XABIER ETXANIZ: "OSO GUSTURA AURKITZEN NAIZ IPUINGINTZAN"


2021eko uztailaren 28an
Orain artean plazaratu dituen lanetan ipuina izan du oinarri Xabier Etxaniz Rojo idazleak. "Oso gustura aurkitzen naiz ipuingintzan", aldarrikatu digu xalo-xalo, eta egia esan, ez gara asko harritu, "Begiak itxi eta kitto" narrazio liburuarekin ezagutzera eman zela eta Gabriel Aresti ipuin lehiaketan bi aldiz irabazle izan dela kontuan harturik. Eta arrazoi horiek nahikoa ez balira, "Hamar manamenduak" deritzan narrazio liburua da kaleratu duen azkena. Bere alorra ipuingintza dela esan genezake, beraz. Hori dela eta, «Hamar manamenduak» azken narrazio liburua aitzakia hartuta egin diogu elkarrizketa, nahiz eta egin eta argitaratu bitartean bere lehen eleberria den «Kuadro isila»rengatik Donostia, Opera Prima saria ex aequo jaso duen.

Gauzak argi esateko, etenik gabe irakur daitekeen arren, irakurle bihozberari amorerik ematen ez dion ipuin sorta da "Hamar manamenduak" liburuan agertzen dena, kontakizun guztiak Bibliako eta kristautasunezko jainko zorrotzak gizakioi eman bide zizkigun aginduekin lotura baitute, eta bistan da, zigorra ezin da falta sukalde horretan. Nolanahi ere, bere alaba txikiari eskaini zion egileak liburua, ipuinok Erein argitaletxera bidali zituen egun berean hasi zelako bere emaztea erdiminak sentitzen, Garazi hurrengo egunean jaio zelarik, eta hortaz, lasai asko esatea duelako Xabier Etxanizek ogi bat besazpian munduratzen diren haurrak baldin badira, Garazik berarekin "Hamar manamenduak" ekarri zituela.

Gertaera nahiko latzak jasaten dituzte zure liburu honetako protagonistek. Gaizto samarra ez al zara izan beraiekin?
Bai, nahita egin dut. Liburu honetan ez dago pertsonaia normalik, zarpail hutsak dira guztiak, baina ez manamenduak betetzen ez dituztelako zehazki, zeren batzuek -paso eginez bada ere- bete, betetzen dute beraiei dagokien manamendua.

Nola sortu zen liburu hau?
Duela bost urte izan nuen burutapena. Igartza sarirako proiektu bat behar nuen, eta iruditu zitzaidan ideia ona izan zitekeela manamenduen inguruko liburu bat aurkeztea. Osatu nuen ipuinen eskema, idatzi nuen lagin moduko ipuin bat, eta bidali nuen guztia lehiaketara. Baina saria ez zidaten niri eman, Julen Gabiriari baizik -oso liburu ona egin zuen-. Hor gelditu zen nire proiektua, hurrengo urtean berriz aurkeztu nuen arte, hala ere beste ipuin batekin. Ez zen irabazle atera orduan ere, baina poliki-poliki ipuinak idazten jarraitu nuen, liburuan agertzen diren guztiak osatu arte. Dena den, hasierako proiektuan zeuden ipuinetatik bakarra dago bertan.

Zein da ipuin hori?
Lehenengoa, "Nola edo hala", rock musikaria gurtzen duen neskatoaren kasua.

Gehiegikeriak ez al dira neskato horrek bere jainkoagatik egiten dituenak?
Baliteke, baina fanen munduan antzekoak egiten direlakoan nago. Egia esan, nik irakurrita dauzkadan zenbait berri ipuinotan sartzeko asmatu izan banitu, maltzurra naizela esango luke jendeak. Baina berri horiek benetan gertatuak dira…

Bigarren manamenduan agertzen den ama bezalako emakumerik ezagutu al duzu errealitatean?
"Ez duzu ahotan alferrik hartuko Jaungoikoaren izena" dio bigarren manamenduak. Eta ipuin horretan nabarmentzen dena familiaren isiltasuna dela esango nuke. Denak daude afarian, amaren inguruan, eta denek ikusten dute ama horren gaiztakeria, baina inork ez du egiten hura eragozteko ezer. Eta azkenean zer edo zer egiten duenak ere, isilean egiten du berea.

"Jai egingo duzu jai egunetan" manamenduari lotuta dagoen istorioko protagonistaz ari al zara?
Bai. Ipuin horrek bere arazoak eman zizkidan. Nork egiten du lan jai egunetan? Futbolariek, suhiltzaileek… Taxista bat aukeratu nuen azkenean. Gizon horrek ez du zehazki zigorra jasotzen jai egunean lan egiteagatik, baina nolanahi ere, gaizki ateratzen zaio eguna.

"Arrazoi misteriotsuak" ipuinean tratu txarren arazoa ukitzen duzu.
Diotenez, txikitan tratu txarrak jasandakoek portaera bera izaten dute helduak direnean. Niri ez zait gertatu eta gainera ez dut horrelako inor ezagutzen, baina laugarren manamendurako horixe neukan nik buruan. Eta azkenean, nire protagonistak egiten du aurretik bere aitak egiten zuena, ez duelako inolaz ere gainditu bere garaian jasan zuen trauma. Nire ustez, liburuko ipuinik gogorrena da hori, baina bitxiena zera da, gizon horrek bete egiten duela manamendua, aintzat hartzen baitu bere aita.

Manamendua ziur betetzen ez duena "…Eta kitto"ko pertsonaia da. Bosgarrenak ez al dio "Ez duzu inor hilko" edo horrelako zerbait?
Hori izan zen Igartza sarira bigarren aldian aurkeztu nuen ipuina, eta nabari da urteak pasa egin direla eta proiektua aldatu dela. Ipuina bere horretan mantendu dut, ordea. Pertsonaia horrek bere emaztea hil nahi du, hori lehenengo mementotik dakigu, eta baita horretarako duen arrazoia ere. Baina ez du hilko, beste jende bat baizik. Hor galdera da: benetan hil nahi ote du bere emaztea? Bukaeran galdetzen dionagatik, nik ezetz esango nuke. Are gehiago. Nire iritziz, horrek, benetan, ez du inor hil nahi… Ipuin dibertigarria da, nahiz oso latza izan.

"Afaria" ipuina ere dibertigarria iruditzen al zaizu?
Ez, hori gogor samarra da. "Ez duzu haragikeriarik egingo" dio seigarren manamenduak, eta horrek erraztasunak eman zizkidan, haragia baitzen hor kontua. Horregatik sartu nuen harakin bat protagonista gisa. Sexuaz ere zer edo zer sartu behar izan nuen, zeren mundu guztiak lotzen du sexuarekin seigarren manamendua. Horko pertsonaietako bat oso maltzurra da, eta uste du sexuak mugitzen duela mundua. Ni ez nator bat berarekin horretan -diruak mugitzen duela esango nuke-, baina besterik da pertsonaia horrentzat. Kosta zitzaidan, baina istorioari bukaera polita eman niolakoan nago. Oso pozik gelditu nintzen ipuin horrekin eta baita hurrengoarekin ere, Conrado delakoaren istorioarekin.

Benetan? Ez al da istorio erabat tristea morroi horrena?
Tristea da, bai, baina baita erreala ere. Horrelakoak gertatu egiten dira.

Nortzuk dira gizarte honetan benetako lapurrak, zure ustez?
Banketxeak, dudarik gabe. Ipuineko pertsonaiari gertatzen zaiona jende askori gertatzen zaio errealitatean. Narrazio hori bai dela sinesgarria, halaxe esan dit jendeak eta halaxe uste dut nik ere.

Poz txiki bat ere ez diozu ematen irakurleari liburuan zehar. Lapurreta ondo atera izan balitzaio, sikiera…
Bukaera koherenteena ematen saiatu nintzen. Dena lapurtu diote, berak ezin du lapurreta burutu, eta orduan erabakitzen du gauza bakarra duela inork kenduko ez diona.

"Umemokoak, putak eta zapaburuen mendekua" dator gero. Zer diozu horri buruz?
"Ez duzu gezurrezko testigutzarik egingo eta ez duzu gezurrik esango», dio zortzigarren manamenduak. Beraz, hor gezurrak esatea zen kontua. Eta pertsonaia batzuek gezurra esaten dute. Narratzaileak ez du gezurrik esaten, baina egia osorik ere ez. Hori gezurra esatea al da? Daitekeena da… Gezurraren mundua oso da eztabaidagarria. Adibidez, gaixotasun larri bat izanez gero, zer nahiko zenuke, sendagileak bi hilabete gelditzen zaizkuzula esatea ala ezer ez jakitea? Zaila da erantzuna. Nik nire zalantzak izan nituen neska horrek halako arazo baten aurrean nola jokatu behar zuen erabakitzeko orduan. Esan behar zion egia aitari, ala ez? Merezi ote zuen gizon horrek alabaren portaera? Irakurleak erabaki beharko du hori. Ni oso pozik gelditu nintzen azkenean, bukaera irekia utzi nuelako. Aitortu behar dut ipuin horren abaiapuntua benetako zurrumurru batetik datorrela: pertsona baten ama emagaldua zela zioen zurrumurru horrek, inork ziur ez zekien arren. Baina hori da ipuin horretan dagoen egia bakarra, beste guztia neuk asmatua izan da.

Bederatzigarren manamenduak asmo lizunei lekurik ez emateko agintzen du. Uste duzu inork betetzen duela?
Ezetz esango nuke. Dena den, nik nahimen lizun horiek gizon baten buruan agertzea nahi nuen, bere neska-laguna ondoan edukita. Beste batzuekin ditu nahimen lizunak, jakina. Horregatik gertatzen da istorioa gauez, horregatik dago bestea erdi lo, eta horregatik daude biak haserre, pozik egonez gero beharbada ondoan duenarekin izango bailituzke nahimen lizunak, baina haserre dela errazagoa du ihes egitea… Agian horretan bukaerarekin egin nuen huts. Baina beti ezin da asmatu.

Hori erabaki dezala irakurleak, ez duzu uste? Bitartean, aipa ezazu hamargarren ipuina.
"Desire". Besteen ondasunak irrikatzen dituen pertsona. Besteen ondasunak irrikatzea oso erraza da, nork ez du halakorik irrikatzen? Nire arazoa zen ea zer irrikatu behar zuen protagonistak, irakurlearen harridura sortzeko? Dirua, kotxea eta horrelakoak arruntegiak ziren, baina besteen usaina, begiak, edertasuna desiragarriak gerta daitezke ere, nahiz ondotxo jakin sekula ez dituzula lortuko. Bizia emango zenuke agian haiek zureak izateagatik, baina… Nire pertsonaiak benetan nahi duena zoriontsu izatea baino ez da. Horren atzetik dabil, besteengan berak ez daukana bilatzen duen bitartean. Edertasuna nahi du, baina zu ederra ez bazara, sekula ez duzu lortuko ederra izatea. Zoriontsu izatea, berriz, lor daiteke, baina hori da pertsonaiak inoiz ere lortuko ez duena, nahiz zorionaren bila ibili sutsuki. Izan ere, bilatzeko aukeratzen duen modua egokia al da? Ez zait iruditzen.

Eta zu, zoriontsu al zara "Hamar manamenduak" liburuarekin?
Bai, asko. Kosta zait, baina azkenean lortu dut


Azkenak
Euskara: makila guztien zahagia

Hizkuntzakeriatik edo glotofobiatik eta, zer esanik ez, euskararen aurkako gorrototik, askotan ikusi izan dugu gure euskara makila guztien zahagi bihurturik. Azkena, Anton Arriola Kutxabankeko presidentea ibili zaigu makilakari lanetan gure hizkuntzari astindu eta makilakada... [+]


2025-04-02 | Mara Altuna Díaz
Arberoa ikastolaren suteak elkartasuna piztu du Ibarran

Nafarroa Behereako Arberoa ikastola erre zen pasa den urrian. Administraziotik laguntzarik jaso ez duten arren, herritarrek berehala erantzun dute. Astelehenean, hain zuzen, elkartasuna eta berotasuna jaso dute Gipuzkoako Ibarran. Elkartasunak eraikitako sarea da gakoa.


Okupazioaren kontrako epaiketa azkarrak indarrean sartuko dira ostegunetik aurrera

Azaroaren 19an Justiziaren Eraginkortasunari buruzko Legea eta Prozedura Kirminalaren Legea aldatu zituen Espainiako Kongresuak, beste lege sorta batzuk onartzearekin batera. Horrek epaiketa azkarrak egitea, pisu turistikoen erregulazioa aldatzea edo kaleratze zehatz batzuen... [+]


2025-04-02 | Hala Bedi
Haizea eta Mikelsa (Euskal Udalekuak):
“Adin baten ematen du gauza guaiak ezin direla euskaraz egin”

Hemen da "uda bete abentura bizitzeko aukera." Zabalik dago aurtengo Euskal Udalekuetan izena emateko epea. 6 urtetatik 17 urtera arteko haur eta gazteentzako hamaika txanda antolatu dituzte Bernedo, Abaigar eta Goñi herrietan.


Bridgestonek 335 langile kaleratu nahi ditu Basauriko plantatik

Japoniako multinazionalak egin nahi duen erregulazio txostenak plantako langileen herenari baino gehiagori eragingo die. Enpresa batzordeko kide Luis Escalonak adierazi du "langileen aurkako eraso bat" dela, eta lanuzteak egingo dituztela iragarri du.


2025-04-01 | Axier Lopez
Eskuindar nahiz progre, 10 urtez mozalarekin

Duela hamar urteko martxoaren 31an Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu zuten denok Mozal Legea gisa ezagutzen dugun araudia. Espainiako Estatuan ez ezik, nazioartean parekorik gabeko aurkakotasuna eragin zuen lege makurra. Hamarkada pasa da eta jaio zenean bezain... [+]


Badago lotura Euskal Yaren eta AHTren artean Nafarroan

Ez dezazuela lotura hau Ezkiotik bilatu, ez eta Altsasutik ere, are gutxiago Ebro ibaia Castejonetik zeharkatuz. Euskal Yaren eta Nafarroako AHTaren arteko lotura, edo hobeto esanda, loturak, dagoeneko errealitate bat dira. Pluralean dauden lotura horiexek dira kezkatu beharko... [+]


Apirilak 6, justizia euskararentzat

Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]


Espainiako polizia bat bi urtez infiltratu zen Lleidako mugimendu politiko eta sozialetan

Directa hedabideak ikertu eta argitaratu du poliziaren infiltrazioa. 2019ko irailean hurbildu zen lehen aldiz Lleidako Ateneu Cooperatiu taldera, Joan Llobet García izenpean, eta 2021eko azaroan utzi zuen militantzia, Bartzelonan lana aurkitu zuela eta amonaren... [+]


Migratzaileen kontrako makro-operazioa: 135 pertsona atxiki ditu Poliziak Irun-Hendaia artean

350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]


Asteazkenean ere kanpaldia egingo dute irakasleek Lakuan, Jaurlaritzak ez baitu negoziatuko “mobilizazioak amaitu arte”

ARGIAri jakinarazi diotenez, 40-50 irakasle inguruk Eusko Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren pareko belardian igaro dute gaua. Dozena bat kide identifikatu ditu gauerdian Udaltzaingoak.

Gaurko greba deialdiak %75eko jarraipena izan du sindikatu deitzaileen arabera... [+]


EAEko espetxeetako kultur emanaldiei Jaurlaritzak ezarri nahi dien “zentsura”-ren aurkako manifestua sinatu dute 51 kulturgilek

'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]


Laborantza lur sail bati buruzko eztabaida piztu da berriz Arbonan

Kriztian Borda hautetsi ohia eta Lurzaindia elkarteko kideak sare sozialetan zabaldu duen bideo baten harira piztu da ika-mika. Arbonan laborantza lurrak "arriskuan" daudela salatu du Bordak, eta jakinarazi du Arbonako Herriko Etxeak bere kirol zelaia Baionako promotore... [+]


Eguneraketa berriak daude