Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2024ko azaroaren 17an
XABIER ETXANIZ: "OSO GUSTURA AURKITZEN NAIZ IPUINGINTZAN"
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Orain artean plazaratu dituen lanetan ipuina izan du oinarri Xabier Etxaniz Rojo idazleak. "Oso gustura aurkitzen naiz ipuingintzan", aldarrikatu digu xalo-xalo, eta egia esan, ez gara asko harritu, "Begiak itxi eta kitto" narrazio liburuarekin ezagutzera eman zela eta Gabriel Aresti ipuin lehiaketan bi aldiz irabazle izan dela kontuan harturik. Eta arrazoi horiek nahikoa ez balira, "Hamar manamenduak" deritzan narrazio liburua da kaleratu duen azkena. Bere alorra ipuingintza dela esan genezake, beraz. Hori dela eta, «Hamar manamenduak» azken narrazio liburua aitzakia hartuta egin diogu elkarrizketa, nahiz eta egin eta argitaratu bitartean bere lehen eleberria den «Kuadro isila»rengatik Donostia, Opera Prima saria ex aequo jaso duen.
Gauzak argi esateko, etenik gabe irakur daitekeen arren, irakurle bihozberari amorerik ematen ez dion ipuin sorta da "Hamar manamenduak" liburuan agertzen dena, kontakizun guztiak Bibliako eta kristautasunezko jainko zorrotzak gizakioi eman bide zizkigun aginduekin lotura baitute, eta bistan da, zigorra ezin da falta sukalde horretan. Nolanahi ere, bere alaba txikiari eskaini zion egileak liburua, ipuinok Erein argitaletxera bidali zituen egun berean hasi zelako bere emaztea erdiminak sentitzen, Garazi hurrengo egunean jaio zelarik, eta hortaz, lasai asko esatea duelako Xabier Etxanizek ogi bat besazpian munduratzen diren haurrak baldin badira, Garazik berarekin "Hamar manamenduak" ekarri zituela.
Gertaera nahiko latzak jasaten dituzte zure liburu honetako protagonistek. Gaizto samarra ez al zara izan beraiekin?
Bai, nahita egin dut. Liburu honetan ez dago pertsonaia normalik, zarpail hutsak dira guztiak, baina ez manamenduak betetzen ez dituztelako zehazki, zeren batzuek -paso eginez bada ere- bete, betetzen dute beraiei dagokien manamendua.
Nola sortu zen liburu hau?
Duela bost urte izan nuen burutapena. Igartza sarirako proiektu bat behar nuen, eta iruditu zitzaidan ideia ona izan zitekeela manamenduen inguruko liburu bat aurkeztea. Osatu nuen ipuinen eskema, idatzi nuen lagin moduko ipuin bat, eta bidali nuen guztia lehiaketara. Baina saria ez zidaten niri eman, Julen Gabiriari baizik -oso liburu ona egin zuen-. Hor gelditu zen nire proiektua, hurrengo urtean berriz aurkeztu nuen arte, hala ere beste ipuin batekin. Ez zen irabazle atera orduan ere, baina poliki-poliki ipuinak idazten jarraitu nuen, liburuan agertzen diren guztiak osatu arte. Dena den, hasierako proiektuan zeuden ipuinetatik bakarra dago bertan.
Zein da ipuin hori?
Lehenengoa, "Nola edo hala", rock musikaria gurtzen duen neskatoaren kasua.
Gehiegikeriak ez al dira neskato horrek bere jainkoagatik egiten dituenak?
Baliteke, baina fanen munduan antzekoak egiten direlakoan nago. Egia esan, nik irakurrita dauzkadan zenbait berri ipuinotan sartzeko asmatu izan banitu, maltzurra naizela esango luke jendeak. Baina berri horiek benetan gertatuak dira…
Bigarren manamenduan agertzen den ama bezalako emakumerik ezagutu al duzu errealitatean?
"Ez duzu ahotan alferrik hartuko Jaungoikoaren izena" dio bigarren manamenduak. Eta ipuin horretan nabarmentzen dena familiaren isiltasuna dela esango nuke. Denak daude afarian, amaren inguruan, eta denek ikusten dute ama horren gaiztakeria, baina inork ez du egiten hura eragozteko ezer. Eta azkenean zer edo zer egiten duenak ere, isilean egiten du berea.
"Jai egingo duzu jai egunetan" manamenduari lotuta dagoen istorioko protagonistaz ari al zara?
Bai. Ipuin horrek bere arazoak eman zizkidan. Nork egiten du lan jai egunetan? Futbolariek, suhiltzaileek… Taxista bat aukeratu nuen azkenean. Gizon horrek ez du zehazki zigorra jasotzen jai egunean lan egiteagatik, baina nolanahi ere, gaizki ateratzen zaio eguna.
"Arrazoi misteriotsuak" ipuinean tratu txarren arazoa ukitzen duzu.
Diotenez, txikitan tratu txarrak jasandakoek portaera bera izaten dute helduak direnean. Niri ez zait gertatu eta gainera ez dut horrelako inor ezagutzen, baina laugarren manamendurako horixe neukan nik buruan. Eta azkenean, nire protagonistak egiten du aurretik bere aitak egiten zuena, ez duelako inolaz ere gainditu bere garaian jasan zuen trauma. Nire ustez, liburuko ipuinik gogorrena da hori, baina bitxiena zera da, gizon horrek bete egiten duela manamendua, aintzat hartzen baitu bere aita.
Manamendua ziur betetzen ez duena "…Eta kitto"ko pertsonaia da. Bosgarrenak ez al dio "Ez duzu inor hilko" edo horrelako zerbait?
Hori izan zen Igartza sarira bigarren aldian aurkeztu nuen ipuina, eta nabari da urteak pasa egin direla eta proiektua aldatu dela. Ipuina bere horretan mantendu dut, ordea. Pertsonaia horrek bere emaztea hil nahi du, hori lehenengo mementotik dakigu, eta baita horretarako duen arrazoia ere. Baina ez du hilko, beste jende bat baizik. Hor galdera da: benetan hil nahi ote du bere emaztea? Bukaeran galdetzen dionagatik, nik ezetz esango nuke. Are gehiago. Nire iritziz, horrek, benetan, ez du inor hil nahi… Ipuin dibertigarria da, nahiz oso latza izan.
"Afaria" ipuina ere dibertigarria iruditzen al zaizu?
Ez, hori gogor samarra da. "Ez duzu haragikeriarik egingo" dio seigarren manamenduak, eta horrek erraztasunak eman zizkidan, haragia baitzen hor kontua. Horregatik sartu nuen harakin bat protagonista gisa. Sexuaz ere zer edo zer sartu behar izan nuen, zeren mundu guztiak lotzen du sexuarekin seigarren manamendua. Horko pertsonaietako bat oso maltzurra da, eta uste du sexuak mugitzen duela mundua. Ni ez nator bat berarekin horretan -diruak mugitzen duela esango nuke-, baina besterik da pertsonaia horrentzat. Kosta zitzaidan, baina istorioari bukaera polita eman niolakoan nago. Oso pozik gelditu nintzen ipuin horrekin eta baita hurrengoarekin ere, Conrado delakoaren istorioarekin.
Benetan? Ez al da istorio erabat tristea morroi horrena?
Tristea da, bai, baina baita erreala ere. Horrelakoak gertatu egiten dira.
Nortzuk dira gizarte honetan benetako lapurrak, zure ustez?
Banketxeak, dudarik gabe. Ipuineko pertsonaiari gertatzen zaiona jende askori gertatzen zaio errealitatean. Narrazio hori bai dela sinesgarria, halaxe esan dit jendeak eta halaxe uste dut nik ere.
Poz txiki bat ere ez diozu ematen irakurleari liburuan zehar. Lapurreta ondo atera izan balitzaio, sikiera…
Bukaera koherenteena ematen saiatu nintzen. Dena lapurtu diote, berak ezin du lapurreta burutu, eta orduan erabakitzen du gauza bakarra duela inork kenduko ez diona.
"Umemokoak, putak eta zapaburuen mendekua" dator gero. Zer diozu horri buruz?
"Ez duzu gezurrezko testigutzarik egingo eta ez duzu gezurrik esango», dio zortzigarren manamenduak. Beraz, hor gezurrak esatea zen kontua. Eta pertsonaia batzuek gezurra esaten dute. Narratzaileak ez du gezurrik esaten, baina egia osorik ere ez. Hori gezurra esatea al da? Daitekeena da… Gezurraren mundua oso da eztabaidagarria. Adibidez, gaixotasun larri bat izanez gero, zer nahiko zenuke, sendagileak bi hilabete gelditzen zaizkuzula esatea ala ezer ez jakitea? Zaila da erantzuna. Nik nire zalantzak izan nituen neska horrek halako arazo baten aurrean nola jokatu behar zuen erabakitzeko orduan. Esan behar zion egia aitari, ala ez? Merezi ote zuen gizon horrek alabaren portaera? Irakurleak erabaki beharko du hori. Ni oso pozik gelditu nintzen azkenean, bukaera irekia utzi nuelako. Aitortu behar dut ipuin horren abaiapuntua benetako zurrumurru batetik datorrela: pertsona baten ama emagaldua zela zioen zurrumurru horrek, inork ziur ez zekien arren. Baina hori da ipuin horretan dagoen egia bakarra, beste guztia neuk asmatua izan da.
Bederatzigarren manamenduak asmo lizunei lekurik ez emateko agintzen du. Uste duzu inork betetzen duela?
Ezetz esango nuke. Dena den, nik nahimen lizun horiek gizon baten buruan agertzea nahi nuen, bere neska-laguna ondoan edukita. Beste batzuekin ditu nahimen lizunak, jakina. Horregatik gertatzen da istorioa gauez, horregatik dago bestea erdi lo, eta horregatik daude biak haserre, pozik egonez gero beharbada ondoan duenarekin izango bailituzke nahimen lizunak, baina haserre dela errazagoa du ihes egitea… Agian horretan bukaerarekin egin nuen huts. Baina beti ezin da asmatu.
Hori erabaki dezala irakurleak, ez duzu uste? Bitartean, aipa ezazu hamargarren ipuina.
"Desire". Besteen ondasunak irrikatzen dituen pertsona. Besteen ondasunak irrikatzea oso erraza da, nork ez du halakorik irrikatzen? Nire arazoa zen ea zer irrikatu behar zuen protagonistak, irakurlearen harridura sortzeko? Dirua, kotxea eta horrelakoak arruntegiak ziren, baina besteen usaina, begiak, edertasuna desiragarriak gerta daitezke ere, nahiz ondotxo jakin sekula ez dituzula lortuko. Bizia emango zenuke agian haiek zureak izateagatik, baina… Nire pertsonaiak benetan nahi duena zoriontsu izatea baino ez da. Horren atzetik dabil, besteengan berak ez daukana bilatzen duen bitartean. Edertasuna nahi du, baina zu ederra ez bazara, sekula ez duzu lortuko ederra izatea. Zoriontsu izatea, berriz, lor daiteke, baina hori da pertsonaiak inoiz ere lortuko ez duena, nahiz zorionaren bila ibili sutsuki. Izan ere, bilatzeko aukeratzen duen modua egokia al da? Ez zait iruditzen.
Eta zu, zoriontsu al zara "Hamar manamenduak" liburuarekin?
Bai, asko. Kosta zait, baina azkenean lortu dut
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#3
Danele Sarriugarte Mochales
#5
Olaia L. Garaialde
#6
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Azkenak
2024-11-15
Axier Lopez
Georges Abdallah askatzeko agindu du Frantziako Justiziak, Europako preso politikorik zaharrena
Urriaren 24an 40 urte egin du preso Georges Ibrahim Abdallah libanoarrak Frantziako Estatuan. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatua da... [+]
2024-11-15
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Osakidetzari eginiko erreklamazioak %20 igo dira azken urtean
Kexak eta esker onak paretsu mantendu dira, baina erreklamazioetan bada aldea. Esaterako, aurtengo ekaina iazkoarekin alderatuta, ia %30 igo dira erreklamazioak.
2024-11-15
Leire Ibar
Iratiko Oihana Biosfera Erreserba izendatu du UNESCOk
UNESCOk Munduko Biosfera Erreserben Sarea zabaldu du hamaika izendapen berrirekin, horien artean da Iratiko Oihana. Astearte honetan jaso dute diploma Zaraitzu eta Aezkoa ibarretako presidenteek Ariben.
2024-11-15
Maribel Lopez de Luzuriaga Alonso
Xabier Iglesias
Euskal Eskola Publikoaz Harro Topagunea
Doakotasuna itunpeko ikastetxeetan: zer dela eta?
Zertarako irakaskuntza kontzertatua?
Eskola publikoko eragile gehienen kontra EAEn onartu den Hezkuntza Lege berriak irakaskuntza kontzertatuaren doakotasuna bermatzea du helburu, beti ere botere publikoen finantzaketaren bidez, jakina. Espainiako Estatuan ere gobernukideek... [+]
2024-11-15
Gorka Julio
S2 - Sareak berreskuratu eta berrasmatu
Azaroaren 15ean Errenteria-Oreretan Euskal Herria Digitala osatzen dugun eragileek antolatutako hirugarren jardunaldiak egingo ditugu. Autodefentsa digital feminista lantzeko tailer bat eta digitalizazio demokratikoa oinarri izango duen hitzaldi bat izango dira... [+]
2024-11-15
Olaia L. Garaialde
“Menopausia patologizatu beharrean, etapa baten parte gisa bizi behar dugu”
Sexologian eta zoru pelbikoan aditua den Juncal Alzugaray Zurimendi fisioak zenbait gako eman ditu klimaterioa eta menopausia hobeto ulertzeko.
2024-11-15
Bilbo Hiria Irratia
Bazterkeria egoeran dauden pertsonen inklusioa lantzen duen zinema festibala abian da Bilbon
Bizitegi elkarteak 2016a geroztik antolatzen duen duen film eta antzerki jaialdia jada abian da Bilbon.
2024-11-15
Sustatu
The Guardian eta La Vanguardia egunkariek X/Twitter utzi dute
The Guardian egunkari britainiarrak lehenbizi eta La Vanguardia katalanak (espainolez argitaratzen du edizio zabalduago bat, baina katalanezko bertsioa ere badu) erabakia jakinarazi zuten atzo X/Twitter sare soziala uzten dutela, desinformazioaren ukuilua bihurtu delakoan.
2024-11-15
Gedar
Haserrea Gurutzetako ospitalean, Joint Commission-en auditoriaren astean
Aste honetan zehar egongo da AEBko auditoria Gurutzetako ospitalean; bere estandarrak betetzen dituzten osasun-zentroei akreditazioa ematen die. Osakidetzak 106.843 euro gastatu ditu bere aurrean itxurak egiteko.
2024-11-15
Xabier Letona Biteri
Israelgo justizia ikertzen ari da ea Netanyahuk bazuen urriaren 7ko Hamasen erasoen berri
Hori da Israelgo hedabideetan azken egunotan bolo-bolo dabilen albistea. Baieztapenaren inguruan auzi ugari daude, eta horietako batzuk ikerketa judizialean aztertzen ari dira. Israelgo Estatuko Fiskaltza urriaren amaieratik ikertzen ari da Benjamin Netanyahu Israelgo lehen... [+]
2024-11-15
Ainhoa Mariezkurrena Etxabe
'Zorretan'
Berezko lore bat
ZORRETAN
Testua eta zuzendaritza: Agurtzane Intxaurraga.
Aktoreak: Miren Gaztañaga, Iñake Irastorza, Jabi Barandiaran.
Noiz eta non: Urriaren 25ean, Donostiako Gazteszenan.
----------------------------------------
Bere argi propioa bilatzen ari den loreari... [+]
2024-11-14
Uriola.eus
Bilboko euskaltzaleen GUKA mugimenduak euskaraz bizitzeko erronkak irudikatu ditu metroko eskailera mekanikoetan
GUKA Bilboko euskaltzaleen mugimenduak euskararen aldeko ekintza esanguratsua burutu du astearte arratsaldean Deustuko metro geltokian, Bilbon euskaraz bizitzeko oztopoak eta aukerak irudikatzeko.
Eguneraketa berriak daude