IGOR ESTANKONA: "IDATZITAKOA GEHIEGI AZTERTZEN EZ DUEN IDAZLEETAKOA NAIZ»


2021eko uztailaren 16an
Igor Estankonak Durango atarian argitaratu zuen "Tundra", bigarren poema liburu duena. Oraintxe dela lau urte kaleratu zuen "Anemometroa" bezala, Susa argitaletxearen eskutik nahi izan du plazaratu. Adinez gazte, paperak zipriztintzen ditu eta koadernoak betetzen. Poema sorta heldu denean, berriz, batu egiten du, atondu, eta argitaratu.

Hiruzpalau hilabete dira "Tundra" kalean denetik. Irakurleak liburuari egin dion harrerari buruz hasi gara hizketan, gidoian ez bazegoen ere.
Sentsazio onak ditut. Kalderapekoko errezitala izan nuen lehenengo termometroa. Inguruan dituzun lagunek ez dizute beti egia esaten, uste izaten duzu zer edo zer ezkutatu egiten dizutela, fio izaten zara, eta poztu ere bai gustatu zaielakoan, baina nahiago izaten duzu hurrekoak ez dituzunen harrera ezagutu. Hortaz, Kalderapekon egin nuen emanaldiaren ostean, gustura geratu nintzen. Bestalde, liburua argitaratu eta aste pare batean norbera izan ohi da protagonista, baina euskal literaturaren zurrunbiloan galtzen gara gero. Dena dela, hitz onak jaso ditut, eta horrixe eusten diot.

Andolin Eguzkitzak, Felipe Juaristik, Iñaki Mendizabalek eta bestek egin dizkizute "Tundra"ren iruzkinak. Ontzat eman dute zure lana...
Bai, nork bere aldetik. Andolinena ez dut kritikatzat hartu. "Euskaldunon Egunkaria"n idatzi zuen, horretarako ez zen iritzi zutabe batean, baina eskertzen diot poesiari leiho egitea munduari buruzko gogoeta edo egoera politikoaren gaineko oharrak egiteko tartean. Gutxitan sartu da literatura zutabe horietan. Bestalde, gainezka egin zidan apur bat, "Seiko urrea" izeneko tartean, Igor Estankonaren izena ikusteak...

Aitortu behar dizut Eguzkitzak egin zuen ariketa bera egin nuela nik. Alegia, "Tundra", definizio bila joan nintzaizun: eskualde polarretako estepa belardia da bere esanahia. Eremu latza etorri zitzaidan gogora. Azalean bertan, halakoxe irudia dugu.
Nik izenburu hotza nahi nuen. Ez nintzen abiatu geografia hotz baten bila, hala ere. Hotza, interpretazio tarte handirik utziko ez zuen izenburua, orri zuri baten sentsazioa eman zezan gura nuen: liburua irekitzeko irrika eragiten duen orri zuria, alegia, dena esaten dizuten titulurik gabe. Zirriborro txiki bat nahi nuen izenburuan, irakurlea galdezka hasteko jakin-minez: "Zer dago honen ostean?".

Nirekiko, lortu duzu, hein batean bederen. Beraz, esan duzunaren arabera, izenburua, azaleko ilustrazioa barne, eta barruan gorderik dagoen poesia ez datoz eskutik...
Ez, berez ez. Prozesu ezberdin bi izan dira, gainera: poemak alde batetik, eta titulua bestetik. Dena dela, behin titulua aukeratu eta justifikazioa dator, kointzidentzia denak eta abar. Baina bi bide ditut nik. Ohitura dut ene koadernoan, poemak idatziz batera, izan litezkeen tituluen zerrenda egiteko.

Beste titulurik izatekotan, zein?
Amilotza. "Txamilotzea" esaten dugu. Neguan zalaparta handia ateratzen digun txoria dugu. Arrazoia? Izenak dakarzkidan oihartzunak gogoan: amildu, hotza. Tundra, finean.

Liburua irakurtzean ez nizuke atalik bereiziko. Felipe Juaristik, hiru "leiho" aipatu zituen, hiru aparte egin baituzu liburuan.
Editorearen aholkua izan zen. Eta eskertzen diot esana. Jaka beka eskatu nuenean, erreka baten antzera joango ziren poemak nituen gogoan, bata bestearekin kateaturik, A-n hasi eta B-n bukatuko zirenak. Baina hori polita da proiektuan, nahiz eta gero ez bideragarri izan. Horretan, Gorka Arrese editoreak, hiru zedarri ezartzeko aholkua eman zidan; atalik bereizten ez bazuten ere, irakurleari pausalekua emango lioketenak, liburuan bere irakurraldia kokatzen lagunduko lioketenak. Halaxe egin nuen.

Inondik ere, ez zen "Anemometroa (bis)" egiteko garaia.
Ezta pentsatu ere. Ez niokeen neure buruari barkatuko. Areago, irakurleak ere ez zidan barkatuko. "Anemometroa" ez besterik egin nahi nuen. Uste dut irakurleak berak ere, "Anemometroa" kaleratu eta joan den lau urte honetan, nora edo nora aurrera egingo zuela. Orain dela lau urteko ikuspegia baino, egun egiten ari naizen poesia eskaini behar nuen. Eta irakurlea eta biok "Anemometroa"n bezala "Tundra"n berriro batzen bagara ondo, eta batzen ez bagara ere, aurrera.

Poesiaren bidean, beti ere...
Aginduz egindako narrazio batzuk ezik, beti poesia. Eta narrazio horiek berak ere, nahiko poetikoak egin izan ditut. Beharbada, etorriko da beste zer edo zer. Halako batean.

Zein bide egin nahiko zenuke literaturan.
Lehenengo aldiz egin didate galdera. Ibilian nabil. Literatura, meta dut, belar-meta. Hondo-hondotik hasi, eta gora jaso, urteen poderioz. Nik koadernoak betetzen ditut, idatzi eta idatzi, batzuetan inozentekeriak, besteetan lan duinak... eta, noizean behin, liburuan atontzen ditut. Nik ez diot literaturari besterik eskatzen: argitaratzeko aukera. Epe laburragoan bada hobe, baina konformatuko nintzateke lau urtetik behin argitaratuko banu. Liburu asko argitaratuko nuke bizitzan.

Titularra egin didazu: "Konformatzen naiz lau urterik behin argitaratuko banu".
Horrela esan dut? Ez gero besterik gabe ebaki! Ni konformatzen naiz lau urtetik behin argitaratzen uzten badidate, baina horrek esan nahi du lau urtetik behin lanak atontzeko aukera dudala, urteetan egindako lanaren balantzea egiteko, alegia.

Koadernoak betetzen dituzula diozu. Jaka beka lortu zenuen eta horren babesean lanari lotu zinen alai zu ere.
Bekarako proiektua aurkeztu nuenean, lagina ere erakutsi behar izan nuen. Ez nuen lan handirik hartu behar izan, zeren ordurako hainbat eta hainbat poema nuen idatzirik. Orain, dena dela, lotsa ematen dit lagina ikusteak berak. Hura erakutsi eta esaten dizutenean: "Ez, hori ez da lagina, bihar-etziko liburua baizik". Bazeneki hori entzun eta zelan beldurtzen zaren! Testuak ontzen, ordenatzen, orrazten, atontzen hasi nintzen, eta horixe kosta zitzaidan batez ere. Materiala banuen, berria ere idatzi nuen, baina "Anemometroa"n ez bezala, poemaren alderdi teknikoa, erritmoa, hizkuntza... hobetzen jardun dut batik bat.

Poetaren bakardadean jardun duzu, ala badituzu laguntzaileak.
Gorka Arresek laguntasun handia eman dit. Alternatibarik onenak eskaintzen dizkizu, esandakoa hobetzeko bidea, alegia. Gainerakoan, hurreko ditudanei ematen diet. Haietaz fio naiz. Muturra okertzen badute, zer edo zer ondo ez dabilen seinale. Eta ez dira ari edukiari buruz, formari buruz baino. Gehienbat. Irakurtzeko erosotasuna falta zaiolako testuari-edo.

"XXI. Mendeko Idazle Berriak" izeneko erakusketan, zuri eskainitako tartean diozu: "Bizipenek eta irakurraldiek gainezka egiten didatenean idazten dut". Zertan da idazle izatea?
Detaile txikietan gara idazle. Halako esaldi bat entzun, irudi bat piztu edo dena delakoa, eta paperaren bila doana da idazle. Ez, beraz, zera hori buruan gorde eta bihar-etzi, halako batean, zer edo zer egin uste duena. Paperaren bila behar du. Ni, berriz, idatzitakoa gehiegi aztertzen ez duen idazleetakoa naiz. Badira dena utzi eta gelan sartzen direnak. Nik, oraintxe, beste ardura batzuk ditut, baina, hala ere, hori ez da inoiz izan nire idazteko estiloa. Idazterakoan benetan eskertzen dira zipriztindu dituzun orri zatiak. Hori ere bai.

Idazle zaitugu, eta gazte, baina ez zarete bi izenok uztartzearen aldeko: idazle gazte.
Eta beste izen bat ere bada horiekin batera: belaunaldia. Beti ukatu dugu hori guk. Seguruenik, bata bestearen oso ezberdinak ikusten ditugulako geure buruak. Beste belaunaldi batzuk ez bezala, guk ez dugu izan katarsirik, zedarri historiko garrantzitsurik, jendea identifikarazten duen zer halako bat... Idazle gazteen egunak eta antolatu izan ditugu, baina "belaunaldi" asmo barik.

Liburu kritika egiten duzu "Deia" eta "Gara" egunkarietan. Liburu onak irakurtzeko aukerarik bai?
Bi egunkarietan ere, poesiak du lehentasuna nirekiko. Bestalde, poesia zail da sistematizatzen eta 3.500 karakterretan errenditzen. Baina horrixe eskaintzen diot tarterik gehiena, seguru, neu ere poesia idazle naizelako.

Kritikak egiterakoan kontuz ibili behar...
Kontuz ere ez. Nire izaeraren arabera jokatzen dut: ez zait gustatzen gatazkan ibiltzea. Esango dute kritikoak koldarrak garela. Baina ez, ni neu naiz koldarra, kritiko jardun edo ez. Pax vobis egiten dut. Irakurtzen ari naizen liburuan okerrak bilatu arren, edo idazlearekin bat ez etorri arren, ez nabil zaurian ekinean. Azaletik esango dut ez zaidala gustatzen, eta aurrera.

"Tundra" argitara zaharra ez, noiz izango duzu proiektu berriren bat abiarazteko sasoia?
Poesia gosea ez galtzea da kontua. Orriak zipriztintzen, koadernoak betetzen jarraitu nahi dut. Horrela, egun batean iritsiko da ordua paperak hartu eta atontzeko. Lau urte barru-edo...

Jolasari uko egin gabe
Hotz dator Igor Estankonaren liburu berriaren izenetik. Hotz, haren anaia Borjaren azaleko iruditik. Eta, egiatan, barruan ere ez da epeltasun handirik. Ez gozo, ez ezti da Estankonaren poesia berria, lehen lanekoa ez bezalakoa. "Anemometroa"n, adibidez, jolas egiteko gogo handiagoa ageri da, edertasunaren bila itsu-itsuan ibiltzeko gura: edertasuna, hotsa, irudia... "Tundra"n, aldiz, horiek denak mezu baten zerbitzura jarri nahi izan ditut. Teknika mezuaren mende jarri dut eta, ondorioz, poesiak ezin izan horren jolasti eta ludiko. Ostera, mekanikoago eta hotzago behar, nahitaez. Igarriko dela uste dut. Jakina, ez diot jolasaren bideari uko egin erabat. Edertasunaren bideari eta jolasari aterik itxi barik jardun dut". Zuzen ari dela esan besterik ez dago. Badira zenbait ale horren erakusgarri. Adibide dira "Ulises" izenburu daramana, "Argi txikia", "Bigarren forma" izenekoa... "Askok esan dit halako poema gustatu zaiola, beste halako... nik, neure kautan, bateren batek "Begi bik"... aipatzea nahi nuen. Lan gehiago du poema horrek. Kontuz, hala ere, zeren lanak ez du beti emaitza hoberik ematen poesian. Batzuetan, emaitzarik batere ez, lanak. Besteetan, berez atera zaizun zer edo zer, horixe gustatu jendeari!».
BIGARREN FORMA
Begi bik bihotz bati esan zioten
hain zirela euren artean lotura bakoak
isurtzen zituzten malkoak,
non sorginorratz berdeak hurbildu
eta edaten zituzten.
Eta begi bik bihotz bati esan zioten
hain zirela euren artean lotura bakoak
isurtzen zituzten malkoak,
non malkoak baino
tantakada hutsak irizten zieten,
euria ari duela konturatu ez den
orri batetik behera


Azkenak
Harri-jasotzea
Harri eskolek emandako bultzada

Harri-jasotzearen gorakada nabaritu da azken urteetan, batez ere emakumeen artean. Gazteek harri eskoletan ikasten dute kirolean esperientzia dutenengandik. Crossfit-a, sare sozialak eta telebista faktore garrantzitsuak izan dira kirolaren piztualdian, harri eskolekin batera... [+]


Kanboko Marieneko lurrak irauli dituzte ELB, Lurzaindia eta Ostia sareak

Maiatzaren 17an bertaratu eta barazkiak landatzeko hitzordua jarri diete herritarrei. Karia horretara egun osoko egitaraua osatu dute, Marieneako lurrak laborantzarako atxikiak izatearen alde.


Itzalaldiaren biharamunean, Espainiako Gobernuaren eta Red Eléctrica de Españaren arteko tirabirak dira nagusi

Pedro Sánchezek hornitzaile pribatuei eta Red Eléctrica de Españari egotzi die itzalaldiaren inguruko informazio gutxi eskaintzea, baina azken honek jakinarazi du "gutxi gorabehera" aurkitu dutela Iberiar penintsula osoko argindarra joatearen arrazoia... [+]


Homo erectusek hitz egiten zekiten?

Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]


Iraultza, iraultza baino lehen

Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]


2025-04-30 | Jon Torner Zabala
Aramu + AimarZ
Bizirik bada, musikaren berotasunagatik da

Aramu + AimarZ
Noiz: apirilaren 26an.
Non: Zumarragako Zelai-Arizti frontoi irekian.

---------------------------------------------------------

Udalaren webguneak dio: "Bide Bizia marka turistikoa eta izen bereko jaialdia Zumarragaren arima munduari erakusteko,... [+]


Gorputz hotsak
“Oso literala naizenez, marrazten dudana ulertzea gustatzen zait”

Irudimentsua eta umoretsua da, eta marraztea bere pasioa da. Oihan Iriarte Eletxigerrak (Bilbo, 2001) Autismoa eta biok (Txalaparta, 2025) liburu ilustratua sortu du autismoa ikusarazteko. Bere bizipenetatik abiatutako liburua da. Arte figuratiboaz baliatu da batez ere:... [+]


2025-04-30 | OlatuKoop sarea
Maiatzaren Lehenerako proposamen bat: lan desiragarriak eta burujabeak denontzat

Maiatzaren Lehenaren kari, bere gogoeta partekatu nahi izan du Olatukoop Ekonomia Sozial Eraldatzailea sustatzeko sareak. Langileen egunari lotuta, lanaren izaeraren eta zentzuaren inguruko gogoeta egin dute, lan burujabe eta desiragarriak denontzako garatzeak gure bizitzak eta... [+]


2025-04-30 | Estitxu Eizagirre
Zer dezake udal batek makroberriztagarrien aurrean?

Bizitza ez-berriztagarriak filma ikusentzun zuten atzo 70 inguru lagunek Villabonan. Francisco Vaquero egilea bertan izan zen eta emanaldiaren ostean hitza hartu zuten herritarrek, kargu publiko batek eta egileak berak. Hainbat gai eta ikuspegi anitzak agertu ziren, baina... [+]


2025-04-30 | Sonia González
Zaurgarritasunaren tranpa

Zenbait urtetatik hona sarri entzuten dugun kontzeptua da zaurgarritasuna. Gaur gaurkoz, diskurtso politikoetan pertsona zaurgarriez aritzea ohikoa da. Seguru nago nik ere inoiz erabili dudala berba hori Bizilan.eus webgunean, eskubide laboralak eta prestazio sozialak azaltzeko... [+]


Eurokeynesianismo militarra

Europa berrarmatu. Europa defendatzeko berrindustrializatu. Hori da azkenaldian Europar Batasuneko agintari politikoek sustatu nahi duten agenda, Europako defentsari buruzko Liburu Zuria, Europa BirArmatu eta 2030 Prestasuna planen bidez. Militarismoa sustatzeko aitzakiak dira... [+]


Errolda denontzat!

Maiatzaren 11n, igandea, Errekalde plazan (Bilbo) hitzordua dugu euskal hiri eta herrietan bizi diren pertsona guztiek errolda izan dezaten aldarrikatzeko korrikan. Ekintza hori gure udalerrietan bizi den inor erroldarik gabe ez egotea bultzatzen duen kanpaina zabal baten... [+]


Eguneraketa berriak daude