Zigor legea hautsi dutenentzat EAEn, Nafarroan zein Iparraldean zentro bereziak daude, nahiz eta beren artean ñabardurak izan. Araban Andoiu eta Aramaiokoak daude. Biak ere erregimen ireki eta erdi irekikoak. Lehenean zazpi adingabekoentzako tokia dago eta bigarrenean hamaikarentzat. Bizkaian zortzirentzako tokia du erregimen irekiko eta erdi irekiko Urtuellako zentroak. Gipuzkoan berriz, Zumarragako zentro itxia dago soilik, baina oraindik ez da abian jarri. Nafarroan ez dago adingabeko hauentzat zentro berezirik, baina Iruñaldean badira gazte hauek hartzen dituzten hiru zentro: Lagun etxea (erregimen irekia eta erdi irekia), Sin Fronteras (erregimen irekia eta erdi irekia) eta Aritz-berri granja eskola (erdi irekia eta itxia). Iparraldean berriz, zentro itxi gertuenekoa Baionatik 5 kilometrora dago eta bost gazte hartzen ditu gehienez. Lanbide hezkuntzako zentro bakoitzean berriz, 20 bat gazte egon daitezke.

Zigor legea hautsi duten adingabekoetatik % 11,8 hezkuntza zentro batera doa EAEn, Arartekoaren 2000. urteko datuen arabera. Gainerakoei gehien aplikatzen zaizkien neurriak bitartekotza, komunitatearen onurarako zerbitzuak eta ohartarazpena dira. Ipar Euskal Herrian, aldiz, zaintzapeko askatasuna eta komunitatearen onurarako zerbitzuak dira nagusi, azken horiek erabilienak badira ere.
Hego Euskal Herrian, adin txikikoentzako hiru motatako barrualdi zentroak daude. Erregimen ireki eta erdi irekian, aktibitateak egoitzan bertan edota hortik kanpo egiten dira, hurrenez hurren. Ikasketak amaitu, lanbide batean trebatu eta aisialdiko jarduerak lan ditzakete bertoko gazteek. Adingabeko bakoitzak berezko proiektua du, bere egoera eta interesak kontuan izanda. Andoiuko (Araba) zentroaren zuzendari Javier Iturrospek adierazi bezala, proiektu horren helburua gazteak etorkizunari buruzko hausnarketa garatzea da. Ildo horretatik, ikasitakoaren praktikotasuna eta gizarte harremanen normalizazioa goraipatzen direla dio, geroko bizimodurako erreferentzia izan nahi duelako barrualdiak.
Zentro itxietan, ostera, aktibitate guzti-guztiak bertan burutzen dituzte gazteek eta ezin daitezke kalera atera, egoera horrek aktibitateak eurak baldintzatzen baditu ere. Lege haustearen larritasunaren arabera, Adingabekoentzako Epaileak egokitzat hartzen duen erregimen mota eta barrualdiaren iraupena aukeratzen ditu, bi urtez gehienez. Gaztea zentroan dagoen bitartean, bere egoerari buruzko txostena jasotzen du epaileak hiru hilabetero. Horrela, erregimen aldaketa ezar dezake, gazteak aurrera egin duelako edota alderantziz. Izan ere, gorabeherarik izatekotan, segituan ezagutarazi behar zaizkio epaileari.
Barrualdian hiru epe bereizten ditu Nafarroako Gobernuko Babes arloko zuzendari Joaquin Orozkok. Zentrora heltzen denean, gazteak bertoko arauak barneratu behar ditu. Era berean, bere egoeraz jabetzen dira gizarte hezitzaileak, gehien egokitu eta adingabekoak atsegin duen eremua lantzen hasteko asmoz. Horren arabera, aurrera eramango dituen aktibitateak finkatzen dira, baita familiarekiko harremanak sendotzeko prozesua ere. Bigarrenez, aktibitateak jorratzen dira, batik bat. Drogen kontsumoa tratamendu anbulatorioaren bitartez kontrolatzen da. Azkenik, gazteak zentroa utzi aurretik, irteera horren gorabeherak aztertzen dira. Alde batetik, familiarekin gero eta denbora gehiago egoteko aukera du adingabekoak, asteburuak barne. Bestetik, lege haustearen biktimari barkamena eskatzeko aritzen dira zentroetako gizarte hezitzaileak, Andoiuko zentroaren zuzendariak azaldu bezala. Gaztearen irteeran, legea haustera eraman zituen inguruabarrei aurre egiteko gai izatea du xedetzat prozesu osoak.
Sei heziketa zentro daude eta 14 urtetik gorako nerabeek okupa ditzakete. Barrualdi gehienak erregimen ireki edota erdi irekikoak dira. Arabari dagokionez, bi zentro dira nagusi: Andoiu eta Aramaio, azken horrek barrualdi itxirako neurriak ere betetzen dituelarik. Bizkaia eta Gipuzkoan zentro bana daude: Urtuellan eta Zumarragan zabalduko den erregimen itxikoa, hurrenez hurren. Arartekoaren 2001. urteko txostenean azaltzen denez, zentro gehienak erregimen ireki edota erdi irekikoak badira ere, zaintzaile bana kontratatu dute, Andoiun izan ezik. Gainera, azken horretan baino ez da neskarik onartzen. Beraz, plazarik ez dagoenean, EAEtik kanpoko zentro batera joan behar dira, barrualdi zigorra ezarri bazaie.
Nafarroan, bestalde, ez dago adingabeko arau hausleak onar ditzakeen berezko hezkuntza zentrorik. Foru Erkidegoko Babes arloko zuzendari Joaquin Orozkok azaldu bezala, adingabekoen babes zentroak moldatu behar izan dira. Horrela, bi talde ezberdin daude: alde batetik, babespeko gazteak (zeintzuen guraso ahalgoa Nafarroako Gobernuak eskuratu duen) eta, bestetik, legea hautsi duten nerabeak. Iruñealdean kokatzen diren hiru zentroetatik batean baino ez dira erregimen itxiko neurriak aplikatzen. Egoera horrek sortzen dituen heziketa eta teknika arazoei aurre egiteko, ingurualdean zentro espezifiko baten proiektua onartu dela baieztatu du Joaquin Orozkok.
Barrualdia edota aurrerago azaldutako neurriak aplikatu ohi zaizkie Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako 16 urtetik gorako gazteei. Lege hauste larritasunaren arabera, lanbide hezkuntza eskaintzen duten zentroen eta espetxe zigorraren artean aukera ditzake Adingabekoentzako Epaileak, bertoko langile batek azaldu bezala. Lehenengo kasuan, bi urteko iraupena duen ikastaroa egiten dute nerabeek eta hiriko pisu batean bizi ohi dira, batik bat. Gainera, ikastaroa amaitzean, Estatu osoan lan egiteko gaitasuna egiaztatzen duen ziurtagiria jasotzen dute.
Espetxe barrualdia ezartzeko, arau haustearen ondorio erabat larriak, zigor aurrekariak eta antzeko irizpideak hartzen dira aintzat. Departamentu bakoitzean, adingabekoentzako espetxe bakarra dago. Iparraldetik hurbilen dagoena, Pauen kokatzen da, hain zuzen. Horretan, bi erregimen bereizten dira: barrualdi soila eta aktibitateak zein ikasketak onartzen dituena. Ildo horretatik, gizarte hezitzaile lapurtar baten aburuz, "gehien behar dutenei ez zaie aktibitaterik egiteko aukerarik ematen".
Espetxean dagoen gazteari, edozein unetan, zigor hori alda dakioke eta adingabekoentzako zentro itxi batera joan daiteke. Bertan, hiru bat hilabete emango ditu. Epealdi horretan, familia nahiz ingurukoarekiko harremanak erabat eteten dira, nerabea bestelako dinamika batean aritzeko asmoz.
18 urte bete arte, adingabeko lege hausleei babes eragingarria eskaintzera behartuta dago Frantziako Estatua, 45. Ordenantzak ezartzen duenez. Hori dela-eta, zentro itxitik ateratzean, lanbide hezkuntza edo babes zentro batera joan daiteke adingabekoa. Espetxerako itzulera ihes egin duten nerabeei bakarrik ezartzen zaie, "gainontzeko neurriek etekinik eman ez duten kasuetan", gizarte hezitzaileak adierazi bezala. Gainera, lanbide hezkuntza zentroek adin nagusiko gazteak ere onartzen dituzte, 21 urte bitartera alegia, epaileari eskatu eta hala onartutako kasuetan. Dena den, egoera hori laster aldatuko dela susmatzen da, Frantzia egungo legeria aldatzearen alde ageri delako, nazioarteko adin txikikoei buruzko arauketa jasotzeko.
Hego Euskal Herrian, 2000. urteko Adingabekoei buruzko Lege Organikoa aplikatzen da. Arauketa berriak zentroetara joan daitezkeen gazteen adina 16 urtetik 18ra igo du. Horren ondorioz, "arau hauste kasuen problematika zabalagoa da", Nafarroako Gobernuko Babes arloko zuzendariaren esanetan. Izan ere, lege horrek zenbait kritika jaso du. Salhaketa-Gasteizko kide eta EHUko irakasle Cesar Manzanosek araudia bera gaitzetsi du, "adin nagusiko lege hauslearen berme berberak eskaintzen dituen heinean, espetxe sistemaren egokitzapen hutsa baita". Izan ere, "gaztearen interesa" du hizpide legeak, baina ez du ziurtatzen adingabekoek Euskal Herrian beteko dutenik. Ildo horretatik, zentroaren araudia barneratu ahala, zigorra betetzeko tokia zehazten da. "Jokabidea arautzeko, zehapen negatibo eta positiboetan oinarritzen den sistema da". Beraz, "gaztearen jokabidea hartzen da aintzat eta ez, gizarte trebakuntzan izandako aurrerapenak". Manzanos irakaslearen aburuz, "ezin dakioke gazteari familiarengandik urrundu, hura baita bere lehenengo erreferente soziala". Maizegi, gizarte maila bereko kideak omen dira eta, horregatik, "politika sozialak kriminalizazio politiken aurretik hobesteko beharra dago".
Arartekoa ere alde horretaz kexu ageri da. Gasteizko Legebiltzarrean martxoan aurkeztu zuen txostenean, zenbait adingabeko arau hausle babes zentroetatik datozela kontuan izanda, bi motatako erakundeen arteko koordinazioa eskatu zuen. Izatez, gaztea Foru Aldundien guraso ahalgopean badago eta hezkuntza zentro batera joateko zehapena ezartzen bazaio, hortik ateratzean, zailtasun ugari aurkitzen ditu. Bestetik, familiarekin lan egiteko aukera ere galdu egiten da, senideengandik aldenduta dagoelako adingabekoa. Cesar Manzanosek azaltzen duenez, "egun espetxean dauden asko zenbait babes zentro eta hezkuntza zentrotik pasatu dira".
Hortaz, etorkin adingabekoen egoera larria azpimarratu da. Hezkuntza zentroetako populazioaren ia erdia etorkinek osatzen dute. Egoera pertsonala zeharo desorekatuta agertzen dute, "galduta" sentitzen direlako ezagutzen ez duten herrialde batean, bertoko langileek adierazi bezala. Gainera, familia jaioterrian izaten da eta, beraz, harekiko harremana erabat galdu dute gazteek. Zenbaitetan, "kontaktua mantentzen edo berrezartzen" saiatu direla baieztatu du Javier Iturrospek. Beste batzuetan, ordea, erabat ezinezkoa da, familia "desegituratuta" dagoelako.
Gazte horien egoera salatzeko asmoz, adibide batez baliatu da Cesar Manzanos: "Merkataritza gune batzuetan, norbait lapurtzen ikusten badute eta magrebiar nahiz ijitoa bada, gela batera eramateko agindua dute. Han, polizia joango dela esan ondoren, gaztea errebelatzen da eta hori, dagoeneko, beldurtarazpeneko lapurreta izan da. Alderantziz, ume euskalduna bada, gurasoei dei egiten diete. Delitu bera tratatzeko bi modu dira". Etorkin adingabekoen estigmatizazioa areago dezaketen jokaerak gaitzetsi ditu Arartekoak ere bere txostenean. Hortaz, etorkinekin ezagupen txandak antolatu behar dituenean, Ertzaintzak hezkuntza zentroetara jotzen duela kritikatu du, aktibitateak eten eta egunerokotasuna hausten delako.
Estigmatizazioa gainditu beharra dago, legea hautsi duten adingabekoen bizimoduak hobera egin ahal izateko. Egoera horretara eraman zituzten inguruabarrak gainditu ezean, etorkizuneko espetxe populazioaren gehiengoa osatuko dute. Gizarte hezitzaileek hezkuntza ereduetan sakontzeko nahia azaldu badute ere, legegileak horixe ahalbideratu behar du. Cesar Manzanosek honela laburtzen du: "Barrualdia izan behar da alternatiba eta gainerako neurriak, ohikotasunez aplikatzekoak"