"Irudimenak sufrimendua leuntzen duela egia da"

Zure haurtzaroa Bilbon kokatzen da, 40 eta 50eko hamarkadetan, inguru burges batean. Zure gurasoek garai hartarako ezohikoa zen heziketa zuten. Marraztu lau hitzetan zure amona eta gurasoak.
Amona, Romana Irigoyen, Pasai San Joanen jaioa zen (beti Bilbo baino hobea iruditu zitzaion bere jaioterria). Emakume sendoa zen, samurtasun askokoa, baina umorez naturaltasun handiz aldatzen zenez, bere magalean eserita zeundela haserretzen bazen airean irteten zinen! Asko bidaiatu zuen eta Filipinari eta Mexikori buruzko bere ipuinak txundigarriak ziren. Ama emakume barnerakoiagoa zen, lotsatiagoa, txikiagoa, eta aldiz, mugarik ez zuen adorea zuen. Amak ere marrazten zuen. Aitaz zeharo maitemindua zegoen eta inoiz ez zuen gainditu bere hutsunea. Aita nik sei urte besterik ez nituenean hil zen.


Zure biografian, «Txoriburu» izenekoan, deigarria da zure amak zer begirune zien ijitoei. Oso gustuko zituen ijitoak, libre bizi zirelako agian?
Izan ere nire amak bizitza osoan lana besterik ez zuen egin. Azkenean gainetik kendu ezin zuen kate astun bat irudituko zitzaion, nahiz eta lan egitea gustatzen zitzaiola ere esaten zuen. Niri gauza berbera gertatzen zait.

Nola bizi zenuen giro hura umetan? Zer zen garai hartan neskatila izatea?
Neskatila izatea gorrotagarria zen, etxetik kanpo ia ekintza guztiak debekatuta baitzeuden. "Ez igo zuhaitzera", "Ez zaitez zikindu", "Orain ez ezazu hitz egin"... Aspergarria zen.

Pertsonalki, umetan zer irudi zenuen zeure buruaz?
Beldurgarri txarra. Hormaren atzean biziko nintzateke.


Zertarako balio zizun marrazteak?
Askatasun izugarria ematen zidan, eta berezia izatearen sentsazioa. Gutxienez, alor horretan behintzat, beti nintzen onena!

Umetako zure oroitzapenetan, heriotzak presentzia izugarria du.
Ni bezalako neskatila batentzat (erantzun estetikoak behar zituena), heriotza ihesbide poetiko bat zen, erritualaren eta sinboloen bidezko ihesbidea. Bestetik, nik uste helduek modu errealagoan bizi zutela, eta denean gertatzen den bezala, heriotzan ere ez zegoen gaur egun dagoen komertzioa.

Zure anai-arrebek ipuinak kontatzen zizkizuten. Zer garrantzi dute ipuinek haurtzaroan?
Bruno Bettelheim-en teoriak gustatzen zaizkit. Nik uste egia dela ipuin herrikoiek arazo errealak kontatzen dituztela, baina mozorroturik. Eta uste dut egia dela irudimenak sufrimendua leuntzen duela; umeek noizbait sufrimendua bizi beharko dutela sumatzen dute eta sufrimendu hori asko leuntzen du irudimenak. Ipuinetako pertsonaiek eta gatazkek errealitatea birsortzen laguntzen diete, baina ipuinak kontatzeko giroak ere egokia izan behar du. Nabarmena da gaurko umeei hainbeste tramankulu informatiko, hainbeste film eta hainbeste telebista izanda, kosta egiten zaiela ipuinei erreparatzea.

Zure ipuin eta ilustrazioetan, zer mezu bilatzen dituzu?
Ahalik eta mezu eraikitzaileenak. Eraikitzen saiatzea, ez suntsitzen. Elkarlana, taldean lan egitea.

Zure ipuinetan heriotza ere agertzen da, edo arazo fisikoak dituzten umeak... Ohiko ipuinetan gai tabuak dira, eta gurasoek askotan «gogorregitzat» jotzen dituzte ume batentzat.
Baina bizitza hori ere bada!

Italian bederatzi urtean bizi izan zinen. Euskal Herrian zer egoera zegoen alde egin zenuenean, eta zer aurkitu zenuen Italian?
Italiar batekin ezkondu nintzelako joan nintzen hara, eta sei urte pasa nituen pastasciutta egiten. Bilbo Frankismopean utzi nuen eta aurkitu nuen herri bat, Italia, eta hiri bat, Erroma, nahaste-borraste politiko bete-betean zegoena. Majo dibertitu nintzen, niretzat berrikuntza handi bat izan zen gogoak ematen zizuna esatea. Gerora itzuli eta Madrilen jarri nintzen bizitzen; batez ere bertako klima lehorragatik, nire hezur hautsi gizarajoei mesede egiten baitzien.

Giro burgesa utzi eta artista bizitza hautatu zenuen. Zein libertate eta zein estuasun ekarri dizkizu horrek gaurkoa bezalako gizarte batean?
Nik esango banizu.

Ilustratzaile eta idazlea
- Asun Balzola Bilbon jaio zen, 1942an. Ia hamar urtetan Erroman bizi izan zen, 1967tik 1976ra. Egun ordea, Madrilen bizi da.
- Ilustratzailea eta idazlea da Balzola. Madrilgo Arte Ederren unibertsitatean egin zituen marrazki eta pintura ikasketak. Euskal Herriko eta Espainiako argitaletxe gehienentzat egin ditu ilustrazioak, baita Europa eta AEBetako argitaletxeentzat ere.
- Haur eta gazteentzat idatzi ohi du. Helduei zuzendutako bere lehen liburua "Txoriburu" da, haurtzaroko oroitzapenak biltzen dituena. Helduei zuzendutako bere azken lanak, berriz, "Desde mis ruedas" du izenburutzat.
- Beste sari askoren artean, Bratislavako Golden Apple saria bitan jaso du. 1992an Haur Liburuentzako Nazioarteko Erakundeko IBBY-ko ohorezko zerrendan jarri zuten. Espainiako Kultura Ministerioko hainbat sari jasoa da, eta baita Eusko Jaurlaritzaren Euskadi Saria ere.


Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude