Bautista Barandalla 1990ean atxilotua izan zen. Joan den irailaren 18an hamabi urte bete zituen espetxean. Carabanchel, Iruñea, Alcala-Meco, Alcazar de San Juan, Salamanca eta Zaragozako espetxeak ezagutu ditu. Zaragozako Torrero espetxe zaharrean sortu zitzaizkion «kolitis ultzeraduna» izeneko gaixotasun larriaren lehen sintomak.

Bautista Etxia herri ekimena edo plataformako Jose Luis Erdoziak azaldu digu nola diagnostikatu zizkioten lehen sintomak: «Duela bi urte, Bautista urdaileko mina eta kaketan odol isuria zeuzkala espetxeko medikuarengana joan zen. Behar bezalako arretarik eskaini ez ziotenez gero, Zaragozako Miguel Servet ospitalean ‘colonoscopia’ bat egin zioten. Mediku txostenak ‘Proctitis ulcerosa moderadamente activa’ zuela zioen. Beharrezko tratamendua emango ziotela hitzeman zuten baina okerrera egin zuen. Martxoan larri ospitaleratu zuten. Apirilean behin betiko diagnosia eman zuten: kolitis ultzeradun larria».
Bautistaren egoera larriak Bautista Etxia herri ekimenaren antolamendua ekarri zuen. Presoaren aldeko askatasunaren aldarrikapena herritar guztien oihu bateratua bihurtu da harrezkero. Joan den martxoaz gero, Zigor Kodearen 92. artikulua aplikazioa eskaera bizi-bizia da Sakanako herrietako karriketan.


Herriko apaizak, Batasuneko Fernando Flores alkateak eta familiako kide batek ordezkatua izan dute Bautista Etxia plataforma. Herri ekimen honen aldarrikapena herriko udaletxearen onespena jaso zuen lehenik, ondoren Nafarroako Legebiltzarrera eta Gobernura eraman izan zelarik. Aldarrikapena eta eskaera Bautista Zaragozako espetxean zegoela hasi zen jada. Hasi eta modu paradoxiko batez bukatu ere. Lehen mediku-txostena egin ziotenean epailea ez zen berau irakurtzen moldatu, ez eta erabaki bat hartzera ausartu. Epailearen iritziz, medikuaren txostenean ez zen eritasunaren larritasuna zehazten. Herri ekimeneko kideek Bautistaren eritasuna oso larria zela aditzera eman zioten medikuari eta hona haren arrapostua: «Arraioa, ohartzen naiz. Heste lodiaren pusketa bat mozten badizute eta poltsa batekin pasa behar dituzu eguna eta gaua, bada, jakina egoera larria dela». Herrikideek ‘halaxe nahi dugu guk txostenak azaltzea’ adierazi zioten. Medikuak, berriz ‘zuek esango didazue nola egin behar dudan txostena-edo?’ erantzun omen zien.
Bautistaren senitartekoen eta lagunen esanetan honelako egoera bat bizitzeak sorrarazten duen ezintasuna izugarria da. Esaterako, presoen zigorraren hiru laurdena aplikatzerakoan epaileek erraz aurkitzen dituzte aplikazioaren aurkako aitzakiak. Interpretazio ugari erabili dezakete presoen baldintzapeko askatasuna zehazterakoan, erabakia hartzea erlatiboagoa baita kasu honetan baino. 92. artikuluaren aplikazioa, ordea, oso zehatza da.
Epaileak ez zuen txostenean eritasuna oso larria zela ikusi baina konturatu zen nonbait kasua ez zela samurra, eskuak erretzen zizkion «patata beroa» zen txostena. Familiak, epaileak artikuluaren aplikazioa ez zuela onartuko ohartu zenean, presoa Iruñera alda zezatela eskatu zion. Presoa eta ingurukoentzat behin-behineko irtenbidea izan zen. Epaileak erdibideko erabakia hartu zuen, errazena berarentzat.


Joan den irailean, Bautista Barandalla Iruñera ekarri zutenean plataformako ordezkaritza berbera zuzendu zen Nafarroako Foru Legebiltzarrera. Herri ekimenaren kideen harridurako, Legebiltzarreko sarreran polizia foralaren presentzia handia aurkitu zuten. Sakanan bildutako 2.500 sinadura eraman zuten, baina Legebiltzarreko mahaiak Bautista Barandallaren Jose Campos emaztea baino ez zuen errezibitu.
Nafarroako Legebiltzarreko alderdien bozeramaile guztiekin biltzeko eskaera egina zuten arren, UPN, CDN eta PSNkoak ez ziren azaldu. Gainontzeko alderdiek (Batasuna, Batzarre, EA eta IU-EB) Legebiltzarreko Jose Luis Castejon presidenteari epailearengana zuzendu zedin eskatu zioten presoaren egoera azaltzeko, eta hala egin zuen: «Jose Luis Castejonek neuri ere deitu zidan. Epaileari Bautistaren egoeraz arduratzeko eskatu ziola esan zidan», azaldu digu Jose Camposek.
Orain arte bildutako sinadurak eta osaturiko txostenak alderdi eta sindikatu guztiei helarazi izan zaizkie. UGT, UPN eta PSN alderdiek izan ezik, gainontzekoek oniritzia eman diote txostenari. PSNren jarrera eskasa izanik, Sakanako hainbat udaletxetan PSNk 92. artikulua aplikatzearen aldeko botua eman du.
Azkeneko herri mobilizazioa azaroaren 17an izan zen, Sakanako Etxarri-Aranatzen. 2.500 lagun bildu ziren eta manifestazioak herri erdigunea kolapsatu zuen. 2.500 sinadurak Nafarroako Espetxeratuen Zaintza Epaitegira igorri zituzten halaber. Sinadurak, alabaina, Bautista Etxia herri ekimenari itzuli izan zaizkio. Espetxe Zuzendaritzak ez ditu onartu sinadurak. Beste mila sinadura bildu dituzte azkenaldion, eta aurki, guztira, 3.500 sinadura eramango dituzte Nafarroako Legebiltzarrera.
Zaragozako epaileak ez zuen onartu eta Iruñekoak ere ez du onartu ere herri ekimenaren ordezkaritzarekin biltzea orainokoan. Barandalla Iruñera ekarri ostean, ehun lagunek Iruñeko Epaitegiaren aurrean kontzentrazioak burutzen dituzte astero: larunbatean goizeko 11:00etan eta igandean arratsaldeko 08:00etan.


Herri ekimenaren iritziz, epailearen aldeko erabakia txosten berria ondo prestatzean datza. Epaileak beti argudiatzen du txostenean ez dela eritasunaren larritasuna argi eta garbi azaldu, ez eta eritasuna sendaezina denik. Hau izan da Zigor Kodearen 92. artikulua ez aplikatzeko arrazoi bakarra edo «zabarra», Bautista Etxiako kideen iritziz. Iruñeko ospitaleko medikuak txosten berri bat osatzen ari dira eta horren arabera ebatziko du epaileak. Jose Campos emazteak hitz egin digu egungo egoeraz: «Koldo Morrasek, familiako konfiantzazko medikuak, txostena ondo prestatu behar dela esan digu, pazientziaz hartzeko. Orain arte txostenak oso teknikoak izan dira, epaileek ez omen dute berauek aise ulertzen. Egoera oso larria da, baina eritasuna modu argian azaldu behar dela esan zidan ere Iruñeko epaileak. Bera medikua ez izaki hitz egokiak behar dituela 92. artikulua aplikatzeko».
Zaintza Epaitegia oso zuhur jokatzen ari den arren, herri ekimenekoek artikulua onartua izanen dela espero dute, legea eskuetan beste erabaki hartzerik ez dago: «Frogak begi-bistakoak eta sakonak dira. Txostena ondo osatuz gero, Bautistari artikulua aplikatuko zaion ziurtasun osoa daukagu. Alabaina, presioak daude epaileen inguruan eta epaile honek erabaki bat hartu ezean, kasua Madrilera eraman lezakete», diosku Erdoziak.
Emazteak senarra libre ikustearekin amesten du, baita hamairu urteko Garazik ere, bion alabak. Bautistak Eguberrietako garai seinalatu hauetan askatasuna berreskura dezakeela pentsatzeak dardaraz jartzen omen ditu biak. Bautistak 25 kilo galdu zituen aurtengo maiatzean eta hil zorian egon zen. Harrezkero 10 kilo irabazi baditu ere, bere ohiko pisua baino 15 kilo gutxiago dauka. Hil zorian izatetik etxean izan dezaketela pentsatzera igarotzea bizipen izugarria da