Orain bezala, ekaina azterketen hilabetea izan ohi zen 1972an ere. Beraz, auskalo zein izan zen Z. ARGIAk uztailean ondo sartuta «Ikastaroaren udazkena» zeritzan editoriala ateratzeko benetako arrazoia. Beharbada editorialgilearen gertukoren bati eginiko bidegabekeriren bat, zeren, harritzekoa bada ere, ikasleen defentsa sutsua egiten zuen hartan!

Izenburuak ematen zion aitzakiari jarraituz ekiten zion bere bideari «Ikastaroaren udazkena»ren egileak. «Udazkenari begira jardun ohi da nekazaria edo laboraria urte osoz lanean. Utsik gelditu diran lurrak goldatu eta jira. Azaroan berriro azia erein. Udaberrian jorratu eta ongarritu. Zenbat ordu lur azpitik muturra azaltzen asten diran landaretxoei begira! Zenbat itxaropen eta amets alea artzen ari diranei begira! Zenbat bildur beranduko izotzari! Zenbat kezka laiño kankar beltzak orroka eta marruka burrukan asten diranean! Arri-jasa batek desegin dezake nekazariaren illabetetako lana eta urte osoko etekiña eta uzta».
Zegoenerako nahikoa baliatu zela nekazariaren metaforaz pentsatuz, behingoan erabakitzen zen editorialgilea zein izango zen bere egiazko jomuga adieraztera. «Ekaina da ikaslegoarentzat udazken. Au du fruituak jasotzeko urte aroa. Lasai igaro dezake udaldia, onak jasotzen baditu. Baiña ez du pakerik izango txarrak biltzen baditu. Ez dirudi, baiña lan gogorra da ikasi beharra. Orduak eta orduak egin behar dituzte umeek eta gaztetxoek, toki berean, geldirik, ikasi eta ikasi. Gai zail eta astunetan gaiñera askotan. Zenbat estuasun uzta jasotzeko garaian urtearen buruan lasaixeago ibiltzen badira ere. Zenbat lo-galtze. Zenbat jai arratsalde zozo!». Zer ote zeukan buruan editoriala idatzi zuenak, aurreko guztia hain poliki agerian jartzerakoan? Bere haurtzaroaz oroituko zen, apika. Horrela balitz, ez zituen ordu gozoegiak pasa eskolan. Are gutxiago azterketa garaian. «Baiña zer bilduko ote dute ikastaroaren udazkenean? Bilduko ote dituzte eta erauziko biltzailleek, adar eta osto ugari eta gazte oien azpian dauden ale guztiak? Ala erein gabeko tokian biltzen asiko ote dira? Ez dituzte, zoritxarrez, sarritan ikastaroan behar bezala zaitu, ongarritu eta jorratu. Begiratu besterik ez dago zenbait ikastetxeri, zenbait irakasleri, zenbait sistimari. Eta begiratu besterik ez dago azterketa moldeari. ‘Leon-kastillo’ bat, zozketa bat dirudite askotan azterketek. Gutxiena dakienak, gutxiena saiatu danak eman litzake fruiturik onenak, agian».

Editorialean garbiegi azaltzen ez zen arren, azterketetako galderaren bat izango zen «Leon-kastillo» delakoa. Izan ere, «Espania bakarra, handia eta librea» aldarrikatzen zeneko garaia zen, eta arlo guztietan nabarmentzen zen hori... «Ez zaie begiratu urte guztiko lanei. Askotan ez dituzte aztertzailleek landare oietan dauden fruitu guztiak eta onenak biltzen. Sagar billa ibili ohi dira gaztaindian eta intxaur billa sagastian. Badirudi fruiturik ez daukaten lekuan ibilli ohi dirala billatzen eta miatzen».
Gordin samarra zen baieztapena, eta beraz frogaren bat merezi zuen. Editorialgileak eskaintzen zuena, kasu. «Ona, au garbi ikus dezagun, aurten Institutoan hamaika urtekoei egindako galderetako bat: Sabes el significado de la palabra ‘choto’?’. Antxume txikiari deitu ohi diote 'choto' Nafarroan. Txekor txikiari, berriz, Kastilla aldean. Galde iozu hamaika urteko Madrilgo umeari zer esan nahi duen ‘bocarta’ itzak. Zenbatek asmatuko ote lukete? Ori itsas bazterreko umeak bakarrik jakin lezake ongi. Orretaz gaiñera, batzuek obeto ematen dute beren jakitearen berri idatziz, baiña beste batzuek itzegiñez. Or ere ez dago berdintasunik. Eta noiz asi behar dute gai batzuk aukeran ipiñi eta beren kontura lanak egiten, ortarako behar dituzten liburuak eskuetara eman eta? Zergatik galdera batzuri erantzunaz azterketak egiten jarraitu? Ez al da beste bide ori egokiago?».
Ez dakit zenbat ikaslek irakurriko zuen Z. ARGIAko editorial hura, baina norbaitek egin izan balu, nolako poza hartuko zuen. Editorialgileak espero zuen bateren baten irakurketa, horrela ematen baitzion amaiera lanari: «Dena den, uda on bat opa diegu urte aroan saiatu diran ikasle guztiei. Atseden dezatela beren nekeetatik. Eta bidez aurki dezatela ikastetxean ematen ez zaien euskal giro eta kultura»