Bordatxurin hamabost haur bildu zirenekoa


2021eko uztailaren 16an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
1963. urtean sortu zen Lazkaon San Benito ikastola eta berau izan zen Goierri bailaran lehenengoa. Elbira Zipitria izan zen ikastolaren sortzailea. Euskal kulturaren bultzatzaile eta eragile izaki, inarrosaldia ekarri zuen. Lazkaoko ikastola sortu aurretik astero etortzen zen beneditarrengana, bertako fraideei euskararen nondik-norakoak irakastera. Gero, beneditarrengana herritar talde bat bildu zen alfabetatzera. Talde horretako partaide bat aditz paradigmak euskaltzale talde bati eta hainbat andereñori irakasten hasi zen.

Jaxinto F. Setienen ekimenez, hainbat guraso, andereño eta laguntzaile bildu eta euskarazko ikastolari hasiera eman zitzaion. Garai hartan euskara bigarren mailako hizkuntzatzat jotzen zenez, agintari askok aurkako jarrera agertu zuten. 15 bat haur bildu eta bi andereño Bordatxuri etxean hasi ziren lehen eskolak ematen kristau ikasbide deiturapean. Elizbarrutiaren menpean zegoen beraz, eta San Migel izena hartu zuen.

Hasiera erraza izan ez bazen ere, irakaskuntza sendotuz joan zen apurka-apurka. Urtez urte geroz eta haur gehiago hurbiltzen zenez ikastolara, fraideek, lekaimeek eta hainbat herritarrek euren lokalak utzi zizkioten ikastolari, leku arazoei aurre egiteko. Arazo ekonomikoak ere pairatu zituen garai hartan ikastolak. Guraso eta herritarren ekarpenak ziren diru iturri bakarrak, laguntza ofizialik ez baitzuen jasotzen. Egoerari irtenbidea aurkitzeko, ekintza ugari antolatu zuten: festetako tabernak, tonbolak, zozketak eta abar.

Irakasletzan ere bazen arazorik. Hizkuntzaren egoera zela-eta, zaila zen irakasle euskaldun tituludunak aurkitzea. Horregatik, hasieran irakasleria titulu gabea zen. Legea bete ahal izateko, ordea, tituludunak behar ziren eta bertako guraso batek bere titulua eskaini zuen urte askotan. Bestalde, metodologia berriak ikasteko ikastaroak egiten ziren uda oro.

Eskualdeko euskarazko lehenengo ikastola izanik, inguruko herrietatik ere inguratu zen jendea Lazkaora. Ikastolaren sorrerak berrikuntza ugari ekarri zuen, horien artean metodologia da aipagarriena. Material berritzaile eta ezezaguna erabiltzeak ere garrantzi handia izan zuen. Liburugintzan, berriz, gabezia zen nagusi. Euskarazko testuliburu bakarrak "Martin Txilibitu" eta "Xabiertxo" ziren.

Hazia ereiten

1967-68 ikasturtean, 4. maila arte ematea lortu zen ikastolan. Hurrengo urtean, aitzitik, Beasainera joaten hasi ziren, bertan biltzen baitziren inguruko herrietako ikasleak. Garai hartako batxilergorako sarrera egiteko Beasainen prestatzen ziren. Hau da, eskolaurrea eta lehen mailako irakaskuntza Lazkaon eskaintzen ziren, baina bigarren mailako hezkuntza egitera Beasainera joaten ziren.

1970ean fraideek kristau ikasbide bezala lortu zuten legeztapena urtebeterako eta ikastolak San Benito izena hartu zuen. Hala, lehen eskola ziurtagiriak eta baimenak Beasaingo Alkartasuna lizeoaren babesean lortu ziren. Ikasturtea amaitu ostean udalekuak ere antolatu ziren eta pixkanaka mota honetako egonaldiak Euskal Herri osoan ugarituz joan ziren. Honetan guztian, noski, gurasoen partaidetza funtsezkoa izan zen.

Sendotze bide horretan, ikasle kopuruak gorantz egin zuen. 1983-84 ikasturtean OHOko ibilbide osoa eskaintzen hasi zen San Benito ikastola. Urte berean hasi ziren ikastola berria egiteko eraikuntza lanak. Batxilergoari heltzeko asmoz, eskolak eskaintzen hasi ziren eraikuntza berri horretan. Hasieran baimenik gabe hasi baziren ere, hurrengo urteetan urrats hori finkatzea lortu zuen ikastolak. Denbora honetan guztian ikastolaren itxura asko garatu da, bai barrutik eta baita kanpotik ere. Urteak pasa ahala, ikasleen kopurua nabarmen hazi da eta egun 850 ikasle inguru ditu.

Kilometroak 1977-2003

Gipuzkoako ikastolen aldeko festak ere izan du bere bilakaera. 1977an egin zen Beasainen lehenengo Kilometroak. Sei kilometroko ibilbidean 15.000 pertsona inguru bildu ziren. On Joxe Migel Barandiaranek moztu zuen orduan Lazkaon ibilbideari hasiera emateko zinta. Beasainen, berriz, Jose Antonio Zalduak hartu zuen ardura. Urtetik urtera hazten eta indartzen joan zen ospakizun hori eta beste herrialdeetara ere zabaltzeko aukera eman zen: Araban Araba Euskaraz, Bizkaian Ibilaldia, Nafarroan Nafarroa Oinez eta Iparraldean Herri Urrats. Euskaraz hezi eta bizitzearen aldeko apustuari helduz, aldarrikapen berdina egin nahi du Lazkaoko San Benito ikastolak.

Lehenengo urteetan ikastola bakoitza bere kabuz diru-laguntzak lortzeaz arduratu zen. 1977tik aurrera, berriz, Ikastolen Elkarteak bere gain hartu zuen eginkizun hori eta ikastolentzako diru-laguntzak Administraziotik lortzeko ardura hartu zuen. 1980ra bitartean, ikastola guztiek diru-laguntzak jasotzea lortu zuen. Horretaz gain, "Ikastolen titularitate ofizialerako Araudia" dokumentua sinatu zen, non ikastolak publiko ez estatalak zirela adierazten zen. Ikastolen estatusa indartu eta mugimendua babesteko, ordea, ezinbesteko izaten jarraitzen du urteroko Kilometroak festak.

Maizpide euskaltegia

Ikastolaz gain, badira bai herrian eta baita bailaran ere euskal hizkuntza sustatzeaz arduratzen diren komunikabide, elkarte eta euskaltegiak. Helduen euskara irakaskuntzan dihardu hain zuzen ere Lazkaoko Maizpide euskaltegi eta barnetegiak. Hamabost urtetan euskaraz hitz egiten, irakurtzen, eta idazten irakasteaz eta euskal kultura ezagutarazteaz arduratu da. Dionisio Amundarainen ekimenez sortu zen barnetegia 1988ko apirilean.

Historiari so eginez, beneditarren inguruan hasi ziren alfabetatzearen lehen zantzuak 60ko hamarkadan. 1975ean lehenengo Udako Euskal Ikastaroa antolatu zen eta 1977an Goierriko Euskal Eskola sortu zen. Eskola hori euskalduntze-alfabetatzea Goierri osoan koordinatzeaz arduratzen da oraindik orain. 1982an, berriz, ikastaroak antolatzen hasi ziren barnetegian. Hala, urteen poderioz lorturiko giza baliabideak eta baliabide teknikoak aprobetxatuz eraiki zuen Maizpide Eusko Jaurlaritzaren baitako HABE erakundeak.

Urte osoan zabalik egoten da barnetegia eta hilabeteko ikastaroak eskaintzen dira. Egunean sei orduz eskolak hartzeaz gain, mantenu osoko egonaldia ere egin daiteke. Horretaz gain, ordukako ikastaroak ematen dira, bi ordukoak normalean. Ikastaro hauek herritarrentzat dira eta gehienak inguruko eta herriko etxekoandreak dira. Barnetegiko Marian Bidegain zuzendariak jakinarazi digunez, gipuzkoarrak dira barnetegian eskolak hartzen dituzten ikasle gehienak. Arabarrak eta nafarrak ere gerturatzen omen dira barnetegira. Bizkaitarrak gutxiengoa dira.

Bertan antolatzen diren ekintzak ere herritarrentzako dira. Euskalduntze alfabetatzeko ekimenak aitzakiatzat hartuta, euskaldun zaharrak eta euskaldun berriak nahasten dituzte euskal hizkuntzaren mintzapraktika areagotu dadin. Barnetegiko zuzendariaren ustez "helduen euskalduntzean badago oraindik zeregina. Mintzapraktika areagotzearen gakoa dakigunok laguntzean datza, hots, inplikazioan. Horretarako, ikastolarekin, Udalarekin eta Goierriko Euskal Eskolarekin ekimenak aurrera eramaten saiatzen gara".
Goierriko Euskal Eskola

Lehen aipatu legez, 1977an sortu zen Goierriko Euskal Eskola. Ordura arteko Goierriko gaueskolen batze eta antolatzea egin zen etekin oparoagoak lortu xedez. 1982an, egoera politikoaren aldaketa zela bide, kultur elkarte gisa eman zuen izena. 1988ra bitartean maila anitzetako euskararen irakaskuntza bere ardurapean izan zuen euskaltegi eta barnetegi bezala jardunaz. Irakaskuntza hori kulturgintzako hainbat eta hainbat saioz lagunduta bideratu zen. Ondoren, zeregin hori aurrez aipaturiko Maizpide euskaltegiaren ardurapera pasa zen.

Irakaskuntzak kulturgintza izan du oinarrian Euskal Eskolan. Hizkuntza metodo bizian irakastea izan du helburu, eta horretarako, kultura, aisia, lana, merkataritza, komunikabideak eta beste zenbait arlok leku garrantzitsua izan dute. Euskararen irakaskuntza formal eta arautua bideratuta izanik, euskaraz eginiko kultur eskaintza eta ikerketei heldu zien. Horrela, mintzapraktika eta idatzizkoa sustatzea bihurtu zituen jomuga. Bide luze eta oparo horren emaitza dira argitaratuta dauden hamalau liburuak, horietatik hiru agortuak eta berrargitaratuak.

Orain, Lazkaon kokatuta dago eta 170 bazkidetik gora ditu, gehiengoa herritarrak. Elkartearen izenak adierazten duen bezala, Goierri mailan kultur ekimenak antolatzen ditu. Ikastolarekin ere ekintzak burutu ohi ditu. Esaterako, ikastolako gurasoentzat euskara eskolak prestatzen dituzte. Halaber, jaialdiak antolatzen dituzte ikastolak, Maizpidek, Goiztiri-AEK-k, Udalak eta Euskal Eskolak elkarlanean.

Kultur elkarteko dinamizatzaile eta Gerriko ikerlan bekako koordinatzaile Mari Jose Madariagak hausnarketa proposatu digu: "1970eko hamarkadatik hona euskara eta euskal kulturgintzan aurrera egin dugula ezin uka badaiteke ere, euskaraz ikasteko, hitz egiteko, bizitzeko, eskubideak aldarrikatzeko... erraztasunak ditugun garaian, ez ote dugu motibazioa galdu? Ez ote gaude eroso gauden bezala?".

Astegunerako euskara, astebururako gaztelera

Duela hiru urte Siadeco ikerketa elkarte sozioekonomikoak eginiko azterketa baten emaitzek euskara herritarren %36ak bakarrik erabiltzen duela diote. Gaztelania da Lazkaoko kale zein leku publikoetan gehien entzuten den hizkuntza, hots, kalean dabiltzan 10 lagunetatik 6 inguruk gaztelania darabilte. Erabilera indizerik altuena haurren artean neurtzen da. Beraiek dira euskararen erabilera mailarik handiena erakusten dutenak.
Kokapenaren arabera, erdialdea da euskararen erabilera indizerik altuena jaso den Lazkaoko zonaldea. Oro har, zonaldeak eta adinak kontuan izanik, adinean gora doazela indizean beherakada nabarmentzen da. Bitxikeria gisa, azterketaren ondorioek astean zehar euskara gehiago erabiltzen dela adierazten dute. Asteburuetan erabilerak behera egiten du, %26 delarik indize orokorra.

Maizpide euskaltegia

Historiari so eginez, beneditarren inguruan hasi ziren alfabetatzearen lehen zantzuak 60ko hamarkadan. 1975ean lehenengo Udako Euskal Ikastaroa antolatu zen eta 1977an Goierriko Euskal Eskola sortu zen. Eskola hori euskalduntze-alfabetatzea Goierri osoan koordinatzeaz arduratzen da oraindik. 1982an, berriz, ikastaroak antolatzen hasi ziren barnetegian. Hala, urteen poderioz lorturiko giza baliabideak eta baliabide teknikoak aprobetxatuz eraiki zuen Maizpide Eusko Jaurlaritzaren baitako HABE erakundeak.


Azkenak
2024-11-14 | Julene Flamarique
32 eragilek babestu dute Ernai eta Jaurlaritzari eskatu diote “jazarpen estrategia” amai dezala

Apirilean Jaurlaritzako Segurtasun Sailak gazte antolakundeko 133 kideri jarritako isunen harira manifestua aurkeztu du Ernaik. Euskal Herriko 32 eragile sozial, sindikatu eta alderdi politikok egin dute bat idatziarekin. Isunek antolakundea “itoarazi eta politikoki... [+]


Nafarroako Parlamentuak Lantxotegi elkarteari konfiantza berretsi dio etorkinak gizarteratzeko prozesuan

Entitate sozial honen langileek Etxebizitza, Gazteria eta Migrazio Politiken batzordean agerraldia egin dute haien lana azaltzeko. Hizlariek etxebizitza duinak, bizileku zein lan baimena erraztea eta osasun mentaleko baliabide publiko gehiago eskatu dizkiote Foru Gobernuari... [+]


Hamza Abuhamdia (palestinar ekintzaile 'queer'-a)
“Gorputza da botere kolonialak okupaturiko lehen territorioa”

Larunbatean Makean izanen da Hamza Abuhamdia, Parisen bizi den palestinar queer-a, Palestinaren aldeko topaketaren kari. Israelek bideraturiko pinkwashing-ari buruzko tailerra eskainiko du –bat-bateko euskarazko itzulpenarekin– arratsaldeko 15:30ean. LGBT pertsonen... [+]


Pisu turistikoentzako baimenak urtebetez eten ditu Bilbok

Bilboko Udalak ez du lizentzia berririk emango, hirigintza planean etxebizitza turistikoen figura arautu bitartean. "Kautelaz" jokatzea erabaki du Juan Mari Aburtoren udal gobernuak, baina gehienez ere urtebeteko epea eman dio debekuari.


Felix Likinianoren pinturak erakutsiko dituzte Donostiako CNTren egoitzan

Libertimenduzko Jardunaldiak antolatu ditu Gipuzkoako CNT sindikatu anarkistak bere egoitzan (Amara Berriko Olaeta plazan), martxora bitarte. Lehenengo jarduera abenduaren 14an izango da, eta Felix Likiniano anarkista historikoa izango dute hizpide.


56 urteko garraiolari lesakarra hil da lan istripuz

56 urteko garraiolari lesakarra hil zen lanean Irunen, kamioia kargatzen ari zela. Transportes Etxetrans enpresako langilea zen. Aurten 11 garraiolari hil dira lanean, horietariko asko, azken hau bezala, bihotzekoak jota LAB sindikatuak ohar batean jakinarazi duen bezala... [+]


Erabakitzeko eskubidearen alde egin dute EH Bilduk eta EAJk Araban ere

Bizkaian eta Gipuzkoan egin bezala, EAEko estatus politiko berriak Euskal Herria nazio gisa aitortzea eta erabakitzeko eskubidea jasotzea eskatu dute Arabako Batzar Nagusietan alderdi abertzaleek.


Eta indarkeria matxistaren biktimak zer nahi dute?

Aste batzuk daramatzagu hedabide eta sare sozial guztietan Iñigo Errejoni indarkeria matxista batzuengatik egindako akusazioei buruzko iritziak entzuten. Horrekin batera, eztabaida asko sortzen ari dira: nola salatu behar dugun emakumeok, nolakoak izan behar duten gure... [+]


2024-11-14 | Josu Iraeta
Borondate kolektiboaren bidetik

Badira hauteskundeek erabaki politikoei legezko izaera emateko baino ez dutela balio diotenak. Eta ez dira gutxi horrela pentsatzen dutenak. Bale, baina horrekin gauza asko esaten dira, besteak beste, benetako agintea, boterea, joko horretatik kanpo dagoela.

Baina –nire... [+]


2024-11-14 | Leire Ibar
10.000 bat ikaslek eskatu dute unibertsitateko matrikulak merkatzea eta bekak hobetzea

Doako unibertsitatea aldarrikatu eta EHUren erantzukizuna seinalatu dute 10.549 ikaslek, Unibertsitateko Indar Batasunak abiatutako sinadura bilketaren bidez.


2024-11-14 | Gedar
Hamabi urte bete dira Amaia Egañak bere buruaz beste egin zuenetik

2012ko azaroaren 9an egin zuen bere buruaz beste Barakaldon, etxegabetua izan behar zuenean. Ordutik, Barakaldoko beste 2.400 familia bota dituzte euren etxeetatik. Asteartean bertan, familia bat etxegabetu zuten Astrabuduan.


Elon Musk Gobernu Efizientziarako Departamentuko buru izendatu du Trumpek

Munduko pertsonarik aberatsena da Musk, Forbes-en azken sailkapenaren arabera. Vivek Ramaswamy politikari eta enpresa-buru kontserbadorea izanen du bere ondoan, kargua betetzeko. "Erreforma estrukturala" bideratzekoa dute, gobernuarentzat "inoiz ikusi gabeko... [+]


Silikosi epidemia: kasuak biderkatu egin dira sukalderako harri-artifizialaren ondorioz

Silizearen hautsak sorturiko gaitz eta biriketako minbizi kasuek ez dute etenik azken urteetan. Australian, Ingalaterran edo Espainiako Estatuan alarmak piztu dira, eta kristal-silizea duten kuartzozko sukalderako mahaiak egitea debekatzeko urratsak ematen hasi dira.


2024-11-13 | Julene Flamarique
Iranen heriotza-zigorra jaso duen Pakhshan Azizi feminista kurduaren espetxekideek justizia eskatu dute

2023ko abuztuaren 4an atxilotu zuten etxean Teherango Inteligentzia Ministerioko agenteek. Desagerrarazi eta gero, fisikoki nahiz psikologikoki torturatu zuten Evingo espetxean. Orain heriotza-zigorra ezarri diote, eta espetxekideek haren aldeko defentsa eskutitza argitaratu... [+]


Mamutak ehizatzeko teknika

Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]


Eguneraketa berriak daude