Bizkaiko txorien kantak

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Urdaibaik 220km² ditu luze-zabalean, Bizkaiko azaleraren %10 gutxi gorabehera. Naturzaleon ikuspegitik, ikaragarrizko altxorrak eskaintzen dizkigu haran honek: itsasbazterrak, padura, ibai ertzeko basoak, Kantauriko landazabalak, hostogalkorreko basoak, Kantauriko artadiak eta mendilarreak edo otalurrak. Hauen guztien artean bat aukeratu behar eta aste honetako txangoan padurara hurbilduko gara.

Gernikatik Bermeoko bidean BI-635 errepidean Muruetako herria igaro ondoren San Kristobal auzoan errepidea utzi eta ezkerretara hartuko dugu, zaharren egoitzaren ondotik aurrera eginez. Tren geltokiaren parean ibilgailua uzteko aukera dugu eta bertan hasiko dugu ibilbidea.
Tren geltokiaren parean dugu, trenbidea igaro eta ibilbidea hasteko panel informatibo bat, ibilbide guztia azalduz. Ibilbide guztian zehar zutoin batzuk aurkituko ditugu. Egin nahi dugun bidearen arabera marra horiak edo marra berdeak dituzten makilak jarraituko ditugu. Bidea ikaragarri erraza denez ez dugu eskuinera edo ezkerrera hartu behar dugulako kezkatu beharrik eta maldarik ere ez dagoenez erraz egingo dugu aurrera. Ez dugu beraz naturaz ez gozatzeko aitzakiarik, zentzu guztiak inguruko landare, animalia eta egituretara begira jarriko ditugu. Lurzorutik hasiz, berehala ikusiko dugu hondar alez eta milaka eta milaka oskol zatiz osatutako zorua dela hau. Hemen eratzen diren landare gehienak dunetako landareak dira, hala nola, itsas plantinak, esnebelarrak, itsaskardua eta abar. Uretara hurbiltzen goazen heinean ihiak, lezkak eta, errekatxo baten inguruan hasiko dugunez ibilbidea, erreka ertzeko haltzak eta sahatsak ere gertu izango ditugu. Padurara iristen garenean hormak ikusiko ditugu. Hauek garai batean padura ertzetan itsasoaren ur gaziaren sarrera oztopatzen zuten paretak ziren, polderrak deritze. Polder hauen barnean lurra landatzen zen eta euri ura sartzen uzten zuten baina ur gazirik ez. Marea jaistean aldiz, atetxoak ireki eta ur geza kanporatzen zen. Garai batean artoa eta garia egiten bazen ere gaur egun asko eta asko ez dira erabiltzen eta erortzen ari dira. Horma hauen inguruan zuhaitz ilara bat dago. Milaska edo tamarindoak dira berauek gazitasuna erraz jasaten duten zuhaitzak. Prismatiko batzuk eta gida baten laguntzaz, hemendik behatu ditzakegu padurara iristen diren milaka hegazti. Aurrerago joateak ez du zentzu handirik hegaztiak izutu eta ez ditugu hobeto ikusiko eta noski hegaztiak lasai eta geu patxadan bagaude gehiago gozatuko dugu.
Aurrean duguna padura da, hegazti askok eta askok bizileku modura duten ekosistema. Nola sortzen den berau? Itsasertzeko gune batzutan, itsasoa ibaiak dakarren ur gezarekin nahasten da. Itsasertzeko gune babestuenak izaten dira, sakonera gutxiko urekin, gazitasun aldakorra, energia handiko guneak eta ibaiak dakartzan elikagai ugarirekin eta mareek eragiten duten erritmo aldaketekin oso ekosistema berezi eta produktiboa osatzen dute. Urdaibaikoa da Euskal Herriko padurarik garrantzitsuena 1.300Ha-ko azalera du eta bertan milaka hegazti topa ditzakegu
Zenbat buru hainbat menu
Padura oso ekosistema produktiboa da eta bertako energia gehien ustiatzen dutenak arrainak eta hegaztiak dira. Arrainen artean alebinek edo gaztetxoenek erabiltzen dute padura bizi eta elikatzeko: aingirek, korrokoiek, lupiek, urraburuek eta lengoraduek gehienbat. Hala ere, padurak ospetsu bihurtzen dituenak hegaztiak dira. Batzuek urte osoan erabiltzen dituzte bertako baliabideak, besteek aldiz, urtero burutzen dituzten migrazio luzeetan atsedenleku modura erabiltzen dute padura. Ekosistema honek eskaintzen dituen baliabide anitzak direla-eta, behar eta portaera oso desberdinak dituzten hegaztiak daude. Bakoitzak bere modura ustiatzen du ingurua txoko ekologiko ezberdinetan.

- Limikolak: lurperaturik edo erdi lurperaturik bizi diren ornogabeetaz elikatzen dira eta Charadriiformen ordeneko hegaztiak dira kurlinta handitik (56 cm) txirrira (13cm). Gehienak Europako erdialde edo iparraldetik datozenak izan ohi dira. Kumatze lekuak hozten direnean paduretara etortzen dira bizitzera. Itsasoa goian dagoenean hondartza eta padura ertzetan hartzen dute atseden, baina, itsasoa jaitsi bezain pronto areatzean eta lohietan, anelido (zizare), krustazeo (karramarro) eta moluskuz (barraskilo, lapa, txirla) elikatzen hasten dira. Limikola gehienek gune desberdinetan bilatzen dituzte jaki goxo hauek. Tamaina, hanken luzera eta batez ere, mokoaren forma, goraka edo beheraka okertua dutelako bereizten dira hegazti hauek. Kurlintek esate baterako beheraka okertua dute mokoa eta kuliskek aldiz, goraka. Mokoaren luzeraren arabera lohitan gehiago sartu ahal izango dute mokoa eta hanken luzeraren arabera ur geruzan gehiago sartuko dira. Hala eta guztiz ere askotan marearteko gunean kuliskak, kuliska zuriak, txirriak eta txirritxoak batera bazkatzen ikus daitezke.
- Iragazleak: Iragazki batez baliaturik ura iragazten dute. Uretan aurkitzen diren partikulen artean, molusku, arrain ttipi eta krustazeoak bereiztuz elikatzen direnak dira. Gutxi dira Urdaibain horrela elikatzen diren hegaztiak: abozeta, paita zuria eta mokozabala, hain zuzen ere. Abozeta izatez limikolen artean dago baina bere elikatze modua dela eta iragazlea dela esan daiteke. Mokozabalek Herbehereetatik hegoaldera doazenean egun bat edo biko geldialdia egiten dute. Hegazti honek sekulako itzala egiten du eta arriskupetik ateratzeko nahiak bultzatuta Urdaibairen babes izendapena lortu zuen. Bere izenak dioen moduan mokoa zabala du eta padurako ura iragaziz ezkailu eta arraintxo txikiz elikatzen da.
- Arrantzaleak: Hegazti mota desberdinek osatzen dute talde hau baina guztiak arrainak arrantzatu eta hauetaz elikatzen dira. Lertxunak eta ubarroiak dira hemen arrain gehien eta handienak arrantzatzen dituztenak. Lertxuntxoak, bere izenak adierazten digun moduan txikiagoak dira eta arrain txikiagoak eta ornogabeak jaten ditu. Martin arrantzalea ere ibai eta erreketako arrantzale porrokatua izan arren, hotzetik babesteko paduretara jaisten da. Hegan doazela harrapakina ikusi eta zuzenean uretaratzen direnak txenadak dira. Baina, arrantzalerik ederrenetarikoena eta galtzeko arriskuan dagoena arrano arrantzalea dugu, migratzailea da eta Europa osoan arriskupean dago.
- Anatidoak: Belar asko jan arren ez dute soilik belarra jaten, antzarak esaterako, belar, hazi eta patatetaz elikatzen dira. Batzuk algak jaten dituzte eta beste batzuk ornogabeak soilik jaten dituzte.
- Orojaleak: Denetik jaten dutenak dira, topatzen dutenarekin konformatu eta jan. Ugari dira gure artean eta oso ezagunak batzuk; kaioak edo itsastxoriak, esate baterako .
Ikusi dugunez paduran mila menu desberdin daude eta menu bakoitzerako hegazti mota bat. Itzelezko aberastasun hau mantentzeko padura mantendu behar da

Informazio Praktikoa
MUNDAKA
Udaletxea:
Lehendakari Agirre Enparantza 1.
94- 617 72 00 / 94- 687 60 01
Udaltzaingoa:
94- 617 70 18.
Turismo Bulegoa:
94- 617 72 01
Jatorduan:
La Fonda Jatetxea. Olazabal Plaza.
Portuondo Jatetxea. Portuondo auzoa.
Casino Jatetxea. Kepa Deuna z/g.
Erreka Erretegia. Erreka auzoa.
Lo egiteko:
**Atalaya Hotela. K/ Itxaropen 1.
94- 617 70 00.
Logela bikoitza 68-75 euro.
*Mundaka Hotela. Florentino Larrinaga 9.
94- 687 67 00.
Logela bikoitza 39-57 euro.
*El Puerto Hotela. Portu kalea 1.
94- 687 67 25.
Logela bikoitza 63 euro.
*Portuondo Kanpina. Portuondo auzoa.
94- 687 77 01.

SUKARRIETA
Udaletxea:
94- 687 07 15
Jatorduan:
Zaldua Erretegia. Sabino Arana 10.

GERNIKA-LUMO
Turismo Bulegoa:
Artekalea 8. 94- 625 58 92.
Udaltzaingoa:
94-627 02 02.
Ertzaintza:
Don Tello. 94- 444 14 44.
Anbulatorioa:
San Juan 1. 94- 603 58 00.
Gurutze Gorria:
Juan Calzada 63. 94- 625 66 98.
Botikak:
Boyra- Artekalea 1. 94- 625 11 76.
Omaetxebarria. Juan Calzada 27.
94- 625 08 85.
Bankuak:
BBVA, BBK eta Lankide Aurrezkia. Juan Calzada kalean.
Auto-Tailerrak:
Irazalez (garabia). Zornotzarako bidea 1,5 km..
94- 625 17 91.
Jatorduan:
Julen Jatetxea. Industria 14
Zallo-Barri erretegia. Juan Calzada 79.
Zimela Jatetxea. Carlos Gangoiti 57.
Harrien Jatetxea. Gernika
Jan eta lo egiteko:
*Boliña Hotela. Barrenkalea 3. 94- 625 03 00.
Log. bikoitza 39 euro.
Lo egiteko:
**Gernika Hotela. Carlos Gangoiti 17.
94- 625 49 48. Logela 58 euro.

FORUA
Jatorduan:
Baserri Maitea Jatetxea. Atxondoa auzoa z/g.
Torre Barri Jatetxea. Elejalde 14.


Azkenak
Funtsezkoa jendea da

Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]


Lanbroa

Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]


Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika

Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Eguneraketa berriak daude