Andoni Ituarte, «el vasco»: «Venezuelako bakarra izan nintzen Munduko Txapelketetan»

  • Andoni Ituarte 1919an jaio zen Bilbon. Gerrarengandik ihesi, orain trenez, orain barkuz, ia munduari bira eman zion, 1939an Venezuelara iritsi zen arte. Venezuelan, ihes egiteko prest, bizikleta erosi zuen, eta Belodromoari biraka hasi zen. Biraka-biraka, bere buruari ihes egin nahian, atzean utzi zituen denak. Atzean lehiakideak, atzean Munduko Txapelketak, eta atzean urteak. Orain, adinean aurrera joanda, Euskal Herrira (Donostiara) itzuli da. Hegazkinez.

2021eko uztailaren 12an

Venezuelara joan bitartean nolakoa izan zen zure gaztaroa Euskal Herrian?
Bilbon eskola industrialean ari nintzen ikasten, eta gerra lehertu zen. Gerra garaian ez zegoen klaserik, eta Euskal Gobernuan jardun nuen lanean. Baina hemendik alde egiteko aukera izan genuenean, Castrora joan ginen. Han aitari esan zioten arrantza ontzi bat bazela, ihes egin nahi zuen jendea eramango zuena. Bertan sartu ginen, baina arratseko zazpietan polizia etorri eta preso eraman gintuzten. Ni, nire aita, eta sei apaiz. Handik aurrera gorriak ikusi genituen, eta libre utzi gintuztenean Santander aldera jo genuen. Santanderren barku ingeles bat bazen Lapurdira zihoana. Aitak, "sar zaitez zu" esan zidan, beldurra baitzuen frontera eramango ote ninduten. Ni han joan nintzen barkuan. Eta barku ingelesak egin zuen hurrengo bidaian nire aita ere etorri zen Donibane Lohizunera. Donibanen beste bizitza bat aurkitu genuen. Baina Euskal Gobernuaren bitartez haur batzuk Belgikara eraman behar zituztela eta, azkenean ni ere Belgikara eraman ninduten. Belgikan nengoela tropa asko ikusi nituen pasatzen, eta "ai ene beste gerra batek harrapatuko al nau!" pentsatu nuen. Gurasoei deitu nien Donibane Lohitzunera eta aitak biharamun goizean trena hartzeko eta itzultzeko agindu zidan. Hartu nuen trena, itzuli nintzen, eta gero Donibane Lohizunetik Venezuelara, Caracasera, joan ginen. 1939. urtea zen. Guk alde egin eta zortzi egunera hasi zen II. Mundu Gerra.

Venezuelan nolako bizitza aurkitu zenuen?
Venezuelara emigrante bezala joan ginen, baina ez hona datozen emigranteak bezala, etorri eta limosna eske hasteko. Han lana latz egin behar izan nuen. Funtsean hara joan ginen guztiek bezala. Pikatxoia eta pala hartu eta obran jardun behar izan genuen lanean. Denborarekin, pixkana-pixkana egonkortzen hasi ginen eta fabrika eder batean ere aritu nintzen. Ehun eta bost langile ginen, baina fabrika itxi egin zen.

Nola izan ziren zure txirrindulari hastapenak?
Venezuelara joan baino lehenagotik nintzen bizikleta zalea. Baina Venezuelan bizikleta bat erosi nuen eta ibiltzen hasi nintzen. Gero mutil bat ezagutu nuen, eta hark "nik korritzen dudan klubera etorri nahi duzu?" proposatu zidan. "Noski, nola ez." Eta horrela hasi nintzen, entrenatzen.

Zure lehen lehiaketak gogoan al dituzu?
Bai. Gogoan dut batik bat belodromoan korritu nuen lehen aldia. Gobernuak sei lagun bidali gintuen Munduko Txapelketara, Danimarkara, Kopenhagera. Gu ez ginen inoiz belodromo batean bizikletan ibili, eta ezinezkoa zen han moldatzea. Beldurturik atera ginen. Gainera ni munduko txapeldunaren aurka jarri ninduten, eta nire lagun bat txapeldun olinpiarraren aurka. Venezuelan esaten den bezala "tigrea astoaren aurka". Galdu egin genuen, zer egingo genuen ba?

Batez ere proba laburretan nabarmentzen zinen.
Bai, ni abiadura probatan, kilometroko proban, jazarpen indibidualean, eta iraupen erdian lehiatzen nintzen. Errepidean korritzen zutenak ere baziren, eta ni ere inoiz jardun nintzen baina igoeratan asko sufritzen nuen. Nahiago nuen belodromoa.

Entrenatzeko nola moldatzen zinen?
Lanean nenbilela, goizero-goizero ateratzen nintzen entrenatzera. Venezuelan bizi zen txapeldun olinpiar italiar bat nuen entrenatzeko laguna. Brontzezko erloju handi batean elkartzen ginen, eta orratzek goizeko lauak markatzerako han izaten ginen. Laurogei kilometro egiten genituen, berrogei joan eta berrogei etorri. Egunero. Eta gero lanera. Igandean korritzen bagenuen larunbatean ez ginen entrenatzen, eta astelehenean ere atseden hartzen genuen.

Oraingo txirrindulariak bezain bat zaintzen eta prestatzen al zineten?
Ez, ni asko zaintzen nintzen baina hainbeste ez. Hala ere, urtero, lanean egindako diruarekin Frantziara joaten nintzen, Parisera, belodromoan beste frantses batzuekin entrenatzera. Orain botata dago belodromo hori, eta futbol zelai bat egin dute. Parisen lagun handiak egin nituen. Lagun horietako bat farmazeutikoa zen, txirrindulari handi baten anaia. Egun batean zera galdetu zidan: "eta Venezuelan zer hartzen duzue bizikletan ibiltzeko?" "Guk kolastiel izeneko bat hartzen dugu" -esan nion-. Begira-begira gelditu zitzaidan, eta "Kolastiel? Ez mutila, horrek hemen ez du balio ezta andregaiarekin bidaiatzeko ere!" -bota zidan. Ez zait sekula ahaztuko haren erantzuna. Ordurako hemen produktu asko erabiltzen zituzten.

Zer ematen zizun txirrindularitzak?
Gastua galanki! Hemen, garai haietan jada, zerbait irabazten zen, bai profesionaletan eta baita amateurretan ere. Han dena guk erosi behar genuen, bizikleta, jantziak... Ez genuen inoiz dirurik ikusi, eta dena nire poltsikotik ordaindu behar izaten nuen. Baita Munduko Txapelketetara joatea ere! Nire kontura parte hartu behar izaten nuen, Venezuelan ez baitzegoen inor nire gastuak ordainduko zituenik. Horretaz, Venezuelako bakarra izaten nintzen Munduko Txapelketetan.

Venezuelako koloreekin lehiatu arren, zuk garbi zenuen euskalduna zinela?
Bai ni euskalduna nintzen. Han euskaldun bezala ezagutzen ninduten, eta kazetari batzuek "el vasco" esaten zidaten. Izan zen "el vasco-venezolano" izendatu ninduenik ere.

Inoiz lehiatu zinen txirrindulari euskaldunekin?
Ez. 1950eko Bruselako Munduko Txapelketan hartu nuen parte, eta han ez zen euskaldunik izan. 1971n ere, Milanen, ez zegoen euskaldunik. Tira bai, ni.

Noiz eta nola bihurtu zara Euskal Herrira?
Han bizi nintzela askotan etortzen nintzen hona. Etorri eta berriz joan. Parisera entrenatzera joatean ere familiari bisita egitera inguratzen nintzen. Baina bizitzera aurten itzuli naiz, Venezuelan egoera oso txarra delako. Han ezin liteke bizi, eta alaba batekin itzuli naiz. Seme zaharrena eta beste hiru alabak han gelditu dira.

Palmaresa
Abiadurako proban Venezuelako txapelduna:. 1948, 1950, 1951, 1952, 1953.
Kilometroko erlojupeko Venezuelako txapelduna: 1949, 1950, 1951, 1952, 1953.
Kilometroko erlojupekoan errekorra: 1953 (1,12sg.).
Venezuelako urteko txirrindularirik onena izendatua: 1950, 1951, 1952.
Munduko txapelketetan hiru parte hartze: 1949an Kopenhagen, 1950ean Bruselan eta 1951n Milanen.
lJoko olinpiarretan parte hartze bat: 1952an Helsinkin.


Azkenak
Sail Ofiziala. Klausurako filma
Eta igande euritsu, erromantiko eta negartia iritsi zen

Eta hori, larunbata zela atzo, eta ez igandea. Kosta zitzaion egunari argitzea, aurreko egunetan baino dezente jende gutxiago zebilen kalean, eta presa gutxi nabari zen. Batzuk laster batean bai, Kursaalera eta Victoria Eugeniara gerturatu zirela, lehen areto horretan ematen... [+]


2024-09-29 | Eneko Atxa Landa
Donostiako Zinemaldia. Azken eguna.
Ezer gutxi kontatzen duten isiluneak


Aktore onenaren saria, Patricia López Arnaizentzat

Patricia López de Arnaiz gasteiztarrak aktore onenaren sari nagusia irabazi du Donostiako 72. Zinemaldian, Pilar Palomerok zuzendu duen 'Los destellos' filmean egindako lanagatik.

Eider Rodriguezen 'Bihotz handiegia' liburuko lehen narrazioan... [+]


Zezenaren tortura babesten duen dokumentalak irabazi du Zinemaldiko Urrezko Maskorra

Andrés Roca Rey toreroaren egunerokoaren hainbat pintzelkada ematen ditu Tardes de soledad zintak, besteak beste, hotelean eta hoteletik zezen-plazarako bidean eginiko elkarrizketak edo janzte aldiko uneak, eta plazan zezena nola sufriarazten eta hiltzen duen erakusten... [+]


2024-09-28 | Eneko Atxa Landa
Donostia Zinemaldia. 8.eguna
Ez dut sekula pelikulekin negar egiten


Sail Ofiziala. 8.eguna
Sinets nazazu


Elon Muskek bilatzen ditu Trumpen botoak AEBetako estatu giltzarrietan

Munduko gizon aberatsenetakoa den Elon Muskek bultzatzen du America Pac ekimen politikorako batzordea, The Guardian-ek jakinarazi duen arabera. Bere zeregina da AEBetako hainbat estatu giltzarritan Donald Trump-entzat botoak biltzea.


700 hildakotik gora Libanon eta Israelen lurreko erasoa gero eta gertuago

Israelek jarraitzen du Libanoko hegoaldeari eta Beiruteko hainbat auzori airez eraso egiten eta, nazioarteko eragileen deiak gero eta handiagoak badira ere, oraingoz ez da su-etenerako aukerarik ikusten.


2024-09-27 | Gedar
Palestinako Agintaritzak erresistentziaren kontra betetzen duen lana salatu dute berriz milizianoek

Palestinako Agintaritzaren segurtasun-indarrek rol aktiboa dute erresistentziako kideen kontra: jazarpena, lapurretak, boikotak eta abar aipatu dituzte, beste behin ere.


Anglosaxoi hitza arrazista da?

Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]


Victoria Woodhull, lehen hautagaia

New York, 1870eko apirilaren 2a. New York Herald egunkariak Victoria Woodhull (1838-1927) ekintzaile eta brokerraren eskutitz bat argitaratu zuen, 1872ko AEBetako presidente hauteskundeetarako hautagaitzaren berri emanez. Inoizko hautagai gazteena zen; 34 urte izango zituen... [+]


2024-09-27 | Ahotsa.info
Urtarrilaren 11n izanen da presoen etxeratzeko ohiko hitzordu nazionala Bilbon

Datorren urtarrilaren 11n Bilbon Sare Herritarrak deitutako mobilizazioaren leloa “Behin betiko konponbidea” izanen da, eta urtero bezala milaka lagunen babesa espero du Sarek.


Eguneraketa berriak daude