EMAKUMEA LARRUGORRITAN


2021eko uztailaren 19an

Hiru emakume taula gainean. Baliteke bakarra izatea? "Nahiago ditut titi txikiak handiak baino. Askoz ere erosoagoak dira, batez ere kirola egiteko", dio batak, bere gorputza ferekatuz. Berehala, ordea, ustez aldatzen du: "Titi handiagoak izan nahi nituzke. Hain dira femeninoak... Titi handiak izango banitu beti sujetadoretik irten beharrean eramango nituzke". "Dudan indarra sentitzea gogoko dut", dio besteak, hirugarrenak denborak aurrera egin ahala itxurak gero eta gutxiago arduratzen duela aitortzen duen bitartean. Euren barneko mundu txikiez mintzo diren emakumeak dira hiruak. Mundu handi hori osatzen duten mundu txiki horiez mintzo direnak.

Hiru emakume eta hamaika desio, hamaika gorroto, hamaika beldur. Horixe da Donostiako Agerre Teatroaren azken ikuskizunak proposatzen duena, emakumeak gori-gori erakustea, biluzik. Horretarako Legaleon T antzerki taldeak 1995ean eszenaratutako testua hautatu du, taldeko Edurne Rodriguezek idatzi eta zuzendu zuena, hain zuzen ere. Gaixotasun baten ondorioz hil zen Edurne Rodriguez, baina bere testuak bizi-bizirik dirau.
Bere garaian Legaleonen muntaia ikusteko aukerarik izan ez bazuen ere, Agerre taldeko zuzendari Maite Agirrek aspalditik zuen testua lantzeko gogoa: "Behin liburutegi batean topatu, irakurtzen hasi, eta berehala maitemindu nintzen. Testuak guztiz erakarri ninduen". Agerrekoek muntaia egitea erabakita, Legaleonen antzezlana bideoan ikustea erabaki zuten, idazleak berak zuzendutako lana izaki, honen asmoak hobeto ezagutu ahal izango zituztelakoan: "Edurnek testua nola ulertzen zuen jakiteko pista handia izan da".

Egunerokoaren lirikotasuna.

Edurne Rodriguezen testuak emakumeen eguneroko gatazkak azaltzeko mundu poetiko batera egiten du jauzi. Testua nahiko lirikoa den arren zuzendariaren ustez horixe da antzezlanaren bertuteetako bat: "Oso hizkuntza berria erabiltzen du, dramaturgia modernoa dauka. Hasieran poetikoa dela iruditu arren, taula gainean jende arrunta erakusten du" . Ikuskizuna muntatzerako garaian hori izan da taldearen xedeetako bat: "Ikusleak taula gainean emakumeak ikustea, eta ez aktoreak".
Elementu bakan batzuekin hornitutako eszenategia betetzeko ardura Tania de la Cruz, Kris Eizmendi eta Julia Hernandezek hartu dute. Hiru aktoreek ez zuten lehendik elkar ezagutzen eta, beraz, lan handia egin behar izan zuten lehen entsegu egunetan: "Hasieran testuarekin berarekin ere nahikoa arraro sentitzen ginen. Gero, ordea, pertsonaiak ezagutuz joan gara, eta bide batez, gu geu ere bai", dio Julia Hernandezek.
Aktoreek sentimenduekin akrobaziak egin behar dituzte ikuskizun honetan. Errealitatean bezalaxe, taula gainean gorpuzten dituzten emakumeak ere algaratik malkoetara igarotzeko gai dira istant batean, ia zentzurik gabe. Oraindik ere nahiko hotz nabari dira aktoreak oholtza gainean, testua edo beste kanpoko elementuak pertsonaiak baino nabarmenago ageri baitira oraindik ere.

Urak dakarrena...

«Emakumeak gori-gori» antzezlanean hainbat elementuk berebiziko garrantzia du. Kolore gorriak, esaterako, ikuskizun guztia bustitzen du hasieratik bukaeraraino. Pertsonaiak kolore laranjaz jantzita agertzen dira hasieran eta gorri bizi batekin amaitu. Kolorearen erabilpen hau Edurne Rodriguezi omenaldi gisako bat egitearren erabili dutela aitortzen du ikuskizunaren zuzendariak, hark hala irudikatu baitzuen muntaia. Dena den, gorritasuna pertsonaien baitan azaldu nahi izan dute Agerrekoek: "Hezur-haragizkoak garela esatea, hemen gaudela aldarrikatzea".
Urak ere berebiziko garrantzia du Agerreren azken ekoizpenean. Izan ere, sinbolo gisa oso ondo egokitzen zitzaion taldeak adierazi nahi zuenari: "Niretzat bizitza horixe da, ibai bat bezalakoa", dio Maite Agirrek, "etengabe aurrera doan zerbait". Julia Hernandezek gorpuzten duen pertsonaiak ere oso garbi du ideia hori: "Ez da kezkatzen gaur dituen arazoengatik, pasako direla pentsatzen baitu".
Agerre Teatroak aurkeztutako hiru pertsonaiek emakumeen gogoetez zipriztintzeko aukera eskaintzen diote aldarri hori entzun nahi duenari. Isilune hori entzun nahi duenari

Ezinegonaren bila
Edurne Rodriguez Muro Donostian jaio zen 1964. urtean, nahiz eta Irunen hezi eta hazi zen. Legaleon T taldearekin izan zuen bere idazkiak eszenaratzeko beta, gaixotasun luze batek bizitza eten zion arte. "Pentsatzeak min ematen dit. Jaio nintzenetik susmo bat izan dut. Gertatuko zaidan gauza arraro bat. Heriotza ote?", idatzi zuen Edurnek «Mujeres al rojo vivo» lanean, egokitu zitzaion patua sumatu izan balu bezala.

Genevako Serge Martin antzerki eskolan hiru urtez ikasi ostean, Irungo antzerki taldean topatu zuen behar zuena: "Ikuskizunak ezinegona transmititu behar du eta Legaleonen ezinegona konstante bat da". Idatzi zituen antzerki testuen artean da «Merilú, historia de la muñeca hinchable», Legaleonek 1995ean taularatu zuena

«Kultura ez badugu mimatzen, ez goaz inora»
Dagoll Dagom antzerki talde kataluniarrarekin hasi zen Maite Agirreren ibilbide profesionala, duela ia hogeita hamar urte. Italian Domus de Janas taldean lanean aritu ostean, Euskal Herrira itzuli zen, 1986an Agerre Teatroa sortuz. Besteak beste, «Zergatik panpox?», «Molly Bloom» eta «Txerrikeriak» ikuskizunak ekoitzi ditu taldeak. Zarauztar honek hainbat antzezlan ere idatzi du, «María, hiru aldiz amapola» eta «Bilbao», esaterako. Hil honetan Arriola Antzerki Saria jaso du gremioko beste emakume batzuekin batera.

Egungo antzerki enpresetan zein da emakumeen egoera?
Ekoizpen etxeetan emakumeak lan eta lan dabiltza. Enpresari gisa emakumea oso ondo moldatzen dela uste dut, nahiz eta oso lan gogorra izan. Antzerki talde askotan arduraduna, taldea aurrera eramaten duena, emakumezkoa da.

Idazle gisa zer eskatzen diozu antzerki testu bati?
Ikuskizun batek zentzuzkoa izateaz gain, bihotzetik irtendakoa izan behar du. Antzerki idazleok batez ere horren bila gabiltzala uste dut. Aurkitzen dugun edo ez beste kontu bat da. Gainontzeko elementuak osagarriak dira.

Korronte berritzaileentzat ba al da lekurik?
Nik uste dut Euskal Herrian oso maila ona dagoela antzerkiari dagokionean. Pauso garrantzitsuak eman dira. Taldeak gauza berriak probatzen ari dira, hizkuntza berriak bilatzen... Dena den, esan beharra dago, antzerkia profesionalizatu den heinean, erakunde publikoen lanak oraindik amateurra izaten jarraitzen duela.

Ekoizle gisa nola ikusten duzu antzerkiaren etorkizuna?
Enpresa gisa antzerki taldeek dirua eta energia inbertitzen jarraituko dute. Gauza da lan honetan irauteko bokazio handia behar dela, eta beraz, bertan gabiltzanok, nahiz eta asko kexatu, beti egongo gara prest antzerkia egitearren edozein prezio ordaintzeko. Eta prezio hori ordaintzen ari gara dagoeneko. Era berean, gizarte mailan, mentalitatea irekitzea, zabaltzea eta aberastea ezinbestekoa dela iruditzen zait, kulturak etekinik ematen ez duela pentsatzeari utziz. Kultura ez badugu mimatzen, ez goaz inora


Azkenak
2024-12-13 | ARGIA
Euskarabideak 13,4 milioi euroko aurrekontua izango du 2025ean, iaz baino %9,7 gehiago

Nafarroako Legebiltzarrean datorren urteko aurrekontuak ixteko negoziazioetan ari dira egunotan alderdiak, eta horietan adostutakoaren arabera, euskararen Euskararen Nafar Institutuak iaz baino 1,3 milioi gehiago izango ditu.


Ipar Kataluniako udaletan katalana erabiltzea debekatu du Frantziako justiziak

Okzitaniako Tolosako Apelazio epaitegiak eman du epaia, eta horren arabera, udaletan ezingo da katalana lehen hizkuntza moduan erabili, eta izatekotan, frantsesez egin ondoren, hura katalanera itzuli ahal izango da.


Samira Belyouaou, amazigera hiztuna
“Ni, diasporako alaba, neure buruaren kontra borrokan bizi nintzen Alemanian”

Samira Belyouaou (Heidelberg, Alemania, 1994) diasporako alaba da. Gurasoak Rifen (Maroko) jaioak, Alemanian Samira alabak eta lau seme-alaba gehiagok amazigera izan zuten etxeko hizkuntza. Itzulpengintza ikasketak egina, software enpresa batean ari da, beren produktuak 80... [+]


2024-12-13 | ARGIA
Gipuzkoako Foru Aldundiaren dirulaguntzarik gabe abiatuko da KoopFabrikaren ekintzailetza eskola

Proiektu ekonomiko kooperatibo eta komunitarioak abian jartzeko grina duten pertsona eta taldeentzako doako eskola da KoopFabrika. Dagoeneko izena emateko epea irekita dago. Urtarrilaren 28an egingo da lehenengo saioa. Olatukoop, Gezki eta Lankiren baliabideei esker antolatu... [+]


Maritxu eta Katalina: Artxiboetan galdutako sexu eta genero disidenteen istorioak Historiaren parte direlako

XV. mende bukaeran edo XVI. mende hastapenean Belauntzako Katalina atxilotu, preso sartu, torturatu, guziaz desjabetu eta erbesteratu egin zuten, Oiartzungo Maritxurekin “haragizko harremanak” ukateagatik. 500 urtez isilean eta artxiboetan galdurik egondako... [+]


Nafarroa osoan euskararen ofizialtasuna bermatzeko lege aldaketak egitea eskatu die Kontseiluak alderdiei

Euskal Herri osoan euskara eta hiztun komunitatea larrialdi egoeran daudela berretsi zuen azaroan Kontseiluak eta, ostegun honetan, egoera hori Nafarroan zertan datzan azaldu du Iruñean. Era berean, herrialdean ataka horretatik ateratzeko egin beharrekoak azpimarratu ditu.


Kexaako monumentu multzoan hotel-spa bat eraikitzea proposatu dute

Estela Roca Rom arkitekto katalanak irabazi du Arabako Foru Aldundiak abiatutako ideia lehiaketa. Foru erakundeak proiektua finantzatzeko bide publiko-pribatuak bilatzeari ekingo dio.


2024-12-13 | Leire Ibar
Gerraren eta faxismoaren aurkako mobilizazioak antolatu ditu GKSk urtarrilaren 25erako

Mendebaldeko agintariek gerraren aldeko apustua egin dutela salatzeko mobilizazioak antolatu ditu Gazte Koordinadora Sozialistak Bilbon eta Iruñean. Faxismoaren gorakadaren aurrean mobilizatzeko deia egin du.


2024-12-13 | Julene Flamarique
Espainiako enpresarik handienetan, zuzendari exekutiboen soldata batez bestekoa baino 118 aldiz handiagoa da

Ia 24 milioi euroko ordainsaria jaso zuen Jesús María Herrerak, CIE Automotiveko zuzendari exekutiboak, 2023an. 2022an 20 milioi euroko aparteko prima jaso, eta sei bider handitu zuen urteko soldata. Iberdrolak ere lekua hartu du podiumean, eta 2023an, energia... [+]


2024-12-13 | Euskal Irratiak
Ardien mihi urdinaren eritasunaren ondorioei elkartasunez ihardetsi nahi die ELBk

ELB sindikatuak ardien mihi urdinaren eritasuna pairatu dutenendako elkartasunera deitzen du. Abendu hastapenean,departamenduko 650 ardi etxalde hunkiak izan dira. Kasu zenbaitetan, hamarka ardi galdu dituzte hazleek, bereziki marroak. Etxalde batzuek erraterako marroen %80... [+]


Foru Parlamentuko atean izandako istiluetan parte hartu zuten hemeretzi nekazari zigortu dituzte

Osoko bilkura egiten ari zelarik ganbera barrura indarrez sartzen saiatu ziren nekazariak. Akordioa lortu dute fiskaltzarekin instituzioen kontrako eraso delitua saihesteko.


Emakume zientzialariek esperientzia okerragoa dute komunikabideetan eta sare sozialetan

Ikertzaileen esperientziak komunikabideekin eta sare sozialekin duten harremanean” izeneko txostena argitaratu du FECYTeko Science Media Centre Españak (SMC), EHUko Gureiker ikerketa-taldearekin lankidetzan egindako inkesta batean oinarrituta. Emaitzen... [+]


Autonomia, urrats berria

EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.


Eguneraketa berriak daude