POLITIKAREN XARMA ETA DESILUSIOA
Poblet herrian burutu zen lehen Galeusca, 1984an. AELC elkartea zen eta da Galeuscaren aitzindaria. «Pobleteko manifestua» idatzi zen bertan, baita Galeuscaren oinarriak eta arauak finkatu ere. Manifestuan herrien autodeterminazio eskubidea jaso zen eta erbesteko euskal idazle errepresaliatuen aldeko atxikimendua. Gaurtik begiratuta, zientzia-fikzioa diruditen aldarrikapenak.
Lehen Galeuscaren hasiera ekitaldia Bartzelonako udaletxean izan zen, Pasqual Maragall alkatea izaki. Azken honetan, Joan Fageda PPko alkatea ez zen harrera ekitaldira agertu -horrela iragarria bazen ere- eta bere ordezkari batek desenkusatu zuen. Idazleak garaiz iritsi izanagatik ere, ez zuten ezagutuko. Edonola ere, Balear Uharteetako Gobernua PPren oposizioko gainontzeko alderdiek (PSOE, IU, PSM eta Berdeak) osatuta dagoenez, Mallorcako udalak hotel garestienetako batean eman die ostatu idazleei. Oposizioari oposizioa egiteko modu hagitz eraginkorra nonbait.
Politika oso presente dago Galeuscan. Montserrat Bayá idazleak, Kataluniako elkartearen arima eta bihotza, honela oroitarazi digu iragana: «Ez da ‘mugak apurtu’ lemapean burutzen dugun lehen Galeusca. Alabaina, teoriatik praktikara pasatzeko unean gaude, bestela etorkizun zaila ikusten dut». Iraganeko euskal idazleen arteko liskarrak aipatu dizkigu, joera politiko posibilisten eta apurtzaileen arteko joera kontrajarriak. Anjel Lertxundi eta Joxe Austin Arrieta idazleak suhiltzaile lanetan gogoratzen ditu Montserratek.
Bazkarietan, lehen platerrarekin batera, bidaiaz mintzatzen da, bigarrenean, literaturaz, eta postretan, politikaz. Katalanak -egoera onenean daudenak- politikarako pragmatismoaren agerle dira. Euskaldunak, berriz, politikarekiko izan zuten ilusioarekin desengainatuak. Galiziarrek -egoera larrienean daudenak- ez dute horregatik politikarekiko xarma galdu. Idazleen elkartean hirurogeita hamar idazle baino ez dira biltzen, eta Xuntako Fraga Iribarne presidenteak ez ditu aintzakotzat hartzen. Alta, gainontzekoak baino grina handiagoz mintzo dira politikaz. Cesáreo Sánchez Rodriguez idazlea Galeuscaren klasiko bat da galiziarren artean. Balear Uharteetako Damià Pons kultura kontseilariaren -Mallorcako alderdi sozialista eta katalanistaren kide- diskurtsoa entzun ondoren honelako balorazioa egin zuen idazle galiziarrak: «Galizian independentistatzat joko zuten diskurtso hau».
AELCko Jaume P. Montaner presindentearentzat diskurtso errealista izan zen. Bere ustez, PPk ekitaldiaren amaierara bere zelatariak bidali zituela jakinda diskurtso pragmatikoa eta errealista burutu zuen Damiá Ponsek, katalanez burutu ere, noski. Euskaldun gehienon ulermenetatik, berriz, ezin jakin independentista, apurtzaile edo posibilista ote zen. Mugak apurtu bitartean behinik behin
Politika oso presente dago Galeuscan. Montserrat Bayá idazleak, Kataluniako elkartearen arima eta bihotza, honela oroitarazi digu iragana: «Ez da ‘mugak apurtu’ lemapean burutzen dugun lehen Galeusca. Alabaina, teoriatik praktikara pasatzeko unean gaude, bestela etorkizun zaila ikusten dut». Iraganeko euskal idazleen arteko liskarrak aipatu dizkigu, joera politiko posibilisten eta apurtzaileen arteko joera kontrajarriak. Anjel Lertxundi eta Joxe Austin Arrieta idazleak suhiltzaile lanetan gogoratzen ditu Montserratek.
GALIZIARRAK ERROMANTIKOENAK.
Bazkarietan, lehen platerrarekin batera, bidaiaz mintzatzen da, bigarrenean, literaturaz, eta postretan, politikaz. Katalanak -egoera onenean daudenak- politikarako pragmatismoaren agerle dira. Euskaldunak, berriz, politikarekiko izan zuten ilusioarekin desengainatuak. Galiziarrek -egoera larrienean daudenak- ez dute horregatik politikarekiko xarma galdu. Idazleen elkartean hirurogeita hamar idazle baino ez dira biltzen, eta Xuntako Fraga Iribarne presidenteak ez ditu aintzakotzat hartzen. Alta, gainontzekoak baino grina handiagoz mintzo dira politikaz. Cesáreo Sánchez Rodriguez idazlea Galeuscaren klasiko bat da galiziarren artean. Balear Uharteetako Damià Pons kultura kontseilariaren -Mallorcako alderdi sozialista eta katalanistaren kide- diskurtsoa entzun ondoren honelako balorazioa egin zuen idazle galiziarrak: «Galizian independentistatzat joko zuten diskurtso hau».
AELCko Jaume P. Montaner presindentearentzat diskurtso errealista izan zen. Bere ustez, PPk ekitaldiaren amaierara bere zelatariak bidali zituela jakinda diskurtso pragmatikoa eta errealista burutu zuen Damiá Ponsek, katalanez burutu ere, noski. Euskaldun gehienon ulermenetatik, berriz, ezin jakin independentista, apurtzaile edo posibilista ote zen. Mugak apurtu bitartean behinik behin
«Garai berriek aterabide berriak dituzte eskakizun»
Nahiz eta politiko ugari kontrakoa demostratzen gogotik ahalegindu egunik egun, oraingo gizartearen antz handirik gabeko batean jaio zen Galeusca, duela 19 urte. Estatu gabeko literaturak izateak zer laido historiko jasanarazi zizkien ohartarazi nahi zuten idazleek. Ia hogei urte betetzera helduta, gero eta zailagoa dirudi ekimenaren alderdi politikoak alde batera uztea. Penintsulako hiru herrialdeetako literaturaren egoerak jarreraren bat erakustera behartzen gaitu egunero: laido historikoak ohiko bilakatu dira, eta industria editorialak irakurle militantearen transformazio etengabeari egin behar izan dio aurre, zeinek plazera, entretenimendua edo lilura nahi baititu gaur egun.
Krisi editorialak ezaugarri bereziak ditu hiru eremu horietan. Galizian, kezkati dabiltza irakurle militantea desagertzen ari delako. Euskadin, egoera politikoak maizegi kriminalizatzen ditu hizkuntza eta kultura propioa, halako eran non, antzina ez dela Unai Elorriagari eman zioten sari Nazionalaren kasuan gertatu den moduan, aski baita estatuarekin kontaktu ñimiñoena izatea, egiten den literatura bikaina ezkutatzea jomuga duten jarrera gaitzespenezkoak eta erdi-faxistak azaleratzeko. Herri katalanetan, berriz, estabilitate batera iritsi gara, baina sarri egoera horrek berak ixten dizkio ateak ustekabeari.
Proiekzioa da hiru literatura horien arazoak konpontzeko moduetako bat; proiekzio estatala nahiz internazionala. Galeuscak ideien eta proposamenen plataforma gisa funtzionatzen du. Teoria hori, ordea, editorialen eta politikaren arloko gorabeherekin behaztopatzen da. Nahiz eta profesionalak behin eta berriro saiatu, editoreek ez dituzte oso aintzat hartzen itzulpenak, eta elkar ez ezagutzeak zaildu egiten du salmenta. Bestalde, gobernuek ere ez dute aurkitu bakoitzaren literatura promozionatzeko eta laguntzeko formula asebetekorik. Administrazioen konpromiso ausartagoaren beharrean gara. Neurri batean, idazle galego, euskaldun eta katalanak direlako, hain zuzen, gaztelaniazko literatura hesituari kalitatez eta berrikuntzaz erantzuten dioten bakarrak, zeinek idazle hegoamerikarretara jotzen baitu hasperenka, zerbait mugitzen dela adierazteko. Presazkoa da denon ahaleginak batzea eta guk geuk promozionatzeko formulak aurkitzea. Adibide ona da, eta ongi erreparatu beharko litzaioke, Balearretako gobernuaren ekimenari, zeinek laguntzak ezarri baititu isletako idazleen lanak beste hizkuntzetara itzultzeko.
Urtero sortzen den debatea da Galeuscak zer funtzio bete dezakeen. Esan beharra dago ezen, ikasturte editorial bakoitzean, Galeuscako bilerak eta kontaktuak direla hizkuntza horien arteko itzulpenetatik argitara ematen den ehuneko handi baten iturri. Emaitza horri idazleek egun horietan konpartitzen dituzten esperientzia bitalak eta sorkuntzazkoak erantsiz gero, esan dezakegu Galeuscak baduela etekina, baina hedabideen arreta eskasa (ez hain nabarmena Galizian eta Euskadin) eta inertzia administratiboa tarteko, nekez eman dezake gehiago.
Bestalde, garai berriek aterabide berriak dituzte eskakizun. Galeuscaren helburuak ez dira trantsizioko herentzia, ez horixe. Oraindik ere balio bera dute hasierako xede haiek, hots, penintsulako hiru literaturek elkarren berri izatea sustatzeak, itzulpenak bultzatzeak eta gobernu zentralak inposatu isiltasunari aurre egiteko adinako debate etengabea sortzeak, baina teknologia berrien bidez aitzinatu beharra daukate hemendik aurrera. Hau da, instituzioen estatu gabeko hizkuntzen aldeko kontzientzia indartzea bezain axolakoa da Galeuscako literatura publizitatzeko moduko Interneteko ataria ezartzea. Esandakoa gauzatzeko, Galeuscak denon parte hartzea behar du: egileena, kritikoena, hedabideena, instituzioena eta abar. Azken batean, behar bezala gutxitan funtzionatzen duen borondate-multzo baten esku hartzea
Proiekzioa da hiru literatura horien arazoak konpontzeko moduetako bat; proiekzio estatala nahiz internazionala. Galeuscak ideien eta proposamenen plataforma gisa funtzionatzen du. Teoria hori, ordea, editorialen eta politikaren arloko gorabeherekin behaztopatzen da. Nahiz eta profesionalak behin eta berriro saiatu, editoreek ez dituzte oso aintzat hartzen itzulpenak, eta elkar ez ezagutzeak zaildu egiten du salmenta. Bestalde, gobernuek ere ez dute aurkitu bakoitzaren literatura promozionatzeko eta laguntzeko formula asebetekorik. Administrazioen konpromiso ausartagoaren beharrean gara. Neurri batean, idazle galego, euskaldun eta katalanak direlako, hain zuzen, gaztelaniazko literatura hesituari kalitatez eta berrikuntzaz erantzuten dioten bakarrak, zeinek idazle hegoamerikarretara jotzen baitu hasperenka, zerbait mugitzen dela adierazteko. Presazkoa da denon ahaleginak batzea eta guk geuk promozionatzeko formulak aurkitzea. Adibide ona da, eta ongi erreparatu beharko litzaioke, Balearretako gobernuaren ekimenari, zeinek laguntzak ezarri baititu isletako idazleen lanak beste hizkuntzetara itzultzeko.
Urtero sortzen den debatea da Galeuscak zer funtzio bete dezakeen. Esan beharra dago ezen, ikasturte editorial bakoitzean, Galeuscako bilerak eta kontaktuak direla hizkuntza horien arteko itzulpenetatik argitara ematen den ehuneko handi baten iturri. Emaitza horri idazleek egun horietan konpartitzen dituzten esperientzia bitalak eta sorkuntzazkoak erantsiz gero, esan dezakegu Galeuscak baduela etekina, baina hedabideen arreta eskasa (ez hain nabarmena Galizian eta Euskadin) eta inertzia administratiboa tarteko, nekez eman dezake gehiago.
Bestalde, garai berriek aterabide berriak dituzte eskakizun. Galeuscaren helburuak ez dira trantsizioko herentzia, ez horixe. Oraindik ere balio bera dute hasierako xede haiek, hots, penintsulako hiru literaturek elkarren berri izatea sustatzeak, itzulpenak bultzatzeak eta gobernu zentralak inposatu isiltasunari aurre egiteko adinako debate etengabea sortzeak, baina teknologia berrien bidez aitzinatu beharra daukate hemendik aurrera. Hau da, instituzioen estatu gabeko hizkuntzen aldeko kontzientzia indartzea bezain axolakoa da Galeuscako literatura publizitatzeko moduko Interneteko ataria ezartzea. Esandakoa gauzatzeko, Galeuscak denon parte hartzea behar du: egileena, kritikoena, hedabideena, instituzioena eta abar. Azken batean, behar bezala gutxitan funtzionatzen duen borondate-multzo baten esku hartzea