EZKIO-ITSASO

  • Horrela, datozen hiru astetan Urola Garaiko herriak bisitatuko ditugu, haren historia, monumentuak eta bisitariari eskaintzen dioten lurralde oso bat museo bihurtuta. Ezkio-Itsasoren ondoren Legazpi, Urretxu eta Zumarraga azalduko dira orri hauetan. Ibilaldia has dezagun bada herri bikoitz honen lurraldea ezagutuz.

2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Bi herriek 1965. urtean bat egin bitartean, Ezkiok eta Itsasok bakoitzak bere historia izan zuten. Lehena, herri txiki bat izanik, 1385ean Urretxuko hiriari gehitu zitzaion, baina geroago eta zenbait auzien ondoren, 1441ean Segurari gehitu zitzaion. XVI. mendean dagoeneko Ezkio herri independiente gisa agertzen da. Itsaso izena lehendabiziko aldiz XIV. mendean azaltzen da Enrique III. erregeari zuzendutako zedula batean.

Ezkio izena denen ahotan ibili zen 36ko Gerra Zibilaren aurreko urtetan, bertako zenbait biztanlek ikusi zituzten Ama Birjinaren balizko agerpenengatik. 1931tik aurrera milaka lagunek bisitatu zuten Anduagako zelaian, espasmoak, histeri erasoak eta konorte-galtze pasarteak etengabe eman ziren. Eskuindarrek gertakariok erabili nahi izan zituzten gobernu errepublikanoaren aurka, eta afera honek hartzen zuen itxura ikusita elizak berak 1933an gaitzetsi eta debekatu zituen bertan ematen ziren fededunen kontzentrazioak.

Azkenik, 1968. urtean, Ezkio eta Itsaso elkartu ziren, Ezkio-Itsasoko udalerria sortuz. 1977.eko martxoaren 8an aldiz, gertakari latza gertatu zen Itsasoko lurretan, Sebastian Goikoetxea eta Nikolas Mendizabal guardia zibilen kontrol batean tirokatu eta hil zituztenean.
Bertako seme ilustreen artean Fernando Etxaluze nabarmentzen da, armada nazionaleko mariskala, guda eta itsas auzitegi ministraria izan zena.


Herriak bisitatuz

Gure ibilbideari hasiera emango diogu GI-632 errepide ondoan gelditzen den Alegi auzoan geldiunetxo bat eginez, Armagindegi baserriaren aurrean Gipuzkoan osoki mantentzen den pikota bakarra aurkituko dugulako, Itsasoko gurutzea deitzen dena, hain zuzen ere. Anduaga auzoan beste pikota bat badago, baina hura osagabe dago. Gogora dezagun pikota hauek Erdi Aroan tortura tresna gisa edo gaizkileak zigortzeko erabiltzen zirela, bertan zigortua lotzen zelarik auzokideen irainak eta laidoak pairatzeko asmoz.

Alegi auzoko Madalena eliza erromesen ospitale izan zen eta inguruko neska gazteak eta ez hain gazteak bertara joaten ziren amabirjinari senargaia topatzeko eskatzera. Eliza alboan utzita, Itsasorako igoerari ekingo diogu errepideko bihurgune zorrotzak eginez. Herrira sartu baino lehen latsagia ikusiko dugu bidearen eskuinaldean.

San Bartolome elizatik Aizkorri aldeko ikusmira ederra izango da, bertako atari erromanikoa bezain zoragarria. Erretabloa aldiz XVI. mendekoa da eta dorrea XVII.eko amaierakoa. Itsasoko elizak beste sekretu zenbait gordetzen ditu bere barnean, hala nola atearen aurreko paretan aurkituko dugun zortzi puntako gurutze bitxia, elizan sartu baino lehen neska-mutilek ukitzen zutena, babesa sentituko balute bezala. Kanpandorreko burdinazko erlojua 1763. urtean jarri zen eta geroztik urtero arazoak eman zituen gaizki funtzionatzen zuelako; hala ere mirari txiki bat da gaur egun ere oraindik martxan ibiltzea. Itsason eguzki erloju eder bat ere badago eta hilerria pasatu ondoren bidezidor batek Kizkitzako ermitaraino eramango gaitu. Bitxia da kostaldean eta itsas gizonen artean barnealdeko ermita honek duen ospea. Agian itsasontziak eraikitzeko bertako basoetako egurraren kalitate onagatik izango zen edo beste batzuek esaten duten bezala eta sinestezina bada ere,(itsasotik urruti dago), ermita hau itsasargi gisa erabiltzen zelako. Edozein modutan ere, gaur egun ikusten dugu Kizkitzako Andra Maria itsasontzi zahar baten erreprodukzioaren gainean. Hala ere, Andra Mariaren irudi zaharra Gerra Karlistetan desagertu zen.

Kizkitzako ermitan erromeria ospatzen da irailaren 8an eta irailaren 7ko gauean itsasotik ikusten omen den argia pizten da.
Ezkio-Itsason ere beste ermitak badira, Santa Marina ermita Ezkion eta San Lorentzokoa Itsason adibidez.
Azkenik, Itsasoko plazaneta udalaren beheko aldean topatuko dugun ostatuan hamaiketakoa edo bazkari bikainak hartzeko aukera paregabea daukagu bertatik bista ederrez gozatzen dugun bitartean.

Itsaso bisitatu ondoren itzuliko gara etorri garen bidetik eta errepide nagusitik Anduaga auzora iritsiko gara. Gaur egungo kultur etxea Santaluzizar izeneko benta zaharra izan zen eta honen aurrean Ezkio-Itsasoko bigarren pikota altxatzen da, Alegikoa ez bezala hau osorik ez badago ere. Anduagan jarraituz Santa Luzia eliza topatuko dugu, oso ospetsua bere inguruan, XVIII. mendera arte Santa Luziako feria ospatzen zelako. Geroago feria Urretxura eraman zen hiri babestua zelako eta gaur egun ezagutzen dugun jai girotsuan bilakatu zen.

Ezkiora iritsiko gara Igartubeiti baserri zoragarria bisitatu ondoren. Ezkion San Migel eliza daukagu ikusteko, XVI. mendeko erretaula platereskoa eta gotiko estiloko ataria dituena. Herriko kale bakarraren beste aldean Andra Mariren gurutzeak Urola bailararako antzinako bidea erakusten digu.


Ibilaldiak

Itsaso eta Ezkiok ibilbide interesgarriak egiteko parada eskaintzen dizkigute bi herri hauek magala eman eta babesten dituzten mendietan zehar. Gure mendi ibilbideak bai Ezkio eta bai Itsasotik has baditzakegu ere, Azpeitirako bidean topatuko dugun Mandubiko Benta izango da abiapunturik erakargarriena Izazpiraino eramango gaituen mendilerroa zeharkatzeko. Mandubiko lepoa antzinatik famatua da, inguruko basoetan bertatik pasatzen ziren erromesak erasotzeko gordetzen baitziren lapurrak. Gerra Karlistetan borroka gogorren lekuko izan zen.

Lepotik mendebalderako bidea hartuta pistatik, Mandubi Zelaiako trikuharria pinuen basoan gordeta utziko dugu ezkerrean. Pixka bat aurrerago Kizkitzako ermitarako igoerari ekingo diogu. Kizkitzak eskaintzen digun atsedenaldirako parada ustiatu ondoren, Iparmendebaldera joz Arrobiazpiko lepoa iragan ondoren, Arrobiaga mendira igoko gara. Jarraian, aukera badugu, Berotegi mendiko tontorrera ere helduko gara edo bestela, eskuineko bidetik zeharkatuko dugu.
Edozein modutan Atxurzagako lepora iritsiko gara. Inguruko biztanleek lepo honetan ospatzen zituzten behialeko batzarrak eta Gerra Karlistetan bataila gogor bat gertatu zen leku honetan, karlistentzat galera handiak eragin zituena. Lepo honetatik Izazpirako igoera gogorra ere hasiko dugu, 330 metroko desnibela gainditu behar dugu-eta. Hala ere, igoerak merezi du, bertatik eskaintzen zaigun ikusmira paregabea baita. Urola bailara osoa menperatuko dugu, baita Aizkorri eta Aralar aldekoa ere edota itsasaldeko bista

Igartubeiti baserria, bost mendetako bidaia

Ezkiorako bidean, kilometro batera Igartubeiti baserriaren zurezko aurrealdearekin topo egingo dugu.

Gipuzkoako Foru Aldundiak 1993an erosi ondoren zahar-berritze lanak egin ziren XVI. mendeko baserri honetan. Lehenbizi baserria piezaz pieza askatu ondoren, egurra garbitu, tratatu eta berriro eraiki zuten. Baserria industerakoan Erdi Aroko etxola baten aztarnak aurkitu zituzten. 1530ean baserria eraiki zutenean haritz egurra erabili zuten, baina geroxeago, baserri asko erretzen zirenez, harria erabiltzen hasi ziren eraikuntzan. Igartubeiti kasu berezia da arlo honetan, egurrezko estrukturak gaur arte iraun duelako. Baserria eraikitzerakoan sagarra estutzeko tresna ere egin zuten, dolarea, urte osoko sagardoa egiteko aste bakar batean erabiliko zutena alegia, baina baserriaren ekonomian berebiziko garrantzia izango zuena.

Igartubeitin sartzea denboran zehar bidaia egitea bezalakoa da, gure arbasoen garaira eta bizilekura itzultzeko, hain zuzen ere. Sarrera nagusia zeharkatu bezain pronto mendetako giro bereziak bereganatuko gaitu. Parez pare ukuilua izango dugu, bertatik sortzen zelarik neguko hotzei eusteko beharrezkoa zen beroa, ganaduen hats beroa, alegia.
Dolarearen zurezko torlojoak erakusten digu tresna honen garrantzia baserriaren barruan eta aurrerago sukaldean sartuko gara bere pertz handia, laratza eta zurezko altzari eta tresnaz horniturik. Sukaldearen ondoan banakako logelak badira eta familia osoak elkarrekin lo egiten zuen logela ere ikusiko dugu.

Ate nagusiaren ondotik sortzen dira goiko solairura eramango gaituzten eskailerak. Hantxe dago dolarearen zatirik ikusgarri eta pisutsuena, bederatzi metro eta erdiko luzera duen palanka horma hain zuzen ere.
Ezaugarri hauek guztiek erakusten digute Igartubeiti euskal baserriaren adierazle bikaina dela. Bertan gainera, sagardo produkzioaren erakusketak egiten dira eta zapaldutako sagarraren usaina, kearena edo lehortzen jarritako belar eta larruen usaina, baserriaren bazter guztietan sumatzen dira, mendetako hatsa arnastera eramango gaituztenak

Informazio praktikoa
NON JAN:
- Agirre-etxe
(Santa Lutzi Anduaga)
943 72 59 87
- Argindegi (Ezkio) 943 72 02 67
- Itsasoko Ostatua (Itsaso)
943 88 03 15
- Labekoa (Santa Lutzi Anduaga)
943 72 25 52
- Mandubiko Benta (Mandubia)
943 88 26 73
- Osinalde Taberna (Santa Lutzi
Anduaga) 943 72 25 54


NON LO EGIN:
- Mandubiko Benta (Mandubia)
943 88 26 73
- Ezkioko albergea (Ezkio)
943 72 13 03


UDALA:
- Bulegoak 943 72 13 03
- Faxa 943 72 56 66
- Liburutegia 943 72 35 25
- Mediku Kontsultategia
943 72 14 04


Azkenak
Lanbroa

Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]


Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika

Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


Eguneraketa berriak daude