Juan Pito benta 1820 urtean existitzen zela dokumentatua dago. Ez dakigu noiztik, baina urte horretan hortxe zegoen jada. Denborarekin itxuraldaketa gutxi izan duen benta honek, esaten denez, Juan Pito deitutako gizon batengandik hartu omen zuen izena. Dirudienez, Erronkariko dultzaina jole bat zen, Zuberoarako bidean benta bat zuena. 1962an berritu zuten eta 1964an jatetxea jarri, urte horretan bertan heldu zen errepidea honaino. 1971-72an gaurko errepidea ireki zen Belaguako haranetik Zuberoaraino, Erraizeko lepotik. Honela bi isurialdeak errepidez elkartuta gelditu ziren, gaur ezagutzen dugun bezala. Artzain borda berritu honetako berezitasuna "artzainaren ogi mamiak" dira. Janaria ordubatetik bostetara ematen dute, baina ez da erreserbarik egiten.

Juan Pito eta Arrako bentekin batera, ezin aipatu gabe utzi Pedregon borda edo Gorria taberna ia mitikoa. Gorria taberna zaharra bailarako zelaien erdian dagoen artzain borda txiki bat da, errepidearen ertzean. Belaunaldi ezberdinetako mendizale ugariren pasaeraren lekuko gisa, taberna autentiko hau, bisitatu duen jende mordoak utzitako pegatinez, txartelez eta argazkiz betea dago barrualdean. Bertan gazta saltzen dute eta edariren bat eman ere bai.
Ibilbidea Juan Pito bentaren aparkalekutik hasi dugu, Jordan errekarantz zuzentzen den bidezidorretik, etxearen atzeko aldetik pasaz (1.150 m). Bidea harri batean seinalatua dago pinturaz, baina hasieran bakarrik, aurrerago ez. Ezkerrean basoa eta eskuinean belardi bat ditugula, maldarik gabe joan gara minutu gutxiren buruan errekaren ondora heldu garen arte. Berau gurutzatu, ur jauzi baten gaineko aldetik (ur jauzi honetatik hasi ohi da arroila honen jaitsiera), errekatik aldendu gara, maldan gora, eta pagadian sartu gara. Basoko tarte honetan ez dugu bide garbirik topatu, baina mendi bizkarrean gora igotzen segituz, berehala heldu gara gain borobildu baten gaineko soilune batera, leku ederra lehen geldiunea egiteko, eta Belaguako mendien ikuspegiaz gozatzen hasteko (1.235 m).
Gain honetatik gora, oroitarri zuri bat ikusten da urrunean. Igo behar dugun maldaren erdian jarria dago, piolet batekin apaindua. Pixka bat gorago, mendi bizkarretik igotzeari utzi diogu ezkerraldeko malkarretatik zehar joateko, horizontalean doan bidexka estu batetik. Honela goialdeko zelaietara gerturatzen joan gara pixkanaka, lepo nagusi bateraino (1.416 m) iritsi arte: Arrakogoitiko lepoa deitzen zaio Nafarroako aldean, Urdaiteko lepoa Zuberoako aldetik. Bi lurraldeon arteko muga da. Arrakogoitiko lepoa zen Nafarroa eta Zuberoaren arteko oinezko komunikabidea, hauxe baita aurrean ditugun mendi hauen beste aldera pasatzeko leporik baxuena; gaur egungo errepideak jarraitzen duen ibilbidea askoz altuera handiagotik doa. Lepo zabal honen beste aldean Zuberoako lurrak agertu zaizkigu aurrean, gure oinetara justu, Kakuetako arroila handia dugula. Gure atzera begiratzen badugu, berriz, Belagua gaineko mendiak ikusten dira udazkeneko lehenengo elur geruza fin batez jantzita: Auñamendi, Hiru Erregeen Mahaia, Petretxema, Txamantxoia eta abar. Gure eskuinen, aldiz, Lakora daukagu, eta ezkerrean Binbaleta. Hona heldu baino lehenago, Maulera espartinak egiten lan egitera lepo honetan barna joaten zirenen oroimenezko monumentu bat dago, soilik "d'un monde a l'autre" esaldia dauka idatzita, mugaren alde batetik besterako bidaia hura gogora ekarriz.
Oroitarria Mauleko elkarte batek jarria da, Zuberoako hiriburura lanera joaten zen jendearen omenez. Jende hura Arrakogoiti lepotik eta Kakueta arroilaren gainaldetik Santa Grazira jaitsi, eta handik Maulera autobusez joaten zen. Espartingileak mendearen hasieratik 1940-50 alderaino joan ziren Maulera lanera. Garai haietan, Juan Pito bentan jendeak lo egiteko ganbara bat zeukan, eta hor hartzen zuten ostatu bizimodu bila joandako jende pobre hark. Antzeko oroitarri gehiago dago Fago, Izaba eta Anso herrietan, herri horietatik abiatzen baitzen jendea mugaren beste aldera.
XIX. mendean, Maulek aurrerapen ekonomiko garrantzitsua ezagutu zuen espartinen industriaren garapenarekin. Izan ere, Zuberoako hiriburua 1.600 espartingile izatera heldu zen, dozena bat lantegitan banatuak. Bezero oso garrantzitsuak ziren meatzariak: astebetean Mauleko bi espartin pare gastatzen baitzituzten. Industria hau, ordea, pixkanaka garrantzia galtzen joan zen, eta gaur egun Mauleko ekonomia Pirinioetako ardi esnea eta gazta ekoiztera dedikatua dago gehiago, espartinak gauza berezi moduan saltzen jarraitzen badira ere.
Arrakogoiti lepotik Binbaletarantz igotzen hasi gara pixka bat, eta berehala, bide on eta garbi bat topatu, mendia ezkerreko maldetatik zehar inguratuz doana. Gure parean garbi ikusten den lepora iritsi behar dugu, eta haraxe zuzentzen da bidea, azken zatian malda gogorxeagotik gora. Lepo txiki honetan (1.820 m) Zuberoako mendien ikuspegi berria daukagu zain: Ori, Txardekagaina edo Barazea, Holtzarteko arroilaren goialdea eta Arballak, Behorlegi, Hauskoa eta Zaboze.
Gure ezkerrean dugun malda arras gogorrari ekin behar diogu segidan, Lakartxelaren (Kartxela eta Kartxila ere deitua) gailurrera iristeko. Zigi-zaga igotzen den bide garbiari jarraituz, Lakartxela eta Keletaren arteko gailurrerian irekitzen den beste lepo txiki batera heldu eta azken metroak ibili ditugu tontorreraino (1.982 m). Anaitasuna elkartearen postontzia eta haize orratz bat daude bertan. Zelai ederrak ikusten dira gure azpian justu, beherago, Mintxateko bailara, Otsogorrigaina mendebaldean, eta hegoekialdera segidan igotzera goazen Keleta mendia. Horra iristeko, Lakartxelaren ondoko lepo txikira itzuli eta gailur ertzeko gain guztian barna joan gara, tentuz, leku batzuetan eroriko arriskua baitago. Elurra edo izotzarekin izan ezik, ez du batere zailtasunik, arreta pixka bat jartzea besterik ez. Bidexka lauso bat jarrai daiteke zati batzuetan, eta gailurren bat igo gabe pasa behar denean beti eskuineko aldetik inguratzen da, ezkerrean amildegia baitago. Keletako tontorrera iritsi gara honela; ez dauka postontzirik, burdin zahar bat bakarrik (1.902 m).
Keletako gailurretik ikuspegiak Belaguako harana luze-zabalean menperatzen du. Garbi ikusten da, urrutian, honaino iristeko hasieran ekarri dugun bidea, eta lehen geldialdia egin dugun baso arteko soilune berezi hura. Baina itzulerako bidea geratzen da, eta horrela, hegoalderantz zuzentzen den gandorretik hasi gara jaisten, malda gogorrean behera, bidexka txiki bati jarraituz. Gure parean Larrondoa ikusten da, belardiz estalitako mendi borobildua; bere oinean dagoen Lapatia lepora goaz (1.530 m). Lepo honetatik ezkerreko alderantz jaitsi beharko dugu haranera bueltatzeko. Lepotik beherako lehenengo tartean belardia da nagusi, gero basoan sartu beharko dugu. Ez dago bide garbirik. Zelaiak pasa ondoren basoan sartu, ezkerrerantz joz, eta basoan bizkar batetik behera jaisten hasi behar da. Aurrerago bada bide bat, haranean dagoen Arrako bentaraino eramaten duena, baina Lapatiako lepo inguruan hasiera aurkitzea ez da erraza. Edonola ere, adi ibili beharra dago hemen: lepoaren azpialdean bertan dagoen errekatxotik behera jaisten hasiz gero, erreka zulo txar eta zail batean sartuko gara, gero eta beherago malkar gogorragoa duena. Ibilaldia bukatu eta gero izan solasaldian, Gorria tabernako gizonak zioenez, nahi gabe arroila horretan sartzea jende askori gertatzen omen zaio.
Bide ona bilatuta beraz, Arrakobeitiko oihana zeharkatuz, Arrako bentaraino iritsi gara (950 m). Baseliza eta aspaldi benta zen eraikuntza haraneko zelai zabalen ondoan daude, eta metro gutxitara, oso ongi kontserbatutako trikuharri bat, ikusteko oso polita. Arrako benta ez da ziur noiztik egon den hor, dakiguna da oso aspaldi utzi ziola benta lana betetzeari, eta azken urteotan ukuilu gisa erabiltzen zen. Abandonatu samarra zegoen Donostiako ikastola batek erosi eta konpontzen hasi diren arte umeak-eta bertara eramateko.
Bentaren eta ermitaren artetik pasatzen den bidetik segitu dugu oinez, ibilbidearen azken tarteari ekiteko. Arrako erreka gurutzatu dugu hormigoizko zubi txiki batetik, eta hor berriro maldan gora hasi. Berehala, belaze batean, espartingileen beste oroigarri baten ondotik pasa gara: "Nous avons fait ce voyage pour trouver notre vie" dio, ogibidea bilatzera joaten zen jende hark ibilitako bide bera egiten ari garela gogora ekarriz. Hemendik Juan Pito bentaraino bide ona dago, tarte batzuetan basotik. Eguneko azken argiekin eman dugu bukatutzat gaurko ibilaldia, benta zaharraren atarian