Rogelio argentinarrak, lagun baten lagunaren lagun hark, aparteko eskuzabaltasunez hartu ninduen. Bere etxe txiki hartan ez nuela luxu handirik topatuko eta... alokairuan pisu bat topatu arte berean egotea niretzat benetako luxua zela eta... halaxe hasi
ginen elkar ezagutzen. Metro, autobus eta bisitatzeko lekuez aski informazio eman ondoren, bidaiaz nekatua egongo nintzela-eta, biharamunera arte agurtu ninduen. Eta biharamunean New York ezagutzen hasi nintzen (ba al da inor hor, lerroon bestaldean? "Hasiko ote da behingoz hiriaz zeozer kontatzen?" edo antzekoren bat esanaz hor aguantatzen duenetakoa bazara, baduzu meritua, bai!). Langarra ari zuen egun hartan, ezaguna zitzaidan eguraldia, ez hainbeste kaleko giroa: jende saldoa batetik bestera, bakoitza bere munduan, inork ez zion inori kasurik egiten... limusinak taxi horiekin eta bizikletekin nahasten ziren, neonezko erakusleihoak "deli" (jaki denda) koipetsuekin, exekutiboen maletinak eskale beltzen whisky botilekin (paperezko poltsez tapatuak, noski; ez ezazu alkoholik jendaurrean erakutsi, atxilo har zaitzakete)... 5th Avenue-n, New York Public Library-ren parean (portzierto, Interneten beharrik baduzu sar zaitez bertan, munduko ordenadorerik azkarrenak dauzkate, doan), eszena harrigarri batek gerarazi ninduen: andre edadetu bat, Biblia eskuetan, espaloitik alde batera zein bestera gindoazen ehunka pertsonari oihuka, bekatuan genbiltzala eta infernura joango ginela...
Edonora joan (baita infernura ere) eta ikusi beharreko guztiak ikusi zalea bazara, hemen ez zaizu museo, parke eta eraikinik faltako (barka, bat faltako zaizu), baina nago gehiago disfrutatuko duzula kalera irten eta aurrez ezarritako planik gabe ibili zalea bazara. Manhattan oinez zeharkatzea benetako gozamena da. Esaterako, hiriko birika deitzen dioten Central Park-en igande goiz batean barneratzen bazara, larruzko baloi batekin boleibol traketsean diharduen familia mexikarrarekin egingo duzu topo, edo petankan dabiltzan frantses jatorriko agure yankitartuekin, edo beisbola zaletasun baino bizibide duten arraza guztietako neska-mutilekin, edo astean zehar pilatutako estresari ihesbide bat emateko patinen gainean dantza egiten dutenekin, edo beren lehen musuak emateko txoko ezkuturen bat probesten duten bikote lotsatiekin. Denetarik da hor. Astegunetan ez duzu hainbeste giro aurkituko, bai ordea hot dog-a edo hanburgesa edo dena delako ogitartekoa hartu eta ordu laurdenean (ez gehiago!) bertako zelai edo bankuren batean bazkaltzen duen langile andana. Bada zeregin horretarako beste parketxo bat, arestian aipatutako liburutegiaren atzealdean. Han suertatu nintzen lehen egunetako batean eta, kalean saltzen duten arroz horitu errazioa ahoratzen ari nintzela, ahots ozen bat: moda desfile bat iragartzen zuen bozgorailuak. Hurbildu eta Britney Spears azalean zeraman aldizkari baten aurkezpen publikoa zela ohartu nintzen. Aurrean nuen neska gazteari azaleko hura nor zen galdetzea otu zitzaidan. Kasik akabatu ninduen begiradarekin: "Ez al duzu Britney ezagutzen!". Ia barkamena eskatu nion, halako desilusioa hartu zuen gaixoak...
Musikazalea bazara, hau da zure hiria. "Ba, baina niri soilik reggaea gustatzen zait eta horretarako Jamaikara joango nintzateke...", edo soilik rapa, edo rocka, edo bluesa, edo gospela..., esango didazu. Guztiak dituzu hemen eta guztien sortzaile interesgarrienak. Musika mota bakoitzak du bere eremua New Yorken, bere puba, bere antzokia, bere eliza, bere taberna zuloa. Eta kontzertuak egunero! Nik, jakinminak eta gustuak tirata, aldizkarietan hainbestetan letua nuen punkaren sorlekua ezagutu nahi nuen, eta, batez ere, Ramones talde mitikoaren lehen akordeak entzun zituen CBGB ospetsua. Mapa hartu eta East Villagen (Manhattanen behealdean) kalez kale ibili ondoren, gaueko bederatzietan topatu nuen. Benetako zirrara sentitu nuen. 70eko hamarkada amaiera hartan han izango zen giroa imajinatzeak soilik emozioa sentiarazten zidan. Handik egun gutxira Joey Ramoneren heriotzaren berri izan nuen. Bertara hurbildu eta haren oroimenez jendeak utzitakoek berriz ere hunkitu ninduten (antza, euskaldunen bat izana zen egun haietan handik, "Gora Euskal Herria" letu baitzitekeen kanpoaldeko pertsianan).
Musikazalea esan dut arestian, baina artezalea, zinemazalea, dantzazalea, antzerkizalea bazara ere, hemengo eskaintzak erraz aseko zaitu. Antzerkian soilik, Broadwayko musikal ohikoak, off-Broadway deitzen diren antzerki alternatiboak eta off off-Broadway azken horiek baino are alternatiboagoak (omen!) daudela esanda (egunkariko agendan ehundik gora antzezpen topa ditzakezu), aski litzateke. Off-Broadway gisa katalogatutako antzezpen batetik irten nintzen batean, Manhattanen hain ohikoak diren filmaketa batekin egin nuen topo. Beste zereginik ez eta, hantxe begira egon nintzen denbora luzez. Telefono kabina bat neukan alboan eta Euskal Herrira egin behar nuen deia handik egitea pentsatu nuen. Kontatu beharrekoak kontatu, entzun beharrekoak entzun eta eskegitzean, han nagusi zebilena hurbildu zitzaidan. "Basque?". Baietz, harrituta. Grabatzen ari ziren iragarkiko argazki zuzendaria zen eta aurreko urtean Donostiako Zinemaldian izana zela eta telefonoz entzun zidana ezaguna egin zitzaiola (ez zen izango Zinemaldian entzuten denagatik). Beste bi orduz egon nintzen, kamera nola mugitzen zuen begira.
Azkenerako bi aste egin nituen Rogelioren etxean, eta poztasun bereziz gogoratzen ditut egun haiek. Gogoan dut irrikitan egoten nintzela iluntzean etxera itzultzeko, ikusmena ia galdurik duen Rogeliorekin solas egiteko. Telebistaren aurrean jezarririk, etsipen puntu batez esaten zidan honezkero gauza askorekiko ahalmen kritikoa galdua zuela, ohiko gertatzen zitzaizkiola telebista amerikarrean ikusten zuen hainbat gauza, duela 20 urte New Yorkera iritsi zenean erabat alienatzaileak eta zitalak iritziko zituenak jada asimilatuak zituela, "zu, europarra izaki, askoz ere irekiago, birjinago somatzen zaitut". Ez nengoela ados, ez nirekiko zuen ustean, ez eta bere ustezko alienazioan ere. Nola izango du galdua espiritu kritikoa goizetan agure eta atsoekin, arratsaldez hiesa dutenekin eta asteburuetan homeless-ekin lanean diharduen tipo batek? New Yorkeko erraiak inork baino hobeto ezagutzen dituen argentinar exiliatu batek? Informatiboak nazioarteko albisteei heltzen zienean hasten zen onena. Hemengo "Hika" edo "Le Monde Diplomatique"ren ale guztiak letuak balitu bezala mintzo zen. Estatu Batuek han edo hemen egindakoen ezkutuko zergatiei buruz hitz egiten hasten zitzaidan eta ni, hantxe, harri eta zur.
Hilabete eta erdi gehiago egon nintzen New Yorken, beste etxe batean, alokairuan. Zertan? "Ingelesa ikasten!" Ez nuen beste ezer egin. Beno, aipatu ditudan pasadizoak eta beste batzuk bizitu nituen... eta han erosi nuen kamera batekin, lau plano txar atera. Bisitan etorri zitzaidan lagun batekin, jada ahaztua nuen zerbait ere egin ahal izan nuen: barre! Azkenerako ordea "ingelesa ikastera" horrez gain, abiatu aurretik egiten zidaten galderaren erantzuna topatua nuen. "Zer arraiotara zoaz New Yorkera?". Inurri bat baino ez naizela jabetzera. Manhattango amaierarik gabeko etorbide haietan, arraza eta maila sozial guztietako milaka eta milaka pertsona haien artean, benetako inurria sentitu nintzen. Badirudi zure herrian, zure auzoan, zure lagunartean zaudenean, norbait zarela, zerbaitetarako balio duzula, norbaitek estimuan zauzkala, baina halako egoera batean zaudenean, munduko beste puntan, ia 10 milioi pertsonaren artean, jabetzen zara beste inurri bat gehiago besterik ez zarela. Eta hori oso ona da, harrokeriak eta berekoikeriak eta halako keriak uxatzen hasteko