Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2024ko irailaren 28an

GORANE AGIRRE: "HERRIZ HERRI ‘ZORTZI UME ETA ANDEREÑO BAT’ PROPOSAMENA ZABALDU ZUTEN"

Maria Gonzalez

2021eko uztailaren 23an

Inprimatu

Noiz sortu zen Bizkaiko lehenengo ikastola?

Bilboko San Nikolas Elizako lokal batzuetan zabaldu zen 1957an Euskal Herriko lehenengo ikastola, Xabier Peñaren ekimenez.

Nola garatu zen ikastolaren proiektua?

Xabier Peñak helduak euskaraz alfabetatzeko klaseak ematen zituen Bilbon. Bere ikasle izandako Mª Angeles Garairi proposatu zion andereño moduan jarduteko eta gurasoek bultzatuta ikastola sortu zen. Lehendik ere ezagunak ziren Elbira Zipitriak Donostian eramaten zituen etxe eskolak. Horietan ez bezala, lehenengo ikastola hartara joaten ziren umeei ez zitzaien eskatzen familia abertzale eta euskalduna izatea.

Aurrera egin ahal izan zuen ikastolak?

Hiru eta bost urte bitarteko hamalau bat ume hasi ziren. Ikasturteak aurrera egin ahala, eskaria hazi eta bigarren andereño bat kontratatu behar izan zuten, beste hamalau umeri eskolak emateko. Autobus arrosa batek eramaten zituen umeak ikastolara. Hala ere, hurrengo urtean, Gotzaitegiak debekatu zuen lokal haietan jarraitzea. Orduan, Iralabarrira jo zuen ikastolak. Baina, oraingoan, hezkuntza ikuskatzaile batek jarritako salaketaren ildotik, Gobernadore Zibilak itxi zuen ikastola berria. Gainera, zuzendari lanetan aritu zen aita eta lau andereñoak espetxeratu zituzten.

Kontu serioa izan zen, beraz...

Bai, izan ere, aitek amore eman zuten. Amak, aldiz, etxeetan klaseak ematen hasi ziren, zortzi umeko taldeetan. Etxez etxeko ikastolen hasiera izan zen hori.

Beste herrietara hedatu zen ikastola berri horien modalitatea?

Bitxia bada ere, erloju denda batean zegoela, ume batzuei euskaraz egiten entzun zien Gotzon Garamendik. Zeharo harrituta geratu zen eta dendariak azaldu zion umeek euskaraz egiten zituztela ikasketak. Etxez etxeko ikastolen sustatzaileekin harremanetan jarri zen Garamendi. Horiek zin egin zioten, zortzi umeko talde bat Algortan sortuz gero, eurek andereño bat bidaliko ziotela. Horrela sortu zen Algortako San Nikolas ikastola 1963an, Gotzon Garamendiren etxean. Hurrengo urtean, Santutxuko Karmelo ikastola sortu zen, Joseba Arrietak bultzatuta.

Hiru ikastola egonda, elkarte batean biltzea erabaki zuten?

Hiru ikastoletako sustatzaileak Edili argitaletxean biltzen hasi ziren, arduradun zen Jesus Atxaren onespenarekin. "Zortzi ume eta andereño bat" proposamena zabaldu zuten herriz herri. Ikastolak ugaldu ahala, arazo komunak zituztela konturatu ziren: legez kanpo aritzen ziren, andereñoak behar zituzten, ez zuten testu libururik eta, azken finean, eskolaz kanpoko ekitaldien garrantziaz jabetzen hasiak ziren. Horregatik, Euban elkartu ostean, talde eraginkor bat sortu zuten.

Beste probintzietako ikastolekin harremanik bazuten?

Bai, Urretxun (Gipuzkoa) ere biltzen ziren, hango ikastoletako arduradunekin. Baina urrun zegoen eta, Gobernuak salbuespen egoera aldarrikatzen zuenean, zail zuten hara heltzeko. Beraz, 1968tik 1972ra bitartean, Euban bildu ohi ziren berrogei bat lagun. Baina 1972. urte aldera, Eubako frantziskotarrek debekatu zien euren egoitzan biltzea.

Zergatik erabaki zuten hori, hainbeste urtetan han bildu ondoren?

Orduko egoera politiko-sozialaren eraginez hartu zuten erabaki hori. Ikastolak oso berritzaileak izan ziren, irakasleak andrazkoak ziren, esaterako. Gero, umeak hazi ahala, klase mistoak ez zituzten begi onez ikusten frantziskotarrek. Gainera, ikastolan erlijioa irakatsi behar zen ala ez eztabaidatzen hasi ziren. Gauzak horrela, Euskaltzaindiak Bilboko Erriberan zuen egoitzara jo zuten guraso eta andereñoek. Dena den, 1975era arte eten bat egon zen. Urte horretan, zerbitzuen kooperatiba gisara funtzionatzen zuen Bizkaiko ikastolen mugimenduak. 1977an, azkenik, Federazioa sortu zen: Bizkaiko Ikastolen Elkartea (BIE).

Zein eginkizun zuen BIEk hasierako urte horietan?

Hasteko, testu libururik ere ez zegoen. Karmelo ikastolako gurasoek eratutako Erkida elkartearen ildotik, BIEk ere liburuak finantzatzeari ekin zion. Bi guraso lizentziadunak dira Saioka liburuen aitzindariak: Joserra Etxebarria eta Iñaki Zarraoa, hain zuzen. Gainera, gurasoek argi izan zuten hasiera-hasieratik klaseak euskara batuan eman behar zirela. Bestalde, andereñoak bilatu eta trebatzeaz arduratzen zen BIE, baita gurasoen formakuntzaz ere, ikastolen pedagogia erabat berritzailea baitzen. Eskolaz kanpoko ekitaldiak ere antolatzen zituen elkarteak: mendi irteerak, ikastolen arteko futbol txapelketak eta udalekuak, jakina. Azken horietan, euskalki ezberdinetan mintzatzen ziren umeek elkar ezagutzea bilatzen zen. Udako oporrak oso luzeak zirela kontuan izanda, euskaraz egiten jarraitzeko ere balio zuten udalekuek, ume asko erdaldun giroan bizi zelako.

Ikastolen legalizazioa banakakoa ala kolektiboa izan zen?

BIEren eginkizunen arten bazegoen ikastolak legalizatzeko pausoen inguruko informazioa ematea. Franco hil aurretik, ikastola bakarra zegoen legalizatuta: San Nikolas, geroko Lauro ikastola izan zena. 1968an legalizatu zuten, Euskaltzaindiak bultzatuta. Era berean, eraikuntzarako kredituen eskaera koordinatzen zuen elkarteak, orduan Madrilen egin behar zen eta.

Ikastolek partaidetza sozialeko bidea hartu zuten hasieratik. Zein ondorio ekarri zuen 1993ko EAEko Eskola Publikoaren Legeak?

Lege horrek bi aukera baino ez zizkieten ematen ikastolei: sare pribatuan edo sare publikoan integratzea. BIEk erabaki zuen prozesu hori ikastolen esku uztea. Sare publikora jo zuten ikastola batzuek bazkidetzari utzi zioten. Publiko bihurtu ziren beste batzuek, ostera, pribatizatutako ikastolen arazo berdinak zituztelako, ez zuten BIE laga. Orduan, Partaide sortu zen, ikastola pribatuen finantzaketa arazoez arduratzeko. Dena den, egoera ezberdinak azaltzen zituzten ikastola publiko eta pribatuek. 2000. urtetik aurrera, ikastola pribatuak bakarrik dira BIEko bazkide

ASTEKARIA

1898. zenbakia

2003ko maiatzaren 11

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Antena 3 telebistak Donostiari buruz egindako erreportaje “arrazista eta sinplista” salatu dute

Irutxuloko Hitza | Beñat Parra

“Bizi gara zuzentasun politikoaren garaian, ‘beef’-aren kultura ez da ulertzen”

Amets Aranguren Arrieta

Zaintza eta euskara: “Korapilo handia” askatzeko tresnak bilatzen

Onintza Irureta Azkune

Realeko entrenatzaileak euskaraz jarraitu zuen, zenbait kazetari frantziar kexatu arren

ARGIA

Elon Muskek bilatzen ditu Trumpen botoak AEBetako estatu giltzarrietan

Xabier Letona Biteri

Emakume* Abertzaleen X. Topaketa egingo dute azaroaren 16an Laudion

Aiaraldea | Oihane Ozaeta Fernandez

Azkenak

2024-09-28 | Lidia Ruiz Gómez | Mugarik Gabe

Astakeriak Trumpen eta beste batzuen ahotan, espetxea emakumeen bizitzan

2024-09-28 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Sail Ofiziala. 8.eguna

Sinets nazazu

2024-09-28 | Kanaldude

Lehen Txinka, dantza emanaldia

MULTIMEDIA - ekitaldia

2024-09-27 | Xabier Letona Biteri

Elon Muskek bilatzen ditu Trumpen botoak AEBetako estatu giltzarrietan

Munduko gizon aberatsenetakoa den Elon Muskek bultzatzen du America Pac ekimen politikorako batzordea, The Guardian-ek jakinarazi duen arabera. Bere zeregina da AEBetako hainbat estatu giltzarritan Donald Trump-entzat botoak biltzea.

2024-09-27 | Xabier Letona Biteri

700 hildakotik gora Libanon eta Israelen lurreko erasoa gero eta gertuago

Israelek jarraitzen du Libanoko hegoaldeari eta Beiruteko hainbat auzori airez eraso egiten eta, nazioarteko eragileen deiak gero eta handiagoak badira ere, oraingoz ez da su-etenerako aukerarik ikusten.

2024-09-27 | Seamus Murphy

Dirua izeneko txakurra

MULTIMEDIA - dokumentala

2024-09-27 | Gedar

Palestinako Agintaritzak erresistentziaren kontra betetzen duen lana salatu dute berriz milizianoek

Palestinako Agintaritzaren segurtasun-indarrek rol aktiboa dute erresistentziako kideen kontra: jazarpena, lapurretak, boikotak eta abar aipatu dituzte, beste behin ere.

2024-09-27 | Nagore Irazustabarrena Uranga

Anglosaxoi hitza arrazista da?

Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]

2024-09-27 | Nagore Irazustabarrena Uranga

Victoria Woodhull, lehen hautagaia

New York, 1970eko apirilaren 2a. New York Herald egunkariak Victoria Woodhull (1838-1927) ekintzaile eta brokerraren eskutitz bat argitaratu zuen, 1872ko AEBetako presidente hauteskundeetarako hautagaitzaren berri emanez. Inoizko hautagai gazteena zen; 34 urte izango zituen... [+]

2024-09-27 | Ahotsa.info

Urtarrilaren 11n izanen da presoen etxeratzeko ohiko hitzordu nazionala Bilbon

Datorren urtarrilaren 11n Bilbon Sare Herritarrak deitutako mobilizazioaren leloa “Behin betiko konponbidea” izanen da, eta urtero bezala milaka lagunen babesa espero du Sarek.

2024-09-27 | Rober Gutiérrez

Adimen artifiziala: aukera berria euskararentzat

2024-09-27 | Eneko Atxa Landa

Donostia Zinemaldia 7.eguna

Bikaintasun esplikagaitza, berriz

2024-09-27 | Onintza Irureta Azkune

Zaintza eta euskara: “Korapilo handia” askatzeko tresnak bilatzen

Euskalgintzaren Kontseiluak Zaintza eta euskara. Sareak eraikitzen jardunaldiak egin ditu irailaren 26an, Donostian. Idurre Eskisabelek, Kontseiluaren idazkari nagusiak, lehen hitzaldian adierazi du “urgentziazkoa” dela gaiari heltzea. Jardunaldien helburua ez da... [+]

2024-09-27 | Irutxuloko Hitza | Beñat Parra

Antena 3 telebistak Donostiari buruz egindako erreportaje “arrazista eta sinplista” salatu dute

Antena3 telebista kate espainiarreko Espejo Público saioak erreportaje sentsazionalista bat eman zuen asteazkenean, Donostiako ustezko segurtasun faltaren inguruan eta fokua gazte magrebtarretan jarriz. Erreportajea publikoki salatu du Kaleko Afari Solidarioak (KAS)... [+]

2024-09-27 | Euskal Irratiak

Amaia Fontang

“Hau da etorkinen geroa gobernu berriarekin: kontrola, kanporaketak eta kriminalizazioa”

"Segurtasun gehiago, inmigrazio gutxiago". Bruno Retailleau barne ministro frantsesa argi mintzatu da, kargua hartu berritan. Etorkinen gaineko kontrola azkartu nahi du Michel Barnier lehen ministro eskuindar-kontserbadorearen gobernuak, eta jada Retailleauk aitzinatu... [+]

Eguneraketa berriak daude