Bertsozaleek Nafarroako Txapelketa deskubritzen dutenean, urtero joateko ohitura hartzen dute. Saltsa berezi horren osagaiak aztertzen saiatuko gara, aurtengo finala adibide hartuta.

Inoiz baino maila altuagoa: Aurtengo finaleko kartelak Euskal Herri mailako puntako bertsolariak ageri zituen. Froga da horietako bat (Colina) Euskal Herriko azken Txapelketan laugarren izan zela. Beste bi (Arzallus eta Silveira) finalaren atari-atarian geratu ziren. Eta Estitxu Arozenak ere erakutsia du zenbat dezakeen. Saioa hasterako, Xabier Legarreta ere faborito artean zen. Lau faborito egoteak ikusmina gehitzen dio finalari, eta puntuaketetan ikusi zen goi maila oso parekatuta dagoela.
Agian horrelako mailako bertsolariak zirelako, entzuleak zerbait gehiago espero zuen. Eta saiotik gustura atera arren, lehertzea falta izan zen.

Karakterra: Nortasun propioa landu dute Nafarroako bertsolariek. Silveiraren kasua da horren adibide nabarmenetakoa, baita Estitxu Arozena edo Julen Zelaietarena ere. Eta hori asko eskertzen du entzuleak. Euren bidea egiten asmatu dute, eta Txapelketako galbahe estuak onartzen ez duen bertsokera goi mailara eraman.

Kimu berriak: Aurten Miren Artetxe eta Julen Zelaieta entzun ahal izan ditugu lehen aldiz finalean. Entzulea konbentzitu zuten biek, eta hurrengo urteetan ere izango dute finalean erakusteko aukera. Berritasunak sorpresa puntua eman zion finalari. Artetxe zorrotz eta lotsagabe aritu zen, eta «handien» ondoan aritzen badakiela erakutsi zuen.

Harmailak sutan: Zambra borborka ikustea eskertu zuten agurretan bertsolariek. Lehen agur hori kantatzerako sumatu zen bertsolari bakoitzaren koadrila non zegoen eserita. Pankartak, orroak, txistuak, txaloak... Sua piztera joaten da entzulea Nafarroako finalera.

Lehia eta laguntasuna, nahasketa gazi-gozoa: Elkarri botatako desafiorik ez zen falta izan. Zenbait gaitan, noraino zebiltzan txantxetan eta noraino ari ziren barruak husten zalantza airean utzi zuten bertsolariek. Eta era berean, tentsio unerik altuenean bat egin zuten pankarta beraren atzean. Zambra osoak txaloz lagundu zuen Elizagoienen 25. urtemugako agurra. Txapela jantzi orduko bi adiskideek elkarri bizkarrean emandako kolpetxoak dira oholtza gaineko kidetasunaren seinale. Baina berehala Colinak imintzio egin zuen, puntu bakarrera geratu zela jakitean. Arerio eta lagun, biak batera.

Gai-jartzaileen lana eskertzen du antolakuntzak. Bertsolariak neurtzen du ondoen kantatzeko noraino lagundu edo mugatu duten. Entzuleen aulkietatik, denetarik entzun zen. Baina gai gordin xamar batzuk ere joan ziren tartean, berdekerietan erortzeko arriskua zutenak. Gaietan «zu neska zara eta zu mutila», «zu andrea eta zu gizona», generoa hainbeste markatu beharra ere bada zerbaiten seinale. Familia, eliza eta ohitura zaharrak maiz xamar atera ziren.

Puntuatzekoak eta puntazoak: Gauza jakina da txapelketetan bertsolariak lotuago sentitzen direla. Gai bakoitzean zer esatea tokatzen den, horretara mugatzeko arriskua dago. Nafarroako finalean bietatik ikusi zen. Zurikeriaren mugan ibilitako diplomazia, eta ateraldi ausartak ere bai. Denek bota zuten gogoan hartzeko moduko bertsorik.

1966. urte ingurutik ez zen Nafarroako Txapelketa jokatzen. 1979an berpiztu zen, eta urte hartan zazpi bertsolarik bakarrik parte hartu genuen. Bautista Madariaga, Juanito Perurena, Jexux Goñi, Argiñarena anaiak eta Fagoaga gaztea aritu ziren nirekin. Goizean beroketa saio bat egin genuen, puntuatu gabe, eta arratsaldean jokatu zen txapela.
Nik 17 urte nituen, eta nire debut ofiziala txapelketa hartan izan zen. Nahiko urduri nengoen, ez nuen ohiturarik jendaurrean kantatzeko. A zer lasaitua, bukatu zenean!

Teknikoki asko hobetu da. Egungo bertsolari gazte denak bertso eskoletatik heldu dira, eta txikitatik landu dute teknika. Horrez gain, aldaketa nagusia da garai batean bertsolari denak baserritarrak zirela, eta egun lizentziatuak. Sekulako maila hartu du Txapelketak.

Bertsolaria baino gehiago aldatu da entzulea. Orain 25 urte, bertso txarrei ere sekulako txalo pila jotzen zitzaien. Egungo entzuleak gehiago eskatzen du, bertsoa hobeki ulertzen du, badaki potoa zer den, gaia nork menperatzen duen...

Lehenengoa oso hunkigarria izan zen, denok dugun txapel gosea asetu baitzidan. Bigarrena ere hagitz polita izan zen, baina lasaiago hartu nuen.

Beti izan naiz apustu zalea eta neure buruari botatako erronka da. Finalean sartzen naizen artean, atera egingo naiz