Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko urriaren 21ean
"Kontraesana ematen du euskararik gabe euskal identitateari eustea"
Estatistikaz bete zintuzten, taulaz eta zenbakiz...
Euskararen aldeko diskurtsoa egiten laguntzen du estatistikak...
Euskararen aldeko mugimenduek baliatu duten estrategia: estatistika. Besterik ere aztertu duzu, ordea...
Non da zure lanaren abiapuntua? Zu, izan ere, antropologo zara.
Hogei urte baino gehiago zabiltza Euskal Herrira joan eta etorrika. Zer esan zenezake iragan aldiaz, eta egindako bideaz?
Zer diozu erabileraz? Horretaz ari dira bazter guztietan...
Erabilera ona da hurrena.
Erronkak zein diren jakitea bera ere ez da gutxi...
Izan gintezke, euskara gabe, euskaldun?
Zertan aldatu da euskararen aldeko mugimendua azterketa abiatu zenuenetik?
Esperantzari leiho bat. Ez da oraingoxe kontua...
Hura dena irakurri beharra ere! Sasoi hartan, euskararen erabilera neurtzeko lehen saioak egiten ari zen Siadeco. Usurbilgo euskaltzaleek, ikerketa hartu eta, jaietan, pareta handi batean ezarri zituzten emaitzak. Ezagutzari eta erabilerari zegozkion. Jendeari berri emateko modua izan zen eta, aldi berean, "euskaraz hitz egin!" esateko bidea.
Euskararen aldeko diskurtsoa egiten laguntzen du estatistikak...
Estatistika tresna handia da hizkuntza gatazkan, euskararen borrokaren alde. Jendea limurtzeko erabili da estatistika, herrikoak konbentzitzeko. Errealitatea azaltzeko balio du, eta euskaraz egin dezan jendeari bihotz emateko. Gogoan dut garai hartan neure baitako antropologoa nagusitu zela: "Errealitatea ezagutzeko bide interesgarria!", esanez. Egun, gauzarik naturalena da estatistikaz baliatzea. Errealitatea ezagutzeko bidea da eta, are, hari kontra egiteko modua ere bai; hau da, normalizazio legea gorabehera, euskaltzaleak bazterturik daudela egiaztatzeko balio dute estatistikek, zenbakiek. Egoera aldarazteko ere balio dute. Bietarako.
Euskararen aldeko mugimenduek baliatu duten estrategia: estatistika. Besterik ere aztertu duzu, ordea...
Aztertu dudan estrategietarik bat da estatistika. Euskara batuaren kontua ere aztertu dut, inork auzitan jartzen ez duen gaia gaur egun, baina duela hogei urte ika-mika iturri bizia izan zena, h-a gora eta behera. Aztertu dudan beste estrategia bat, ikastolaren sorrera, duela hogeitsu urte. Harrezkero hainbat bisita egin dut Usurbila joan den 20 urtean eta arreta eman dit hainbat gauzak: gazteen dinamikotasuna, euskal rock erradikala, irrati libreen mugimendua... Azken aldi honetan, berriz, kultur elkarteak sortu dira, herri aldizkariak bideratzeko. Estrategia horiek landu ditut, baina hori ez da euskalgintzan gertatzen den dena, ezta pentsatu ere! Estrategien arteko kontrastea egiten dut nire lanean.
Non da zure lanaren abiapuntua? Zu, izan ere, antropologo zara.
Bai, halaxe naiz. Clifford Geertz-en "eskolakoa", nahi izanez gero. Etnografia modu jakin batean ulertzen zuen Geertz-ek. Haren arabera, thick description-a zen antropologia sozialaren helburu, hau da, komunitate baten deskribapen trinkoa egitea. Geertz-ek ongi baino hobeto adierazten du: "Jendearen ikuspegira hurreratu", the native point of view. Zu, antropologo zaren aldetik, eta zeure bizipenak dituzula kontuan harturik, jendearen ikuspegia ulertzen saiatzen zara. Eta ikuspegia ez ezik, jendearen balioak, sinesmenak... Nire lanari dagokionez, zein izen erabili behar dut jende hori izendatzeko? "Euskaltzaleak"? "Militanteak"?
Bietarik, bereizterik baldin bada, behintzat.
Nire lanean hori ere azpimarratu nahiko nuke: askotariko jendeak parte hartzen du euskararen aldeko mugimenduan; guraso dira batzuk, haur ttikiak beste batzuk, musikariak, teknikariak, idazleak, gazteak, profesionalak beste batzuk -hizkuntza arloan ari dira lanean hauetarik batzuk, baina bestelako lanetan beste batzuk: abokatu, mediku eta abar-, eta parte hartzeko modu asko dituzte. Denak ordea ez dira militante, nahiz eta denak diren euskaltzale.
Bietarik, bereizterik baldin bada, behintzat.
Nire lanean hori ere azpimarratu nahiko nuke: askotariko jendeak parte hartzen du euskararen aldeko mugimenduan; guraso dira batzuk, haur ttikiak beste batzuk, musikariak, teknikariak, idazleak, gazteak, profesionalak beste batzuk -hizkuntza arloan ari dira lanean hauetarik batzuk, baina bestelako lanetan beste batzuk: abokatu, mediku eta abar-, eta parte hartzeko modu asko dituzte. Denak ordea ez dira militante, nahiz eta denak diren euskaltzale.
Hogei urte baino gehiago zabiltza Euskal Herrira joan eta etorrika. Zer esan zenezake iragan aldiaz, eta egindako bideaz?
Belaunaldi berria dator. Atxagak berak ere esan duela uste dut. Aro berri baten atarian gaude. Nabarmen da. Batetik, inoizko egoerarik onena bizi dugu. Bestetik, inoizko okerrena. Irudipen horixe dut. Zenbakietara jo eta hainbat eta hainbat jendek daki euskaraz, behin ere baino gehiagok. Bestalde, gatazka handiagoa da zenbait alderditan. «Jakin»-en ale bat irakurri nuen, "Euskalgintza auzitan" zioena. 98tik hona, euskararen normalizazioaren kontrako diskurtsoak gora egin du, eta gogortu egin da, gainera. Duela gutxi, berriz, «Euskaldunon Egunkaria»-ren ixtea. Politikatik dator gatazka, ezker abertzalearen kontrakotik, baina eragin zuzena du kulturan, eta hizkuntzaren arloan. Eta kezkatzekoa da: euskararen ezagutza bai, erakundeetako laguntzak bai, baina hori dena pikutara joan liteke erabaki politiko jakin batzuen ondorioz.
Zer diozu erabileraz? Horretaz ari dira bazter guztietan...
Bai, ezagutza handia, erabilera txikia. Euskararekin identifikatzen ez diren gazte asko oraindik... Erronka berri dira euskararen aldeko mugimenduarentzat, eta bide berriak landu beharko dira jendea mugi dadin. Manifestaldiak, grafittiak, hizkuntza paisaia aldatzea, legeak, plangintzak... ez dakit zebateraino balioko duten edo nahikoa izango ote diren erronka berriei aurre egiteko.
Erabilera ona da hurrena.
Bai, jakina... Horretaz hitz egiten dute denek. Horretaz, eta erregistroez. Adierazteko gauza izatea da kontua, egoera ezberdinetan. Hizkuntzaren "kalitateaz" ari da jendea hizketan baina nik nahiago dut "kalitate" hitza baztertu eta esan erregistroen eta euskalkien barietatea aberasgarri direla gaur egun.
Erronkak zein diren jakitea bera ere ez da gutxi...
Ez da gutxi, ez. Are gehiago, nahitaezko da. Egun, eztabaidagaiak berriak dira, ez dira lehengoak. Estandarizazioa izan zen lehen, irakatsi beharra gero... Egun, erabileraz ari da jendea, erregistroez... Seinale ona da erregistroez hitz egitea. Horrek esan nahi du hizkuntzaren muinera iristen ari garela: komunikatzeko tresna da hizkuntza, bizitzarakoa, eta horrek hitz egiteko era ezberdinak eskatzen ditu, egoeraren eta inguruaren araberakoak. Askotan, gutxiengoei zera leporatu izan zaie, alegia, antimoderno direla, arkaiko direla, bizitza modernoan lekurik ez dutela... Modernotzea oso inportantea dute gutxiengoetakoek, norbera kosmopolita dela sentitu beharra dute. Hizkuntza gutxituaren komunitatekoek frogatu egin behar dute, gai direla, leku dutela egungo gizartean eta munduan.
Izan gintezke, euskara gabe, euskaldun?
Euskaldun askok ezetz uste du, baina aho biko jokatzen du. Hizkuntza eta identitatearen arteko lotura dago ezbaian. Euskaldunek euskarari lotzen diote kultura, nortasuna eta poetika. Baina, Euskal Herrian, bere burua euskalduntzat duen jende asko da euskaraz ez dakiena. Zein hizkuntzatan hitz egingo dugu gai horri buruz? Euskaraz, ala gaztelaniaz? Horrek ere erantzunaren nolakoa eragingo du eta. Kontraesana ematen du, horren gauza funtsezkoa gabe identitateari eustea. Aldiz, "Izan liteke inor euskaldun -vasco-, euskara gabe?". Baietz ematen du...
Zertan aldatu da euskararen aldeko mugimendua azterketa abiatu zenuenetik?
Esate baterako, profesionalizatzea aipatuko nuke. Hainbat jenderekin mintzatu naiz eta horixe azpimarratzen didate belaunaldi berriek: lan profesionala egin beharra, hau da, ona eta eraginkorra. Lehen militantzia izan zen. Orain, profesionalak. Xextrak ere sortzen dira gaiaren inguruan. Lehen, borondate handiagoa zuten, kaotikoago ere baziren, baina askotariko jendea biltzen asmatzen zuten berreskuratze prozesuan. Horrekin batera, azken hamarkadan, alderdi politikoen arteko banaketaren gainetik jarduteko gogoa azpimarratuko nuke: horixe da euskara elkarteen asmoa. Ez da beti lortzen, baina saio handia da eta luzaro ondorio onak ekar litzake.
Esperantzari leiho bat. Ez da oraingoxe kontua...
Kezkak ere baditut, ordea. Euskarari buruzko ikerketak direla eta, hizkuntzaren azterketa etnografiko gutxi dago oraindik. Soziolinguistikaren barruan bada "hizketaren etnografia" izeneko adarra, hizkuntzaren erabilera naturala du aztergai, eta hemen ez da askorik garatu. Eta behar da. Apenas dakigun zertaz eta nola hitz egiten duten euskara hiztunek. Intuizio handia dago, batzuetan bete-betean asmatzen du intuizio horrek, baina ez da nahikoa. Bestalde, ikerketa kualitatiboak egiteko garaia da. Oraindik ez da aztertu, adibidez, zer harreman dagoen genero, gizarte-maila eta euskararen berreskuratzearen artean. Izan ere, Euskal Herria aparteko laboratorioa da kontuok aztertzeko eta interesgarri litzateke, bai teoria soziolinguistikoa sakontzeko, eta baita plangintzarako ere.
Exotismo osteko antropologoa
Jacqueline Urla (Kansas City, Missouri, 1956). Iruñekoa zuen aita, Granadakoa ama. Atzerrian ezagutu zuten gurasoek elkar, AEBetan. Aitaren aldetik, aitona Nafarroan fusilatu zuten Espainiako Gerra Zibilaren garaian. Antifrankismoa bizi izan zuen Jacqueline Urlak etxean bertan, Euskal Herritik ongi apartean. 78an hasi zen Antropologia ikasten. Euskal Herriko kultur gatazka frankismoaren kontrako jarraipen zela iruditzen zitzaion, erabateko gazteleratzearen kontrakoa. Interes pertsonala ere bazuen.
Exotismo osteko antropologia zuen gogo, tribuak aztertzeko asmorik ez, nahiz eta euskaldunak horrela aztertu dituzten zenbait aldiz. 70eko hamarkadaren bukaeran, 80koaren hasieran, kritika handiak egin zizkioten antropologia tradizionalari. "Antropologo larruzuriek Hirugarren Mundura jotzen zuten, kolonialismoaren eranskin balira bezala. Lehenengo, gudarosteak bidali zituzten; gero, antropologoak". Edo alderantziz. "Gure belaunaldikoak ez geunden konforme. Besterik nahi genuen. Berkeley-n (Kalifornia) ikasi genuenon artean, bata Ipar Irlandara joan zen, bestea Euskal Herrira... Bestelako antropologia genuen asmo. Post exotic esaten diot nik".
Komunitatearen deskribapena egin nahi horretan, identifikazio arriskua bizi du antropologoak. Arrisku handia. "Antropologoaren problematikaren barruan dago hori; "going native" esaten zaio. Arriskua da, baina ez dakit benetako arriskua den ere, zeren ez dago era objektiboan ezer aztertzeko modurik. Hala ere, zure burua non dagoen kokaturik jakitea da kontua, eta hori aintzat hartzea. Nire jarrerak, lagunak eta beste ere, gatazkaren alde batean ditut. Lanak ditut kritiko izaten, beraz".
Exotismo osteko antropologia zuen gogo, tribuak aztertzeko asmorik ez, nahiz eta euskaldunak horrela aztertu dituzten zenbait aldiz. 70eko hamarkadaren bukaeran, 80koaren hasieran, kritika handiak egin zizkioten antropologia tradizionalari. "Antropologo larruzuriek Hirugarren Mundura jotzen zuten, kolonialismoaren eranskin balira bezala. Lehenengo, gudarosteak bidali zituzten; gero, antropologoak". Edo alderantziz. "Gure belaunaldikoak ez geunden konforme. Besterik nahi genuen. Berkeley-n (Kalifornia) ikasi genuenon artean, bata Ipar Irlandara joan zen, bestea Euskal Herrira... Bestelako antropologia genuen asmo. Post exotic esaten diot nik".
Komunitatearen deskribapena egin nahi horretan, identifikazio arriskua bizi du antropologoak. Arrisku handia. "Antropologoaren problematikaren barruan dago hori; "going native" esaten zaio. Arriskua da, baina ez dakit benetako arriskua den ere, zeren ez dago era objektiboan ezer aztertzeko modurik. Hala ere, zure burua non dagoen kokaturik jakitea da kontua, eta hori aintzat hartzea. Nire jarrerak, lagunak eta beste ere, gatazkaren alde batean ditut. Lanak ditut kritiko izaten, beraz".
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Zigor Olabarria Oleaga
#2
#3
Mikel Garcia Idiakez
#4
Amaia Lekunberri Ansola
#5
Beranduegi
#6
Azkenak
Donostiako kaleratzeak Stop plataformak iruzurrezko alokairuen aurkako kanpaina bat abiatu du
Plataformak gida bat aurkeztu du maizterrek iruzurrezko kontratuak dituzten ala ez egiaztatu dezaten.
2024-10-21
Bertsozale.eus
Alaia Martin Etxebestek irabazi du Eibarko lehen final-laurdena
Lehen final-laurdena izan da larunbatekoa. Saioa irabaztearekin batera, finalaurrekoetara sailkatu da Martin. Igandean izango da hurrengo saioa, Errenterian.
2024-10-21
Behe Banda
Barra warroak |
Eutsi, banarama eta
Ez galdetu zergatik, baina sarritan pentsatu izan dut kalte egiten diguna onartzeko erraztasun handia dugula. Erraztasuna, edo agian, beharra. Azken batean, dikotomia nabarmena planteatzen duen auzia da beharrarena: bere kausaren aurka egin dezakezu, ala hezur eta guzti irentsi... [+]
2024-10-21
Zigor Olabarria Oleaga
Txaro Marquínez, Zaintza Araba-ko kidea
“Alarma soziala sortzea leporatu digute; ez, alarma egon badago, ez dugu guk sortu”
Arabako zahar egoitzen egoera lehen planora pasa da berriz ere azken asteetan. Zaintza Araba elkarteak Gasteizko Arabarren eta Laudioko San Roque erresidentzietako egoiliarrei ematen zaien tratua salatu dute, hainbat senideren testigantzak jaso ondoren. Langileen lan-baldintza... [+]
Euskal Herriko tomate agroekologikoek %38,6 CO2 gutxiago isurtzen dute Almeriako tomateek baino
EHNE Bizkaiak bultzatutako azterketaren emaitzek baieztatu dute eredu agroekologikoan ekoiztuak diren tomateek berotegi efektuko gasen isurketan, eta batez ere energia kontsumoan, inpaktu txikiagoa dutela eredu agroindustrialean ekoiztuak diren tomateekin alderatuta. Honetan,... [+]
2024-10-21
Iñaki Mezquita Aranburu
Une baten eternitatea
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
2024-10-21
Garazi Zabaleta
"Haziak" liburua
“Liburuarekin jendea animatu nahi dugu haziak ekoizten hastera”
2024-10-19
ARGIA
Erraldoiak protagonista dituen liburua atera du ARGIAk haurrentzat
MULTIMEDIA - elkarrizketa
2024-10-18
ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren
56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.
2024-10-18
Maitane Arnoso - Martínez
Beldurra espazio komun gisa
Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]
2024-10-18
Urko Apaolaza Avila
Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen
Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]
2024-10-18
Xabier Letona Biteri
Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du
Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]
2024-10-18
Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute
LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.
2024-10-18
Onintza Irureta Azkune
Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”
Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]
Eguneraketa berriak daude