Idazteko moduak eta idazteko tresnak erabat aldatu dira mende honetan. Garai batean eskuineko eskuarekin idatzi ohi zen: lumaz, boligrafoz... Ondoren idazmakinak asmatu ziren eta bi eskuez idazten hasi zen. Ordenagailuek, informazioa tratatzeko moduan eragin zuten iraultza, ez ordea idazteko moduan. Izan ere, idazmakinetan eta ordenagailuetan, ia modu berberean idazten da. Patrikako telefonoekin ordea erabateko aldaketa gauzatu da: behatz bakarrarekin idatzi ohi dugu.

Teknologia berriek, hizkera berri bat sortu dute: ziberhizkera. David Crystalek iaz argitaraturiko "Language and the Internet" liburuan aipatzen duen bezala, "Internet iraultza baldin bada, seguruenik iraultza linguistikoa izango da".
Ziberhizkera ahozko eta idatzizko komunikazio moldeen artean kokatzen da. Zalantzarik gabe, komunikazio modu berria da. Euskal Herriko gazteak duela bizpahiru urte hasi ziren beraien arteko harremanetan zibereuskara izenda genezakeena erabiltzen.
Internet eta teknologia berrien barruan, bi dira nabarmen komunikazio bide berri honi ateak zabaldu eta idazteko modu berria ezarri duten alorrak: foroak edo txatak eta patrikakoen bidezko mezuak. Neurri apalagoan, baina erabiltzaile eta erabilera motaren arabera, posta elektronikoan ere presentzia nabarmena du zibereuskarak.
Egin kontu, gazteak direla batez ere teknologia berriek eskaintzen dituzten komunikaziorako aukera berri horiek darabiltzatenak, eta Euskal Herrian, esparru berri hauek ari dira suertatzen gazteen arteko komunikazio hizkuntza berria eraikitzeko tresnarik eraginkorrenak. Berauen nortasun ezaugarri bilakatzen ari den hizkera mota berezi bat ari da sortzen eta erabiltzen. Gazte hiritarren soziolektoaren sorreraren hastapenetan egon gaitezke, gainera, aukera honetaz behar bezala baliatuz gero.
Interneten, hitz egiten den bezala idazten da, eta harremana ahozkoa balitz bezala irakurtzen da. Ahozko kodera asko gerturatzen den kode idatziaren erabilpena izugarri zabaldu da azken urte hauetan Euskal Herrian. Azken bolada honetan, zonalde euskaldunetako gazteen arteko harreman ez formal idatziak ia erabat kode honetan gertatzen dira.


Jaso ditugun mezu idatzietan, txatetako elkarrizketetan edo ikasleek elkarri pasatako ohar idatzietan, 3 iturburu nagusi azaltzen dira: euskara batua, euskalkiak eta erdarakadak. Zibereuskararen barnean euskalkiak biziberritu egin dira. Euskalkien erabilera ordea, nahasia da, euskalkien arteko hibridazio fenomenoak gertatu dira, baita euskalkien eta euskara batuaren artekoak ere: herriko euskalkia, beste euskalkiak eta batura hurbiltzen diren forma berriak nahasten dituzte. Horrek esplikatzen du gipuzkera mintzo den zonaldeetako gazteen artean bizkaierazko forma bakan batzuk azaltzea (telebistaren eraginez batez ere) edo Bizkaikoetan gipuzkerazko formak.
Joera hau, are nabarmenagoa da, herri edo eskualdeetako euskarazko komunikabideetako foroetan. Eztabaida gune horietan, gero eta ugariagoak dira herriko euskalkian oinarrituriko idazkerak. Besteak beste, www.uztarria.com, edo eibartarra posta zerrenda (www.eibar.org) aipa daitezke.


Internetek eta komunikazio bide berri hauek, hizkuntza guztietan eragin duten beste ondoriorik ikusgarriena laburdurak dira. Mezuak erdaraz bidaltzean "q" eta "k" besterik ez ikustera ohitu gara, baina zer ari da gertatzen euskararekin? Gurean ere, gero eta gehiago idazten da laburduren bidez, terminologia hau finkatzeke badago ere. Ikus dezagun Tolosan jasotako adibide bat:
"Apa! Zmz? Ze in ber dezu gaur atsalden? Jung al gea Donsti aldea? Bestla zar jutn gea. Muxux! Erntzn!" (Aupa! Zer moduz? Zer egin behar duzu arratsaldean? Joango al gara Donostia aldera? Bestela Zarara joaten gara. Muxux! Erantzun!)
Gipuzkoa eta Bizkaiko hainbat ikastetxetan bildutako materialen arabera, gazteen erabileran honako joera nagusi hauek antzeman ditugu: ahalik eta bokal gutxien erabiltzea, hitzetan "bat", "bi", "sei" silabak egokitzen direnean zenbakiak erabiltzea, edo erabateko laburdurak erabiltzea. Idazkera normalean minuskulaz egiten da (pultsazio bat gutxiago) eta maiuskulak hitza nabarmentzeko erabiltzen dira. Ahozkotasuna islatzen duen ortografia ageri da: "uiiii! Iepa!" Puntuaziorik berriz, apenas.
Jasotako materialekin, Antton Olariagak "Zakilixut"en bidez aurkeztutakoekin eta guk geuk landutako proposamen batzuekin, erabilgarria eta orientagarria gerta daitekeen taula bat osatu dugu. Hizkera mota hau denon artean sortuko dugula jakinik bestalde, zuen ekarpenak eta proposamenak "Mantxut" forora bidal ditzazuen animatu nahi zaituztegu (www.argia.eus/mantxut)