ASPALDI ESAN ZITZAIGUN, GERO ETA DIRU GUTXIAGO ERRETIRORAKO


2007ko otsailaren 21ean
Espainiako Gobernuak indarrean jarri du, 2002ko urtarrilaren 1az geroztikoan eragina duela, abenduaren 27ko 16/2001 Lege dekretua, besteak beste, erretiro sistema mailakatu malgu berria eta aurretiko erretiroaren beste araudi bat ezartzen dituena. Oraingo arau hau, zeini globalki kaltegarri irizten baitiogu, izan daiteke onuragarri langile kolektibo txiki batzuentzat, hala nola, enpresen egoeren ondorioz 60 urte inguruan langabe gelditu eta berriro lanpostua nekez lor dezaketenentzat eta 52 urtetik gorako langabe aldi luzeko langileentzat, behin 61 urtera iritsi eta gero. Bestalde, aurretiko erretiro abusuzkoak arbuiatzeko neurriak ere ageri dira Lege dekretu horren letran.

Espainiako Gobernuaren Lege dekretuak Pentsioen gaineko Akordioa jasotzen du. Jakina denez, gazteen enplegu beharrak-eta alde batera utzita, pentsioen gastua murriztea beste helbururik ez duen politikaren barruan, erretiroko adina atzeratzea du xede abeniko horrek.
Lan munduaren eremu honetan ere, argi geratzen da Euskal Herria ez dela nazio burujabea, zeren Espainiako Gobernuak eta Frantziako Gobernuak soilik eman ditzakete horrelako eta antzeko dekretuak. Euskal Herriko langileen eta enpresen diru ekarpenen bidez ere finantzatzen dira pentsioak, erretiroak eta aurretiko erretiroak, baina Madrilek edo Parisek gestionatzen dituzte diru sarrerak, baita Gizarte Segurantza administratzen ere.


ERRETIRO MAILAKATUA ETA AURRERATUA.

Espainiako Gobernuak ezarritako arau berrien arabera, aldatu egin da erretiroaren erregulazioa, lanaldi partziala eta erretiroko pentsioa konpatible egiteko. Hala, lanaldia murrizten denaren proportzio inbertsoan murrizten da pentsioa. Esate baterako, lanaldia %60 gutxituz gero (%40ko lanaldia), pentsioa %40 gutxitzen da (%60 kobratzen da).

Erretiro aurreratuen kasuan, batetik indarrean dirau orain arteko araudiak. Hau da, 60 urte bete ondoren edonork lor dezake erretiroa, baldin 1967ko 1etik aurrera Gizarte Segurantzan kotizatu badu. Horrela, pentsioa murrizteko koefiziente bat aplikatzen da, langileari 65 urte bete arte falta zaion urte bakoitzeko. Egungo egunean, %6tik %8 artekoa da kenketa, kotizatutako urteen eta lanuztearen izaera borondatezkoaren edo bestelakoaren funtzioan.
Bestetik, ordea, bada berrikuntza bat oraingo araudian, berez ondo etorriko zaiena 1967ko urtarrilaren 1a baino lehenago kotizatu ez duten 60 urte inguruko langileei, baldin enpresan arazoak badituzte edo langabe aldi luzekoak badira. Eta, honetan datza berrikuntza: nahiz eta Gizarte Segurantzan 1967ko urtarrilaren 1az geroztik afiliatuak izan, erretiro aurreratua lortzeko modua izango dute 61 urtetik gorakoek, baldin beste eskakizun batzuk betetzen badituzte.
Hiru dira bete beharreko eskakizunak. Lehenik eta behin, enplegu eskatzaile moduan inskribaturik egon behar dute enplegu bulegoetan, gutxienez erretiro eskabidea egin baino sei hilabete lehenago. Bigarrenik, egiaztatu egin behar dute 30 urtez behintzat kotizatu dutela Gizarte Segurantzan. Hirugarrenik, ziurtatu behar dute lana uzteko erabakia ez dutela nahita edo beren borondatez hartu.
Horrelako erretiroetan, pentsioa murrizteko koefizientea %6tik %8ra bitartekoa da: langileak egiaztatzen dituen kotizazio urteetan oin harturik, dagokion koefizientea aplikatzen zaio pentsioan 65 urtera iritsi bitarteko urte bakoitzeko.


AURRETIKO ERRETIROAK ERREGULAZIOKO ESPEDIENTEETAN.

Beste arau batzuk lehiaketazko prozeduraz kanpoko enpresek (erreka jo ez duten edo ordainkizunen suspentsioa aitortu ez duten enpresek) aurkeztutako enplegu erregulazioko espedienteekin dute ikuskizun, baldin 1967ko urtarrilaren 1ean mutualistak ez ziren 55 urteko edo gehiagoko langileei eragiten badie. Horrelako interesdunei 65 urte bete arte Gizarte Segurantzaren hitzarmen berezia finantzatzeko kuotak pagatzeko obligazioa ezarri die Lege dekretuak.

Enpresek eta langileek ordaindu behar dute hitzarmen bereziaren kostua. Enpresek kotizatu behar dute, harik eta langilea 61 urtera iristen den arte. Adin horretatik aurrerakoa, berriz, langileek ordaindu behar dute. Orain, hileko 330 euro ingurukoa da langileek pagatu beharreko kuotaren zenbatekoa.


65 URTETIK AURRERA ERE LAN EGITEKO AUKERA.

Espainiako Gobernuaren Lege dekretu horrek, gazteen enpleguaren erasorako bada ere, baditu, izan, 65 urtetik aurrera lanean jarraitzera motibatzeko neurriak. Horrela, 65 urte bete ondoren lanean segitu eta kotizazioko 35 urte osatuz gero, oinarri erregulatzailearen %100eko gailurra gainditu ahalko da. %2ko gehikuntza izendatu dute, 65 urtez geroztik kotizatutako urte oso bakoitzeko.


ALARGUNTZAKO PENTSIOAK.

Lege dekretuan ageri dira, halaber, alarguntzako pentsioen gaineko arauak. Oinarri erregulatzailearen %45etik %46ra pasatzen da, oro har, alarguntzako pentsioen zenbatekoa, eta %70era ere iristen da familiako kargen eta sarreren funtzioan. 2002ko urtarrilaren 1a baino lehenagoko pentsioei ere aplikatzen zaie Lege dekretu berriko ehunekoa: %46 automatikoki; gainerakoa, aldiz, interesdunaren eskariz, hala badagokio.

Beste berritasunen bat ere badakar aipatzen ari garen Lege dekretu honek. Esate baterako, orain ezkontzak ez du iraungitzen pentsioa, baldin kondizio hauek metatzen badira: pertsona heldua izatea (61 urtekoa edo gehiagokoa), elbarria izatea, alarguntzako pentsioa izatea diru iturri nagusia eta ezkontideen sarrera totalek indarrean dagoen Lanbide arteko Gutxieneko Soldataren zenbateko bikoitza ez gainditzea. Espainiako Gobernuak 2002rako ezarritakoaren arabera, hilean 442,40 eurokoa da Lanbide arteko Gutxieneko Soldata (%2ko igoera besterik ez du izan iaztik)

Neurriak ez dira diruditen bezain progresistak
Espainiako Gobernuak CEOE konfederazioarekin eta CCOO sindikatuarekin hitzartu zuen pentsioen gaineko araudi berria, erreportajean azaldu ditugunak bezalako aldaketak ezarri dituen erreforma. Gainerako sindikatuek, dela UGTk, dela ELA eta LAB sindikatu abertzaleek, ez dute parterik erreforman, zeren negoziazioko mahaitik kanpo gelditu baitziren. Edukia jakin zenean, sindikatu izenpetzaileak ez beste guztiek kritikatu zuten gogor eta jo zuten txarrerako erreforma, uste baitzuten bere osoan hartuta langileen interesak kaltetzen zituela, nahiz eta aitortu kolektibo txiki batzuentzat onetik ere zerbait bazuela.

Adibide gisa, ekar dezagun hona Mikel Noval ELAko azterlanen arduradunak Euskal Herrian gehiengoa duen sindikatuaren izenean egin zuen ebaluazioa. Ordezkari sindikal horrek honela zioen orduan: "Erabat egiaztatzen du Alderdi Popularraren eskubide laboralak eta sozialak graduz gradu listuz joateko estrategia". Mikel Novalen iritziz, zakarkeriak eta kolpe gogorrak saihestea da kontua, dena delako erreforma ez izatea bat-batean guztiz txarrerakoa, langileen nahiei eta eskubideei egiten zaizkien atximurkadek "ez dezatela eragin haserre sozial nabarmena sorrarazteko moduko zirrararik". Arduradun horrek uste du, "Ongizateko estatuaren elementu funtsezkoak suntsitzeko prozesu motel, baina gupidagabekoa dagoela abian eta epe ertainean langileek larrutik paga dezaketela txikitze hori".
Novalen aburuz, "gazteen enplegua erasotzen du argi eta garbi erreformak", erretiratzeko adina atzeratzea sustatzen baitu. Horretarako, honako hauxe da amua: segitu lanean 65 urtetik aurrera, pentsio handiagoa kobratzeko itxaropen osoan. Gobernua -dio Novalek- gehiago kezkatzen du aurrekontu publikoetatik pentsioen karga arintzeak langabe dauden %13,6 pertsonen existentziak baino, zein hiru laurdenetan doakoak baitira estatuaren fiskoarentzat».
Kritikatu egiten ditu, halaber, 1967ko urtarrilaren 1az geroztik afiliatu ziren langileentzat paktatu diren erretiro aurreratuak. Bere iritziz, 1967a baino lehen kotizatzen hasi zirenei dagokiena baino "askoz okerragoa da", zeren oso zehatzak baitira eskakizunak. Novalek dioenez, erretiro aurreratua ez da eskubide bezala planteatzen, baizik eta egoera arras jakin batzuen aterabide gisa. Gainera -segitzen du- "igoz joango da pentsioa kalkulatzeko kontuan hartu beharreko urte kopurua, eta, neurri berean, murriztuz joango da jasotzeko zenbatekoa. Bestalde, enplegatzaileek Gizarte Segurantzari gutxiago ordaintzeko bidea egiten jarraitzen dute". Azkenik, honela amaitzen du atal horri dagokiona: "Hitz batean esanda, oso erreforma kaltegarria dela uste dugu".
Izenpetzaileek alarguntzako pentsioetan markatutako alde on zenbaiten aurrean, Novalek dio pentsio horien ehunekoetan egindako igoera izan dela, zurztasuneko pentsioa erdiesteko epea urtebetez luzatzearekin batera, "erreformako izarra". Zehazten hasita, ordea, adierazten du alarguntzako pentsio minimoa jasotzen ari den multzoari (multzo garrantzitsuari) erreformak ez diola ezer aldatzen benetan, zeren, egia izanik ere oinarria goratuko dela, egia delako, orobat, neurri berean murriztuko dela minimoen osagarria, eta, ondorioz, berdin-berdina izango dela kobratzeko zenbatekoa


Azkenak
Israelek hildako 17.000 haur palestinarren izenak irakurriko dituzte Iruñean 30 orduz jarraian

Ekimena abenduaren 28an egingo da Iruñeko Baluarte plazan. Goizeko 11:00etan ipuin irakurketa antolatu du Yalak La diverxa Cris ipuin kontalariarekin eta, ondoren, 12:00etatik aurrera, BDZ (Boikota, Desinbertsioa eta Zigorra) ekimenak antolatuta egingo da irakurketa.


Urtebete baino gehiago greban, Elon Musken enpresaren aurka
“Teslak ez du nahi langileek iritzia emateko eskubidea izaterik”

Teslaren aurkako lehen greba –eta bakarra– da munduan, Suedian 2023ko urritik aurrera egiten ari direna. Duela mende batetik hona Suedian egindako grebarik luzeena bihurtu da. IF Metall sindikatua bultzatu du protesta, Elon Musken autogintza enpresak hitzarmen... [+]


Politono bat entzun nahi?

PLEIBAK
Miren Amuriza Plaza
Susa, 2024

--------------------------------------------------

Miren Amurizaren bigarren eleberria argitaratu du Susak Durangoko azokaren atarian: Pleibak. Aurretik egindako grabazio baten gainean kantatzen ari zarelako antzerkia egitea da... [+]


2024-12-20 | Xalba Ramirez
Xabier Badiolaren gitarra: zaharra zena, berri

Xabier Badiola
Xabier Badiola
Gaztelupeko Hotsak, 2023

-------------------------------------------------

Ea, ba. “Gaur egungo musika” musika deitzen zaio erritmo kutxa elektroniko bat duen edozeri, eta, klaro, horrela ezin da. Lerro hauetan saiatu izan gara... [+]


Globo morean

Ztandap
Nork: Mirari Martiarenak eta Idoia Torrealdaik.
Noiz: abenduaren 6an.
Non: Durangoko San Agustin kultur gunean.

------------------------------------------------------

Laugarren pareta hautsi eta zuzenean, zutik eta beldurrik gabe interpelatzen du publikoa stand... [+]


2024-12-20 | Nekane Txapartegi
Izartxoak *, arriskutsuak patriarkatuarentzat

Sistema kolonial kapitalista heteropatriarkala auzitan jartzen eta borrokatzen denean, gupidarik gabe erasotzen du bueltan. Eskura dituen tresna guztiak erabiliz, instituzioak, medioak, justizia, hizkuntza, kultura, indarkeria... boterea berrindartzeko, sendotzeko eta... [+]


2024-12-20 | Hiruki Larroxa
Irribarre egin, murtxikatu eta isildu

Askok, Gabonetan, ilusioa baino alferkeria handiagoa sentitzen dugu familia-otordu eta -topaketetan pentsatzean. Baina aurreratzen dizuegu ez dela otordua bera kolektiboki deseroso sentiarazten gaituena, familia tradizionala definitzen duen normatibitatea baizik. Are gehiago,... [+]


2024-12-20 | Sonia González
DSBEren ‘humilladeroa’

Betidanik begitandu zait esanguratsuagoa han-hemenka topa daitezkeen guruztokiei gazteleraz esaten zaien modua: humilladero. Ez al da guruztoki edo santutxo izen nahiko light, zuri edo haragoko konnotaziorik gabekoa? Azken batez, bertatik pasatzen zen oro umiliatu behar zen... [+]


Siriako Arabiar Errepublikaren amaiera

Siriako Arabiar Errepublikaren amaierak harridura handia sortu du, gertatu den moduagatik: azkar eta ia erresistentziarik gabe. Halere, ez da hain arraroa herrialdea suntsituta, pobretuta eta zatitua zegoela kontutan hartzen badugu. Aspalditik siriar gehienen ardura ez zen nor... [+]


“Jadanik ez gara zuen tximinoak”

Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]


Kongo eta kobaltoa
Zertarako gaude prest konektatuta jarraitzeko?

Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]


Peio Berterretxe
“Tresna sozial izatetik, produktu kultural izatera pasatu dira plaza antzerkiak”

Master Amaierako lan sendoa aurkeztu berri du Peio Berterretxek. Urte luzetan antzerkian ikasia eta aritua, plaza antzerkien jatorriaz eta gaur egun dituzten funtzioez aritu gara harekin, Lekorneko Kabalkadan oinarrituta egin duen ikerketaren aitzakian.


Eguneraketa berriak daude