Aragoiko erresuma zaharrean konfederazio haize mehe bat
«Aproximació a l’anàlisi de les relacions econ-miques entre Aragó, Illes Balears, Catalunya i Comunitat Valenciana: àmbit de l’antiga Corona d’Aragó» (AMCA) du izena ikerketak eta lau erkidego horietako aurrezki kutxa nagusien artean burutu dute. Kataluniako La Caixa eta Caixa Catalunya; Valentziako C.E. del Mediterrani; Aragoiko Ibercaja eta Baleareetako Sa Nostra izan dira lan honetarako beren ikerketa zerbitzuak eskaini dituztenak. Azken honetako, Sa Nostra Fundazioko, Miquel Alenyàk koordinatu du lan guztia, eta lehen ikerketa honek Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Josep Oliver katedradunaren bermea darama.
Lehen ikerketa honetan ondasunen salerosketak aztertu dituzte, eta hurrengo baterako utzi dituzte zerbitzuak edo fiskalitatean sakontzea. Aztertu dutenaren arabera, lau erkidego horien artean eskualde ekonomiko oso nabarmena osatzen omen dute: elkarren dependentzia handia dute eta Espainiako beste herrialdeekin alderatuz oso jokabide berezia dute ekonomiaren alorrean.
12.642.000 biztanle zituzten 2001ean lauen artean, Espainiako populazioaren %30a. Proportzioan Espainiak baino biztanleria aktibo ugariagoa daukate, Estatuko errentaren herena baino gehiago ekoizten dute eta hemen sortzen da Espainiako merkataritzaren %50a. Estatua bere osotasunean hartuta baino esportatzaileagoa da AMCa, funtzio nagusi bat jokatzen du Espainiako eskualdeen arteko komertzioan eta aldi berean lau erkidego hauek beren artean oso lotura sendoa daukate.
Antzinako Aragoiko Erresumak turismoan dauka benetan indar handia: Espainiak urtero biltzen duen turismoaren erdia eskualde honetara dator, eta honen barruan Katalunia eta Baleareek eskuratzen dute zati nagusia.
Espainiako Estatuak ez ditu bere azpiegiturak horri begira antolatu, jakina denez. Errepideen kartari begiratu besterik ez dago: erdia Madrilen duen gurpila baten erradioen gisa diseinatu zuten estrategek Espainiako bide sarea. Eta hala ere, bi mila urtean josi den harreman sareak bere dinamikarekin jarraitu duela dirudi eskualde honetan. Baleareetako Kutxaren Fundazioaren burua den Alenyàren hitzetan, «Antzinako Aragoiko Koroa errealitate bat da izaki ekonomiko gisa. Eta hori hala da agintariek honela edo hala erabaki izanik ere. Ekonomiak errealitate hau inposatu du komenentzia eta oporotunitateagatik».
XIII. mendetik XV. mende bukaera arte erresuma burujabea izan zen Aragoikoa, urte horretan Errege Katoliko deituek batu baitzituzten Aragoi eta Gaztela. Nafarroako azken zatiari independentzia kendu zioten berek. Hala ere, Antzinako Aragoiko Erresumako herrialdeek beren lege propioak (foruak) XVIII. mendea arte atxikiko zituzten: okerreko erregegaiaren aldeko apostua egin eta Borboi edo errege berriak foruak kendu zizkien.
Zuzenbide zibilaren zati handi bat mantendu zuten ordea, eta horren inguruko ikerketak burutzen ari dira Valentzia, Baleareak, Aragoi eta Kataluniako Parlamentuen artean osatutako elkartean. Eta ekonomia eta kultura alorreko proiektu gehiago ba omen dute esku artean.
Ikerketa pare batek ez du mundua aldatuko, pentsa daiteke, baina hori bera jadanik gehiegitxo ere gertatu da zenbait agintarirentzako. Aipatu dugun lan honen aurkezpenean ez zen azaldu Valentziako Gorteetako lehendakaria, eta erkidego honetako kutxetako batek bakarrik hartu du parte ikerketan bezala finantzazioan. PPko buruzagiak kontent ez diren seinale.
Ez dirudi CiUko buruak izango direnik Espainiaren batasuna arriskuan ipiniko dutenak. Are gutxiago Baleareetako edo Aragoiko sozialistak. Baina bilkura parlamentario hauetan zabaldu den usain berria ez zaie sobera komenigarri iruditu -antza- Valentzia kontrolatzen duten PPko buruzagiei.
Eta beste kontzeptua, are arantzatsuagoa da: Konfederazioa. Aragoiko Erresuma zaharraren izaera konfederala aipatu zuen Baleareetako Parlamentuko lehendakari Maximilià Moralesek: «Konfederazio sistema hark elkar ulertu eta politika egiteko bertute asko eta oso onak izan zituen, eta ezin ditugu bazterrera utzi».
2021etik 2025era isuriak %15ean murriztu behar zituen industriak. Ursula Von Der Leyenek automobilgintzaren sektorearen eskutik ekintza plan bat aurkeztuko du martxoaren 5ean. Oraindik erabakia hartua ez badago ere, Europar Batasunak sektorearen eskaerak onartuko dituela diote... [+]
Frantziako Poliziak 2002an atxilotu zuen zumarragarra, eta 30 urteko zigorra betetzen ari da. Sare Herritarrak mobilizazioa deitu du datorren ostiralerako, Urretxuko Potros Plazan.
Bizilagunek "egia eta politika" merezi dutela adierazi dute, oraindik konponbiderik bilatu ez zaizkien arazo ugari edukitzen jarraitzen baitute. Ikasketei eta osasun arretari loturiko arazoak nabarmendu dituzte.
Betsaide enpresan gertatu da, 08:00ak aldera. Urtea hasi denetik gutxienez bederatzi behargin hil dira.
Euskal Herrian Euskarazen arabera, Tolosako tren geltokiko segurtasun agente batek eraso egin zion militante bati, agenteari euskaraz hitz egiteko eskatu ziolako. Tolosako alkateak "kezka" adierazi du eta azalpenak eskatuko dituela jakinarazi.
Seme-alabek eskolan dituzten ratioekin kezkatuta, Arartekoari kexa helarazi zion guraso talde batek, eta orain zuzenean Parlamentuari egin diote eskaera, “legez berma dadin gure seme-alaben hezkuntzaren kalitatean oinarrizkoa den neurria, unean uneko aurrekontuez edo... [+]
Trump/Vance eta Zelenskyren arteko sesio gogoangarriak, Europan behintzat, erabat isilarazi badu ere, bada beste mundu-parte batean bederen dezenteko harrabotsa harrotu duen burutazioa. Afganistango Bagrameko aire-basea berreskuratu nahiko luke Trumpek, bere lehen... [+]
Etxe Zurian edukitako liskarraren ostean, eskainitako laguntza "konponbide batera bideratuta" dagoela ziurtatu nahi du Trumpek. Zelenskiren arabera, Kievek bizirauteko aukera gutxi izango lituzke AEBen laguntza militarrik gabe.
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Groenlandiar jatorriko 411 haur daude tutoretzapean Danimarkan, Gizarte Gaietako, Etxebizitzako eta Adineko Pertsonen Ministerioaren txosten baten arabera. Aitatasun eta amatasun froga psikologikoetan puntuazio baxuak lortzeko arriskua dute guraso groenlandiarrek, frogak ez... [+]
Satorralaia plataformak Donostiako Metroaren Mirakontxa-Easo zatiko lanek “%164ko gainkostua” izan dutela salatu zuen joan den astean, eta, horren harira, EH Bilduk gainkostu hori argitzeko eskatu du, Eusko Legebiltzarrean erregistratutako galdera sorta baten bidez.
Down sindromea eragiten duen 21. kromosomaren kopia gehigarria ezabatzea lortu dute ikertzaile japoniar batzuek laborategiko giza zeluletan. Erabilera klinikotik urrun dagoen arren, sindrome hori tratatzeko aukera berri bat ireki du esperimentu honek. PNAS Nexus aldizkarian eman... [+]
Ikasleen lan politikoa jazartzeko asmoz, Iruñeko Iturraman eta Biurdanan nahiz Bilboko Unamunon izan dira polizia-indarrak, IAk salatu duenez.