LEGUTIANO
Urtegiaren Hiria izenda daitekeena bidegurutze garran-tzitsu batean kokatzen da, bertatik Bizkaitik eta Gipuz-koatik Gasteiz aldera doazen bideak elkartzen baitira. Kokapen berezi honengatik leku desiratua izan da mendeetan zehar, historia zinez zirraragarriaz hornituta. Ahaide nagusien gerretan han altxatu zen Abendaño Ganboar familia boteretsuaren gaztelua eta 36ko gerraren gogortasuna bortizki pairatu zuen. Gerrak pasata, gaur egun lasaitasun osoa eskaintzen digun paradisu baten gisan agertzen zaigu. Ondoko urtegian hainbat kirol jarduera egin daiteke eta atsedenerako leku aparta bihurtu da, inguratzen duten mendi hurbilek ibiltzeko gogoa piztuz.
Hiriaren historia
XVI. mendean hiria eta inguruko herrien arteko auziak ugari izan ziren: Santa Engrazia ibaiarengatik Zigoitiaren aurka eta Ketura mendiarengatik Otxandioren kontra, esaterako.
Eskalanteko kondesa, Abendañokoen azken ondorengoa 1504an hil zenean hiriak koroaren eskuetara pasatzea eskatu zuen. 1683an lortu zuen eskakizuna.
Bigarren karlistaldiaren garaian Legutianok 1.500 biztanle inguru zituen. 1875eko udan liberalek egindako sute handiak eta erasoak pairatu zituen.
1936ko gerran aldiz, Legutiano oso kokapen preziatua izan zen bi bandoetarako, Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba arteko bidegurutzea eta Gasteizen sartzeko giltza zelako. Gerra hasi zenean, eskualdeko errepublikanoek eta abertzaleek egoera kontrolpean hartu zuten. Gasteiz hartzeko bidean zihoazela, hiritik atera ziren tropa faxistek preso hartu zituzten. Honen ondoren hogeiren bat guardia zibil sartu ziren Legutianon, baina Kruzeta gainean egindako segada batean abertzaleek preso hartu zituzten, Legutiano errepublikazaleen eskuetara berriro pasatuz. Hala ere, herriak gutxi iraun zuen egoera horretan, Bilbotik etorritako tropa gutxi prestatuta zegoelako eta Alonso Vega koronelaren tropa nazionalisten erasoen aurrean Otxandio aldera erretiratu zelako. Geroago errepublikanoen aldetik Legutiano berreskuratzeko ahaleginak gogorrak izan baziren ere, hutsalak ere izan ziren. Ahalegin hauetan Legutianok bonbardaketa handiak pairatu zituen, San Blaseko eliza suntsiturik suertatuz, adibidez. Albertia mendia abertzaleek gotortu zuten, baina Goikoetxea kapitainaren traizioarengatik, nazionalak lubakien sistemaz jabetu ziren eta honela, 1937ko martxoaren 31n herria eskuratu zuten, abioiez eta artilleriaz bortizki erasotu ondoren. Borroka latz haietan hildako gudarien oroimena bizirik mantentzeko urtero egiten da Albertia mendian ekitaldi politikoa.
Legutianoko alde zaharrean euskal atlantiar tipologia duten baserri bikainak kontserbatu dira. San Blas eliza aldiz, eraberritu zuten gerra zibilean hondatuta suertatu ondoren.
Hiritik landa, ondare erromanikoaren zenbait adibide aurkitzen ditugu inguruko herrietan, aipagarriena Goiango Andre Mari baseliza eta Urrunagako San Juan Bataiatzailearen parrokia izanik.
Urtegiaren ondoan bi atsedenleku egokitu dira, Sorgin-mendi eta Zabalain izenekoak. Bertan, mahai eta burruntziaz aparte, hondartzatxoak ere badira atseden apur baten bila doazen guztien gozamenerako.
Arrantza da arrakasta handia duen beste jarduera, Legutiano eta inguruko beste herrietatik jende ugari hurbiltzen delarik urtegira pieza preziatuak harrapatzeko asmoz.
Kirol lasai eta sofistikatuagoak maite dituenarentzat Larrabeako Golf Kluba inguru zoragarri batean dago, 18 zuloko ibilbidea eskainiz. Ibilbideak paisaia zoragarria zeharkatzen du, Albertia mendiaren magaleko baso, ibai eta larre artetik.
Legutiano bertatik mendi ibilbide errazak proposatzen dira, Albertia mendira edo Motxotegiko gailurrera, adibidez. Albertia begiratoki bikaina da Urrunaga, Albina edo Uribarri Ganboa urtegien gainean. Legutianotik sortzen den bideak harizti hostotsuak zeharkatzen ditu gailurrera iritsi arte. Lehen azaldu ditugun 36ko gerrako borroka bortitzak bertan gertatu ziren. Albertia ondoko tontorrera igo gaitezke, Aramaioko lurretan dagoen Jarindo mendira, edo Albinako urtegira jaitsiz berriro Legutianora itzuli. Motxotegiko gailurrera aldiz, Ubiderako bidetik igotzen da. Tontor irekia, txilarrez, otez eta garoz estalita dago, dena pagadi mardulez inguraturik. Bertatik ikusmira ederra izango dugu bai urtegi aldera bai Gorbeia mendi hurbilera.
Erakusketako pieza gehienak Euskal Herrian bertan egin dira, baina beste batzuk, Penintsulako beste buztindegietan egindakoak dira. Piezak sailkatzeko tenorean zertarako eta nola erabiltzen ziren kontuan hartu da, ondorengo taldetan bereiztuta: sutarako zeramika, mahairako zeramika, ura biltzeko eta garraiatzeko zeramika, txerrikiak kontserbatzeko zeramika, erlijio aldetik erabilera zuen zeramika, eraikuntzarako zeramika eta abar.
Erakusketa aldakorra eta mugikorra da oso, monografikoak edo autore erakusketak egin ahal izateko pentsatuta. Modu honetan publikoari Museoaren fondoetara hurbiltzeko aukera ematen zaio.
Helbidea: 01510 Ollerieta (Araba)
Telefonoa: 945 45 51 45
Ordutegia:
Astelehenetik ostiralera 10:00etatik 13:00etara eta 16:00etatik 19:00etara.
Larunbatetan 10:00etatik 13:00etara
Igande eta jai egunetan itxita.
Taldeen bisitak aldez aurretik eskatu behar dira.
Sarrera dohainik.
- Atxarmin nekazaletxea (Elosua) 945 455 087
- Benta Zahar Nekazaletxea (Elosua) 676 098 162
Non jan:
- Haritzondo taberna-jatetxea (Elosua) 945 455 270
- Esneitza taberna-jatetxea (Legutiano) 945 455 101
- Astola taberna-jatetxea (Legutiano) 945 455 004
- El Crucero taberna-jatetxea (Legutiano) 945 455 033
- Ipar-Itxaso itsaskitegia (Urrunaga) 945 465 755
- Amalur taberna (Legutiano) 945 455 075
- Axuri taberna (Legutiano) 945 455 265
- Garaita taberna (Legutiano) 945 455 306
- Urkiola taberna (Legutiano) 945 455 029
Plataformak gida bat aurkeztu du maizterrek iruzurrezko kontratuak dituzten ala ez egiaztatu dezaten.
Ez galdetu zergatik, baina sarritan pentsatu izan dut kalte egiten diguna onartzeko erraztasun handia dugula. Erraztasuna, edo agian, beharra. Azken batean, dikotomia nabarmena planteatzen duen auzia da beharrarena: bere kausaren aurka egin dezakezu, ala hezur eta guzti irentsi... [+]
Arabako zahar egoitzen egoera lehen planora pasa da berriz ere azken asteetan. Zaintza Araba elkarteak Gasteizko Arabarren eta Laudioko San Roque erresidentzietako egoiliarrei ematen zaien tratua salatu dute, hainbat senideren testigantzak jaso ondoren. Langileen lan-baldintza... [+]
EHNE Bizkaiak bultzatutako azterketaren emaitzek baieztatu dute eredu agroekologikoan ekoiztuak diren tomateek berotegi efektuko gasen isurketan, eta batez ere energia kontsumoan, inpaktu txikiagoa dutela eredu agroindustrialean ekoiztuak diren tomateekin alderatuta. Honetan,... [+]
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.
Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]
Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]
Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]
LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.
Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]