Kasualitatez al zaude Eroskin, edo zure jaio lekuak eta inguruak izan du eraginik zure ibilbidean?

Bai. Ni Oleaga baserrian jaio eta bizi naiz, eta nire aita Lana kooperatibako bazkide zen. Arrasateko giroak eraginda, unibertsitateko ikasketak hasterako banekien kooperatiben munduan lan egin nahi nuela. Kurtso denetako lanak ere kooperatiben ingurukoak egiten nituen. Beraz, sustraiek asko baldintzatu naute.

Euskadiko Kutxan beka bat eskuratuta. Jakin zutenean baserritarra nintzela, Lana kooperatiban ateak zabaldu zizkidaten. Eta horrela sartu nintzen pixkanaka.

Ezaugarri nagusia da ez garela denda klase batean espezialistak. Denda txiki eta handiak ditugu, eta mota ezberdinetakoak ere bai. Perfumeriak, hipermerkatuak, gasolindegiak, finantza zerbitzuak... Oso esparru zabala lantzen dugu, eta hau ez da ohikoa izan, besteak espezialistagoak dira.

Estrategia puntu bat badago, baina jaiotzeko arrazoia ere bada. Gu denda txikiekin jaio ginen. Hasierako kooperatibak elkartuta osatu zuten Eroski. Eta ehunka denda txikiri eutsi diegu, hori zelako egiten genekiena. Baina denborarekin ikusi genuen konpetentzia etorri eta denda handien tokia beteko zuela, eta pixkanaka ikasi genuen denda handiagoak ere egiten. Duela 22 urte zabaldu genuen Gasteizko hipermerkatua, eta garai hartan ahalegin ikaragarria izan zen, oso ezberdin gestionatzen baitira denda txiki eta handiak. Ondoren, ertainak zabaldu genituen, eta ikusi genuen horiek ere ongi egiten genituela.
Kanpoan egindako prozesua alderantzizkoa izan da. Duela 12 urte erabaki genuen Euskal Herritik denda handiekin aterako ginela, eta horiek izan ziren kanpoan zabaldutako lehen dendak. Ondoren zabaldu genituen ertainak eta azkenik txikiak.

Guk Espainiako estatua aukeratu dugu merkatu jomuga bakartzat. Etorkizunean elikaduraren merkatua mugatua izango da. Zenbat biztanle, eta biztanleko hainbesteko kontsumoa, hori izango da salduko den guztia. Ez da elektronikaren merkatuan bezalako hazkunderik aurreikusten. Horregatik aukeratu dugu elikaduraz kanpo beste negozio batzuk ere jartzea, etorkizunean hazkunde hori mantentzeko.

Elikaduran egiten den gastua ez da urtetik urtera aldatzen. Inflazioarekin hazten da zerbait, eta gustuen arabera ere bai. Lehen jogurt arruntak jaten ziren, ondoren zaporedunak, ondoren fruitu puskak zituztenak, eta orain «actimel»ak. «Actimel»a askoz garestiagoa da, eta bide horretatik merkatua zerbait handitzen da, baina ez asko. Askoz gehiago hazten gara merkatu barruko enpresa batzuk, merkatua bera baino. Horrek esan nahi du, noizbait merkatu horrek muga jarriko diela enpresei. Banatzaile batzuk desagertu egingo dira, eta besteek iraungo dute. Hori da lehia.

Hipermerkatua planteatu genuenean, Hego Euskal Herrian ohitura handia zegoen erosketak egitera Iparraldera joateko. Kontsumitzaile horrentzat kontua ez zen erosketak egitea bakarrik, denbora-pasaren zentzua ere bazegoen. Gainera, merkeagoa ez ezik, Iparraldeko eskaintza aberatsagoa ere bazen. Guk beti aztertu dugu kontsumitzailea nola joan den bere ohiturak eta familiako printzipioak aldatzen, eta gu ere horietara egokitu gara. Iparraldean bilatzen zen eskaintza hori betetzen saiatu gara. Eta aldaketa handia gertatu da, gaur askoz jende gutxiago joaten da Iparraldera erosketak egitera. Egun, prezioa dela eta, gehiago izango dira handik hona datozenak.

Ikerketek esaten dute lehen familiek euren errentako 100 pezetatik 28-29 elikaduran gastatzen zutela. Egun, 22 pezeta gastatzen dute. Urtero, gutxi gora behera, puntu bat jaisten da elikaduran gastatzen dugun errenta kopurua. Aldiz, gero eta errenta altuagoa dugu. Beraz, errentarekiko gutxiago gastatzen da, baina guztira diru gehiago. Izan ere, errenta askoz azkarrago hazten da. Egun hobeto jaten dugu, baina errenta ez diogu elikadurari eskaintzen, beste gauza batzuei baizik: etxea apaindu, edo bidaiatzeari...

Euskal Herriak berezitasun batzuk baditu. Hemengo kontsumitzaileak askoz informazio eta irizpide gehiago ditu elikatzerakoan. Egia da, elikadura zeharo aldatu da. Ez dugu lehen bezala jaten. Gaur inoiz baino hobeto jaten dugu. Sekula ez baita produktua gaur bezalako kalitate mailarekin etorri. Eta gainera gaur gehiago dakigu jaten dugunak gure osasunean duen eraginaz.

Oraindik ez da arazo handiegia, baina izan daiteke. Hemendik kanpo gero eta produkzio transgeniko gehiago egiten da, eta hona dator. Kontsumitzaileak nola jakin zer kontsumitzen duen? Hori arazo handia da.
Guk aspaldi definitu genuen transgenikoekiko gure politika. Babes neurri gisa, Europak bezala, ez dugu produktu transgenikorik merkaturatzen gure Consumer izenarekin. ADN frogak egiten ditugu, hori kontrolatzeko. Eta produkturen batek elikagai transgenikoak baditu, horren berri etiketan ematera behartzen ditugu.

Erantzukizun soziala dela-eta, eta baita merkatu arrazoiengatik ere, leku bakoitzean bertako produktuak saltzen ditugu. Produktu freskoetan arrazoi materialak daude, urrutira eramanez gero bidean galtzen baitute freskotasuna. Ahal denetan, bertakoa saltzen dugu, baina beti ez dugu lortzen.
Kontserbatan ere zaintzen dugu bertakotasuna. Hipermerkatu handietan, esaterako, txoko bat daukagu lurralde horretako produktuak biltzeko. Hipermerkatu barruko denda finkoak dira, Bizkaian Bizkaikoa eta Caceresen Cacereskoa saltzen dutenak.
Urtean behin edo bitan, denda hori Espainiako estatuko beste denda denetara ateratzen da, bere produktuak erakusteko. Produkturen bat ondo saltzen bada, geratu egiten da. Leiho bat zabaldu nahi dugu, lurralde bakoitzeko produktuentzat.
Artisau eta enpresa txiki askok ikasi dute, denda handi baten nola saldu. Bere zirkuituak normalean oso bereziak izan dira, eta askotan ez dituzte garbi eduki beren lizentziak, osasun arauak, txartel eta ontzien diseinuak... Gure denda berezi horietan egoteko hori dena zaintzen ikasi dute.

Banaketa enpresarekin bere hornitzaileak datoz. Enpresa valentziarra bada, Valentziako hornitzaile asko datoz berarekin. Gu kanpora atera garenean, hemengo ekoizleak joan dira gurekin. Nafarroako ekoizpena ere gurekin batera hazi da. Euren merkatua txikia zen, eta elkarrekin egin dugu kanpora ateratzeko bidaia. Andaluzian esaten dute, gure dendetan bezalako zainzuri eta pikillo piperrik ez dutela beste dendetan. Eta ez da kasualitatea.
Nahiz eta kanpoan ere hango ekoizpena bultzatzea den helburua, errealitatea zurekin daramazuna da.

Kezkak beti daude, gauzak ez daudelako geldi, beti mugimenduan baizik. Nik ere nahiago nuke, gauzak polikiago joango balira. Baina ez daude geldi. Baserritarrak bide luzea du aurretik, baina duela 30 urtetik hona jadanik egin duena ez da makala. Merkataritzak egin duen aldaketa bezain handia da. Merkataritzan bezala, baserritar gutxiago geratzen dira, eta geratzen direnek behi gehiago dituzte. Ziur etorkizunean abiada bera eramango dutela.
Lehen osasun arazoak zituzten. Esneak ez zuen gaurko estandarrek duten kalitaterik. Gaurko esneak kalitate handia du, hasieratik gordetzen da hotz, prozesu osoa da garbia... Produktu sanoak egitea, eta behiak gizentzeko bide motzak ez erabiltzea, printzipio zentzudunak dira, etorkizunekoak. Ez doaz bide txarretik.

Orain 12 urte erabaki genuen Valentziako taldearekin bat Eroski taldea osatu, eta hemendik kanpora ateratzea. Erabaki hori konpetentziak bultzatuta hartu genuen. Ikusten genuen konpetentzia bazetorrela eta indartu egingo zela. Valentziarrak konturatu ziren horretaz, han Frantziako enpresak hemen baino lehenago eta indartsuago sartu zirelako. Sortu ginen jakinda tamaina garrantzizkoa zela (ez zela berdin hamar ale edo ehun saltzea), eta esperientzia behar genuela beste batzuekin lehiatzeko. Horregatik atera ginen kanpora, kanpokoekin lehiatzera, gero eurak hona zetozenean nola lehiatu jakiteko.

Aspaldidanik genbiltzan horrelako aliantza baten bila. Ez dugu asmorik Espainiako estatutik kanpora zabaltzeko. Estatu barruan gauza asko dauzkagu hobetzeko oraindik, eta baliabide guztiak behar ditugu horretarako. Gainera, gaur beste merkatu batean sartzeko oso baldintza zailak daude. Enpresa handi bat erosiz sartu behar da merkatu berrietan, gutxieneko kuota edukitzeko.
Guk puntu ahul bat badugu. Gure lehiakide nagusienak hamar edo hogei aldiz handiagoak dira. Ezin gara beste estatuetan finkatu, horregatik jotzen dugu aliantzetara. Aliantza egiteko gure antzeko kooperatiba baten bila genbiltzan. Horrela, elkarlana emankorragoa izango da. Esaterako, Iparraldeko Europako estatuekin harreman historikoak dauzkagu. Baina hango janariak ez du hemengoarekin zer ikusirik, eta beraz lagun erlazioak eduki arren, praktikan ezin dugu elkarrekin elikagairik erosi.
«Mosketeroak» katea elikadura munduan oso indartsua da, Frantzian bigarrena. Portugalen ere indartsu dabiltza, baita Polonian eta Alemanian ere... Bi kateon indarrak elkartu ditugu.
Gure lehiakideek harreman handiak dituzte elikadurako mundu mailako enpresa handiekin. Banaketa enpresak oso handiak gara, baina kontzentrazioa askoz handiagoa da produkzioan, eta salbuespen gutxi batzuk ezik, denak multinazionalak dira. Multinazionalekin negoziatzeko Europan leku bat izatea garrantzitsua da. Enpresa txikiekin Genevara negoziatzera joateak ez du zentzurik. Baina, «Coca-Cola»rekin negoziatzera joateak garrantzia handia du.

Gure dendek elikagaiak saltzen dituzte, eta oraindik elikagaien merkatua ez dago on-line saltzeko moduan. Pixka bat saltzen da Internetez, baina ez enpresa bat justifikatzeko adina. Proiektu tailer gisa ditugu Gasteiz eta Bilboko hipermerkatuak. Teknika eta zerbitzua landuz goaz, eta merkatua garatzen den ikusteko zain gaude. Baina ez dugu uste epe laburrean on-line erosketak izugarri ugarituko direnik. Gauzak poliki doaz.

Ez delako hain bide erosoa erosketak egiteko. On-linez kanpo eskaintzen den zerbitzua nahiko ona da. Gaur egun etxe inguruan dauzkazu hipermerkatuak. Eta produktua berdin-berdin eramaten da etxera telefonoz, edo dendan bertan hala eskatzen bada. Bestalde, elikadura etxera eramatea bakarrik garestia izango da. Eta gainera norbaitek bete behar badu erosketa saskia zure ordez, are garestiagoa. Uste dut oso jende gutxi egongo dela prezio hori ordaintzeko prest.
Ez da berdin Internetez liburu edo disko bat erostea. Akaso produktu horiek ez dituzu edozein dendatan izango. Beraz, ez daukazun aukera ematen du kasu horietan Internetek. On-line erosketek etorkizun handiagoa dute lehendik katalogo bidez saltzen diren produktuetan.

Sektoreko inbertsiorik handienak egiten ditugu, bost urtean 1.658 milioi euro. Urteroko irabaziak dira gure finantzaketa iturri nagusiak. Sektoreko besteekin konparatuta, diru asko genuen aurreztuta, eta hori ere erabili dugu. Maileguak ere hartu ditugu.
Baina horretaz guztiaz gain, gure baliabide propioak indartu beharra sentitu genuen. Burtsara ateratzeko proiektuak aztertu genituen. Guk ez genuen kooperatiban akzioak egoterik nahi, eta gainera lege aldetik ere ez da posible. Sozietate anonimo bat atera behar genuen burtsara, bitartekari lana egingo zuena. Baina aukera hori atzera bota genuen. Adituek esaten baitzuten, merkatuak ez zuela kooperatibek bultzatutako finantza produktua ongi hartuko, ez zuela ulertuko. Jendeak ez zuen bitarteko enpresa baten akzionista izan nahiko.
Menpeko Finantza Ekarpenak direlakoak atera genituen. Eskubide politikorik gabeko diru ekarpenak dira, eta ordain sari handia ematen dutenak. Espero baino erantzun hobea jaso genuen. Beraz, etorkizunerako ere formula erraz eta oso eraginkorra aurkitu genuen.

Beste sektore denak liberalizazioaren bidetik doaz. Inork ez du erregulatzen automobilen sektorea, edo prentsarena... Inork ez daki enpresa horiek hemengoak edo Taiwangoak diren. Eta nola ez diren ikusten, ez dira arautzen.
Baina merkataritzak kontrako bidea darama. Estatuek merkataritza kontrolatzeko legeak jartzen dituzte. Merkataritzan lehiakideak itxuraz herrian bertan daude. Baina azkenean, lehia ez da denda baten eta bestearen artekoa, antolakuntza oso baten eta beste antolakuntza oso baten kontrakoa baizik. Eta non dago lehia hori? Euskal Herrian ez, mundu osoan jokatzen da. Euskal Herria eszenategi bat da.
Frantziako estatuak merkataritza legean egiten duena, handik hilabete batzuetara egiten du Espainiako estatuak. EAEko erregulazio legeak dio kuotarik handiena duenak ez duela gehiago zabaldu behar. Guk, alegia. Beste autonomietako legeak, berriz, agintzen du inork ez duela zabaldu behar. Beraz, guk kuotarik gehien dugun leku honetan ezin dugu gehiago zabaldu, eta txikiagoa dutenek bai. Eta aldiz, guk kuota txikiagoa dugun lurraldeetan ere ez dugu zabaltzeko aukerarik. Hori da gure kexa. Arauak ez dizkigula denoi arma berak ematen.

Enpresa gisa gauzak izugarri aldatu dira. Egun kooperatibak enpresa gisa oso lehiakorrak dira. Kooperatiba gisa, izaeraz, printzipioak ez dira hainbeste aldatu. Moldatu bai.
Lau urtero egiten dugu kongresu bat MCC barruan, eta orain lau urte gaurkotu ziren balore nagusiak, baina gorde egin ziren funtsezko baloreak: kooperazioa, erantzukizun soziala, berrikuntza eta partaidetza. Kooperatiben sorreran balio horiek jendeak bizi zituen. Gaur egun, balio horien atzean erremintak daude, gestionatzeko. Balio horiek zaintzea profesionalizatu egin da. Enpresako gestio eredua eraman da balioetara ere.

Gure lehen sozietate anonimoak orain 10 urte sortu ziren, eta kooperatiben printzipio berak landu ditugu elkarte horietan. Eroski talde osoan 30.000 langile gara, eta kooperatibistak ez direnak Gesparen bazkide dira. Gespa, sozietate anonimoetan kooperatibetan bezala lan egiteko asmatu zen. Estatutu berdin-berdinak ditu.
Euskal Herritik kanpo dendak zabaltzean kezka genuen, ea hango jendea prest egongo zen hemen bezala parte hartzeko. Esperientzia ikusita, garbi dugu berdin-berdin inplikatzen direla. Jendeak aukera emanez gero, parte hartzen du.

Eroski kontsumo kooperatiba bat da. Batzar erdia kontsumitzaileez osatua dago eta beste erdia langileez. Kontseilu errektorea berdin. Lehendakaria, berriz, kontsumitzailea da. Irabaziak langileentzat doaz, ez bazkide kontsumitzaileentzat. Horren ordez, irabazien %10 kontsumitzaileen zerbitzurako da, eta Eroski Fundazioa da horretarako erreminta bat. Ingurumena, erantzukizun soziala, eta horrelako helburuetarako erabiltzen da. «Consumer» aldizkaria da gehien ikusten den lana. Kontsumitzaileentzako aldizkarietan gehien irakurtzen dena da