Larri zebilen langile jendea 1972ko udazken hartan ere, diru premiarik ez baitzitzaion falta. Bizimodua gora eta gora zihoan, eta soldatak, geldi, gaixotasun batek harrapatu izan balitu bezala. Zer edo zer egin beharra sentituko zuen gehiengoak maiz, baina beti ezin bada greban aritu, besteak beste jasotzen zuten soldata urri horren beherapena zekarrelako -orduan ere greba egunak ez baitziren ordaintzen-, eta beste bide batzuk bilatzen ahalegintzen zen jendea. Araneguik ZERUKO ARGIAn hartutakoa, kasu. «Burges aurrerakoi bati eskutitz irekia» zuzentzen zion hark.

Nor ote «burges aurrerakoia» Araneguirentzat? Bada, horrelakoxea, antza: «Sendagile, lege-gizon, ekonomilari, ESTE-ko lizentziatu, lantegiko teknikari edo honelako zerbait izan zintezke, Zu».
Gero, gizalegeari jarraituz, bere burua aurkezten zuen eskutitz haren egileak: «Berrogei urte ditut. Ezkondua naiz. Hiru seme-alabaren aita. Zaharrena hamabi urtekoa. Gazteena seikoa. Astean berrogeita hamalau ordu sartzen ditut lanean. Hogeita hamar nere emazteak. Honi hillean behin ordaintzen diote. Astero neri. Neure jaiotetxean bizi naiz. Aspaldiko maizterra nauzu. Uskeria ordaintzen dut errenta. Ez atezainik, ez aszensorerik eta ez berogarririk dugu etxean eta etxapean. Neronek konpondutako bigarren eskuko ‘seiscientos’a daukat. Ikasten hamalau urte arte jardun nuen. Hortik aurrerakoa bizitzak eta eskarmentuak irakatsi didate».
Dezente gauza azalduak zizkion, baina ez barruan zituen guztiak, alafede! «Ikastolara bidaltzen ditut neure haurrak. Nere eta emaztearen irabaziak ikusiz gero, diru asko kentzen dit umeak ikastolara igortzeak.
Goxo zait ‘Martel’ bat. Irakurtzea gogozko. Ahal dezakedan guztia irakurtzen dut. Badakizu nor naizen. Ez dakizuna zera da, zergatik idazten dizudan».

Zein arrazoik bultzatu ote zuen, bada, gure gizona eskutitz hura idaztera? Berehala mahaigaineratzen zuen: «Uste ez nuen dirua gastarazi zenidan lehengoan. Etxeko norbaitek ondoezaren bat dugunean Anbulatorioa, SOE-ko sendagileetara jo ohi dugu. Baina gure umea ez zen hobeto jartzen. Nere konturako sendagilearengana eraman nuen orduan. Egon-gelan zai egon behar izan nuen. Aldizkari bat irakurri nuen. Ez zen txarra. Arranopola.
Urtearen azkenetan gaude. Baditugu gorabeherak lantegian. Asmatuko duzu, noski, zertzuk ditezken. Lege-gizonarengana jo genduan. Hemen ere itxogin beharra. Lehengo aldizkaria bistan. Berriro irakurri nuen. Azkenean erosi egin dut».
Nazkatuta zegoela langilea, hara! «Horregatik idazten dizut. Gogaikarri zait zuen mundua. Lan eta borroka egiten dut. Neure inguruko egoeraz arduratzen naiz eta hau aldatzen saiatzen. Irakurri dut zuen aldizkaria. Aurrerakoi azaltzen da. Baina gureaz oso desberdina da. Zuei edari oso onak eskeintzen dizkizue: 9 orrialde. Guk ezin erosi dezazkegun kolonia eta edergarriak eskeintzen dizkizue: 4 orrialdetan. Jantzi onez janzten erakusten dizue: 9 orrialdez. Banka-etxeak ikustera joateko adierazten dizue: 3 orrialde. Guretzat egindakoetan berriz, diru erraztasun haundiz erosi ditezkeen etxeetaz hitzegiten zaigu. Moduz dauden tresiloez. Merke erosi ditezkeen jantzi eta garbigailuez».
Inbidia al zien Araneguik burgesei, bada? «Ez, ez naiz zuenaren gose. Baina zuen lotsarik ezak sutzen nau. Aurrerakoi bezala agertzen zerate eta izan ere hala zerate hitzez. Bizitzako gorabehera askotan topo egin dut ikasle edo profesional berri aurrerakoiekin. Orain ia ez ditut ikusi ere egiten. Haiek gastaleku batzuetan eta ni bestetan ibiltzen gara. Ni ez neiteke haietara joan. Patrikak ez dit agintzen. Baina zuen faltsukeriak eta lotsarik ezak sutzen nau, zuen hitz-jario hutsezko aurrerakoikeriak, zuen demagogiak. Zuek ez zaituet kaleko zurrunbiloan ikusten. Zuen aurrekoek bazuten morroien emazteekin oheratzeko eskubidea. Beren sasikumeentzat umerzurztegiak jasoz isildu zuten ondorengoek barruko harra. Geroxeago, batera eta bestera, joan beharra izaten zuten maiteñoak poztera. Zuek ere berdinak zerate. Garbi nahi duzue barrua. Har gaiztorik gabe. Eta emakumearen askatzea asmatu duzue. Eta zuen emaztea aske izan dadin lanera doa, baina honen ordez, neskamea daukazue etxean. Ez naiz moroen jatorriko. Emakumearen askatasunaren alde nago eta dihardut. Baina zuek ez zaituet tartean ikusi nahi».
Behin aurrekoa esanda, burges bakan batzuk jatorrak zirela aitortzen zuen Araneguik. «Baina gehienok ez. Aurrerakoi azaltzen zerate. Horrek ondo ematen du. Zuen barruko harra isil dadin itxura besterik ez duzue egiten. Debalde edo doan den irakaskintzaren alde zaudete. Zatozte niregana, ni ere hala nagota. Hiru txartel ordaintzen ditut hillaren azkenean. Zuentzat ez da ezer. Asko neretzat. Atximurka haundiegia neretzat, noski. Dirubide ikaragarria dela ikastetxe bat jartzea esanaz zabiltzate. Nik neuk hauxe bakarrik dakit. Ez daudela lo zuei edariak, autoak, edergarriak eta abar eskeintzen dizkizuten Banka-etxe eta dirudunak. Diruak begi argia du. Diruak lantegiak, ostatuak, dantza eta festalekuak sortu ditu. Inoiz baita heritegi eta zerraldotegiak ere. Baina behin ere ez ikastetxerik. Dirubide on eta mauka haundi izan balitz landuko eta aitzurtuko zutekeen dirudunek lo egon gabe landa hori».
Noizbait amaitu behar zuela berea, eta bukaera gisa hauxe esaten zien: «Utziguzue behartsu izaten, baina ez eiguzue deitu ez gizarajo, ez iñoxente eta ez buru-motz. Hala izango gera agian. Baina ikuskizun dago»