu dute neurria, eta datorren urteko urtarriletik aurrera sartuko da indarrean.