Guk aukeratu dugun ibilbidea Bizkaiko Atxondo herriko Arrazola auzotik abiatzen da. Anbotoko meatzetako burdina eta kobrea garraiatzeko erabiltzen zen trenbidea, gaur egun bidegorri bihurtu dute. Bidegorri honen amaieran hasiko da gure ibilbidea. Garai batean meatzetako sarreretara zihoazen bideak izango ziren. Baina,gaur egun mendiaren beste ustiaketa nagusi bihurtu dira pinudiak eta hauek ateratzeko erabiltzen diren kamioiek, mendia txikitzen dute, baita bide zaharrak ere. Blenda eta kasiterita mineralak ateratzeko meatzeak 1920 arte erabili ziren, baita trena ere .

Txangoa hasteko haranean murgilduko gara. Errekan gora bidea jarraituko dugu. Erreka eder honek meatzea itxi zenean lasaitu ederra hartu zuen eta ordutik hona bertako animaliak, arrain, larba eta karramarroak lasaiago eta garbiago bizi dira. Lehenengo pausoak egin eta eskuinera pinudian behera datorren pista ikusiko dugu. Bide honetatik jaitsiko gara buelta osoa eman ondoren, Besaidetik gatozenean. Bidea jarraitu errekaren alboan eta zubi batetik erreka garbia ikusiko dugu. Aurrerago, pistan eskuinera dagoen labe bat topatuko dugu. Badirudi karobia dela, kare-harria erre eta karea lortzeko erabiltzen zen labearen hormak dirudite, gaur egun huntz, sasi eta goroldioz estalia egon arren.
Hurrengo erreka, txikitua dago eta hodi handi batez ordeztua. Horretara ere iritsi gara; zubiak egin ordez, hodietan itotzen ditugu. Horregatik egiten dute erreka eta ibaiek gainezka, bizitzen uzten ez diegulako. Erreka honetan ezkerrera igotzen den pista hartuko dugu, pinudian murgiltzeko. Pinudia, menditik dirua ateratzeko modu nagusia bihurtzen ari da, Bizkaia eta Gipuzkoan. Basogintza oso gutxitan da lanbide, baina aparteko diru sarrera bihurtu da. Mota guztietako landaketak daude. Zikinak, beste zuhaitzez kutsaturiko pinudiak, gaztaina, pagoa, haritza, ametza... Txukunak, pinua bakarrik dutenak bere garaian kimatu zirenak, aukeraketa eginez entresaka jasan zutenak eta pinu zuzen eta adar gutxiko enbor bihurtu direnak ere. Enborrak ematen baitu, zur gehiena eta zuretik ateratzen baita lehengaia. Bai, zura bera, altzariak egiteko oraintxe erabiltzen hasi dena, eta baita zelulosa ere, papera egiteko erabili ohi dena. Pinu artean norabidea galdu gabe, beti ere aldapan gora jarraituta, pista batera iritsiko gara.
Pista hau Elorriotik dator. Hemen bi aukera ditugu: ezkerrera jarraituz gero, Besaidera eramango gaitu zuzenean. Eskuinera hartuz gero, borda batera helduko gara. Borda hau Urkiola Natur Parkearen muga da eta pista bera ere hemen sartzean bidezidor bihurtzen da eta pagadi bukoliko batera sartuko gara. Pago-motzez eraturiko basoa, gure fantasia mitologikoetan aurkitzen den lekua, udazkenean perretxikoz josten dena. Lami eta basajaunen etxea, patata tortillaren otartekoa jateko leku amestua. Baina, mokadutxoa ahoan sartzeko esertzen garenean, nabari dugu bertako hezetasuna, leku egokiagoak badaude bai ipurdia ez bustitzeko. Hau da pagadiaren xarma, hezetasuna eta itzala. Hori bai, azpi baso biluziak bertan erraz mugitzen uzten digu.
Basoa ikusi ondoren, bidexkan itzuliko gara lamiaren batek erakarri ez bagaitu behintzat. Pistan aurrera egingo dugu Besaideko lepora heldu arte. Hemen, harrizko eskultura dugu eta urtean behin meza izaten da urtean zehar mendian hil diren mendizaleen alde. Bertan biltzen diren guraso, anai-arreba, lagun eta maitale guztiei besarkada bat.
Itzulerako bidea, pistan gora begira jarriz, eskuinera dagoen pista hartuz egingo dugu. Pinudian sartuko gara berriro. Hemen, lurzoruan katagorriek jandako pinaburuak ikus daitezke. Pinudiaren barnean arteren bat edo beste topatu genezake, Araba aldeko baldintza lehorragoen adierazgarri. Maldan behera jarraitu eta pista mendian sartzen dela ikusiko dugu, lurrezko bi horma handien artean jaitsiko gara. Higadura arrastoak agerian dira hemen. sortzen dela agerian utziz. Non dago pizta honetako lurra? Kantauri itsasoan agian... Bidea jarraitu eta hasiera lekura iritsiko gara