«LITERATURA FUNTSEAN BIZIO PERTSONALA D A»


2021eko uztailaren 23an
Hedabideetatik urrun bizi den pertsona antzo agertu digu Patziku Perurenak «Trapuan Pupua» liburuaren azala. Azalean leizezulo bat azaltzen da. Begiratua kobazuloaren barrendik kanporantz doa: «Begiratu hori gustatzen zait: barrendik kanporakoa, orain dena axaletik begiratuz bizi bada ere jendea. Koadroaren ezker aldean, gizaki ttiki batzuk ageri dira, eskuineko ezkil hotsaren bila larrituak, erdiko malkorrean amiltzera doazela. Ezkilak, gaur egungo inbasio mediatikoa adieraz lezake».

«Trapuan pupua» izenburuak zer adierazten digu?
Gizakiak berak ematen diola minik handiena bere buruari. Gizakia bera bezain zaharra den gaitz horrek, euskal giro gaiztatu honetara ekarrita ere, berdin balio du. Min guztia kanpotik badator, edo ez dugu zinezko oinazerik edo oinaze faltsua sortzen ari gara. Hori da, batez ere, tituluaren mezua. Nik ttikitatik aditua dut etxean, eta ez Madrilen:«Bi sosen pupua eta lauen trapua».

Minez bizi ote da Patziku Perurena?
Mina behar beharrezkoa da; bizitzeko bizimina behar da. Mina bizia da eta bizitasuna mina. Baina ez inondik ere, inperio demokratiko mainontzi honek saltzen diguna, hori ez da mina. Niri min bizia gustatzen zait, biziari darion mina; gaurko gizarte antsikabe honen dunduri tristeari, ordea, negar zuriaren kiratsa dario alde guztietatik.

Liburu hau erdiminez sortu ote?
Hasieran Txalapartan argitaratzekoa zen. Gari Berasaluzerekin, ustez, bideratua neukan dena. Bien bitartean, «Nafarkaria»n idazten segitzen nuen. Tarte horretan, Eduardo Gil Berak idatzi zidan gutun bat, «Egunkaria»koek idazteko eskatu eta argitaratzen ez zioten artikulu baten berri emanez. Irakurri nuen, eta kasik bat nentorren artikuluarekin. Ez nion inolako grabedaderik harrapatu, ez publikatzeko. Neure artean pentsatu nuen: «Hau ezin diat hola utzi, hau keinu ttiki bat bezala duk». Eta «Nafarkaria»ra bidali nuen bi puskatan. Aurrenekoa atera zidaten, tranpatxo batekin, baina, bigarrenean, «et! et!...» esan nien, eta segituan isiltasuna adoratzera bidali ninduten.

Eta?
Txalapartako Gariri esan nion, «Nafarkaria»tik bota nindutenez gero, falta ziren artikulu pizarrak sartu, eta denak ateratzea zela egokiena. Baiezkoan gelditu ginen. Baina, liburuaren «Apologoa» zela-eta, laster iritsi zitzaidan zentsura kontua Durangotik bueltan, atzera botatzeko agindu eman ziotela «Egunkaria»tik. Hura nire amorrazioa, lehenaz gain. Orduan egin nuen erregu: «Ospa pistolapeko esklabo tarte honetatik!».
Urtebete luzean horrela, eta gero Erein argitaletxean zentsura arazoak berriz ere: huskeria batzuk, baina mingarriak. Garbi esanen dut, txiripa bategatik atera da liburu hau Ereinen, eta Iñaki Aldekoaren botoagatik balitz, oraindik zokoan zegokeen. Gainera, nik uste nuen Iñaki Aldekoa literaturaz gustu puska bazuen editorea zela, eta, batez ere, horretarako zegoela Ereinen, baina, ohartu naiz azkenean diruzain hutsa dela. Putreak baino okerragoa da euskal literaturaren itzalpean dabilen jendaje hau dena, eta zoztorrik ez zaio inporta literatura. Pamiela da nik inoiz sosik eskatu eta kobratu ez dudan etxe bakarra, eta inolako istilurik izan ez dudana, eta beti poztuko naiz horretaz.

Gaitzetsia sentitzen zara orduan?
Ez, ez, lasai. Ni ez naiz auzora negar kontari abiatuko. Horixe da neure urguilu tonto bakarra: «euskañol txulotuok» baino euskaldun zintzoagotzat daukadala nire burua. Liburuan zehar, tarteka, eta azkeneko «Apologoa»n bereziki, azaltzen da erresumin hori. Gordeko banu, txoil aberastu eta miserabletuko bainintzake ni ere.

Hitzaurrea Mikel Olanok egin dizu.
Bai, Mikel donostiarra da, filologoa; eta ni filologoen aurkaria. Ni herri hizkera bizitik natorrena, eta Mikel paper politetik. Elkarrekiko espak ageri dira hor, donostiar baten estilora disimulatuak. Nik konprenitzen dut, baina Mikelek ez nau sekula konprenituko ni. Goizuetatik Donostia ikusten baita; Donostiatik Goizueta ez. Hori da zinezko euskaldunon bentajatako bat. Den dena ere ez dugu kontra, ez pentsa!

Voltaire, Bitoriano Gandiaga eta Joseba Sarrionandiaren aipuak paratu dituzu liburuaren sarreran.
Aipuak, artikulu bakoitzaren sarreran ere sartu ditut franko, irakurle motelentzako ziztagarri gisan edo. Liburuarekin hasi eta argitaratu arterainoko bide luzean leitu ditudan gustuko idazle batzuren pasarteak dira. Badira, Montaigne, Herodoto, Horazio, Hölderlin, Nietzsche, Baroja, Orixe, Andima eta beste askoren aipuak ere, tarteka. Beste asko Gil Berarenak eta Sarrirenak dira. Tunel luze honetan, inork ez bezalako kategoria erakutsi baitit Sarrik. Hori eta gehiago ere zor nion.

Nola atzeman duzu «Lagun Izoztua» bere lehen eleberria?
Betiko Sarri dago liburu horretan. «Izuen gordelekuetan barrena» hasi eta geroko bere poesigintza guzian nabarmentzen diren arantzak ageri dira tarteka. Maitemin ezin haragitua: hori da Sarri, eta hori da nonahiko eta betiko poeta. Nobela edo narrazio, berdin dio, barren-barrengo poeta ateratzen zaio beti Sarriri. Honetan ere baditu pasarte zoragarriak, asko; nola esaten du bada...: «Flotean dagoen guztiak antinaturala dirudi. Kortxoak, egurrak, botila hutsak, naturalki dena hondora jausten baita». Zer metaforaren ederra, euskal demokrazia ustel honetan flotean dabilen edozeinentzako. Edo psikologoen antzutasuna salatzen dueneko hura:«Izen bat eman nahi diozu, izen hutsarekin gaitza sendatuko duzulakoan». Edo mapei buruzkoa, edo beste mila pasarte zoragarri.

Behinola, Benardo Atxaga, literaturaren monarkikotzat jo zuten, literaturarekin duen konpromisoa kritikatuz. Berak, berriz, literaturaren esparruan betiere, Sarri aristokratagotzat jotzen zuen.
Alfer alferrik da elkarren teman ibiltzea, interes politiko-komertzialen gainetik gustu kontua dago, izaera kontua. Literatura funtsean bizio pertsonala da. Eta Atxaga eta Sarri, izaeraz eta esperientziaz guztiz desberdinak dira. Niretzako Sarriren bizimina, askoz nobleagoa da, finagoa. Atxagak askoz artifizio gehiago du, eta hori nabaritu egiten da. Koldo Izagirrek ere Sarrik baino askoz artifizio gehiago du, eta konpromiso sozial nabarian, inor izatekotan, Izagirre dabil, Aitzolen dizipulu gisan edo.

Bertsolariekin ere zorrotz segitzen duzu. Andoni Egañarekin eta, funtzionarioak direla-eta...
Andoni Egañaren posea bertsolaritzan, Bernardo Atxagarena literaturan bezalatsu ikusten dut. Zinez harritu egin nintzen «funtzionario kontu» hura, zeinek eta Egañak gaizki hartzea. Horrek erakusten du ederki, gure artean zentzu kritikoa zenbat moteldu den. Galdera oso sinplea da:«Zein bertsolari ari da gaurko merkatuan, bere grinez libreki bertsotan?». Inor ez. Denak aurretik antolatua dagoen sare ofizial baten zerbitzuan ari dira. Gizonaren bihotza ez zen merkatuan saltzeko egin: edo zaintzen duzu edo publikoari saltzen diozu. Ez dago beste biderik.

«Nietzsche gugana ezinean» artikuluan Joxe Azurmendiri kritika zorrotzak egiten dizkiozu. Bakarrik Gil Bera salbatzen al da?
Zarpail samar bai, baina, nahi duenak ulertzeko moduan. Ez dut deus Joxeren kontra. Gehienak okerragoak dira gure artean. Baina, euskal apaiz laikotu iraultzaileok badute halako zera bat. Esate bateko, askoz meritu handiagoa du niretzako, Orixek jesuiten barrengo hierarkiaren aurka erakutsi zuen tinkotasunak. Eta nork edertu du Miranderen mina, Gil Berak egin duen indar biziarekin? Gure artean inork ezin izan du sortu «La Ahijada» ikaragarri hori. Itsua behar du, hori ez ikusteko, edo miserablea ez ikusiarena egiteko. Eta hor ari da Txomin Peillen bera, argazkia dela, traizioa dela, isildu gabe. Ez genuke nahasi behar ordea, gorputz desegin batekiko erruki zikinetik bizi dena, eta haren arima bizia erakutsi nahian galtzen dena



«Lurra da niretzat lehenbiziko liburua, beti hankapean zabalik dugun liburua»
Goizuetarra zara izatez. Nerabezaroaz geroztik, berriz, Leitzan bizi zara. «Trapuan pupua» liburuan petxero eta hidalgo kontuak aipatzen dituzu bi herriak nahastuz. Petxero ote dugu Patziku?
Leitza kalea da, hiriaren sinbologia du niretzat. Goizuetak berriz, basoaren sinbologia, eta ni erabat basoaren aldekoa naiz, Leitzan ere, kalean baino gehiago basoan bizitua. Nire bihotza basokoa dela uste dut, han gozatzen baita beste inon ez bezala. Leitza hidalgo konplexu izugarria duen zuri-herria da, bere tamainatsuko gehienak bezala; hagitz entretenituak izaten dira Iruñea eta Donostia aldetik «leitzarrismoa» egitera etortzen diren burges ttikion ibilerak eta espak, eta horien arrimora biltzen direnen artekoak. Goizuetari beste inozentzia bat nabari zaio oraindik: larrejende sinesgaitz horren bizitasun sano eta argia, baina, zorigaitzez, han ere asko ari da galtzen.

Lurrari buruzko aipamen asko ageri da liburuan.
Lurrarekiko harremana ez dut egundo galdu. Lurra da nire lehenbiziko liburua, beti hankapean daukagun libururik zaharrena eta zintzoena. Orain oso modan dago «ciudadano del mundo» izate hori, baina herrixka batean jaio izateak bihotzari halako erro sakon batzuk ematen dizkio, eta erro horiek galtzen dituenak, esan liteke abereak baino beherago bukatzen duela azkenean.

Uraren soinua aditzen ere segitzen duzu?
Uraren eta haizearen sinfonia dira nik inoiz entzun ditudan sinfoniarik guztizkoenak, horiek ez dizkizu inork plagiatuko. Zorionez, Leitzan ni bizi naizen etxea joaz pasatzen da Gorriztaran erreka, eta negu minean ezin dut leihorik ireki, baina hotzik handienak pasatzean, leihoa irekita, uraren sinfonia adituz hartzen nau loak.

Zer berri da «harripilatan ezkutatzen zeneko apo tipi» hartaz?
Oraindik ere, edozeinekin hizketan hasi eta ohartzen naiz, burutik bihotzera dabilzkidan ideiak mingainean galdu egiten zaizkidala. Frustrazio horregatik hasi nintzen idazten. Neure burua engainatu nuen orduan, hitza letra bihurtuz neure sentiera arrotz hura adieraztera iritsiko nintzelakoan, baina, ezina gero eta nabariago sumatzen dut. Literatura horixe da: minaren esan ezina, ezin esanaren mina, Orixek hain ederki esan bezala


Azkenak
Bonus track: non dago saria?

Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]


Argia Sarien kronika
Galga azkartasunari

Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Ikus-entzunezko Argia Saria: EITB Kultura

EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Prentsako Argia Saria: Irutxuloko Hitza

Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Entzunezko Argia Saria: BaDA!bil podcasta

Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Merezimenduzko Argia Saria: Ene Kantak

Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik,  Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.


2025-01-31 | ARGIA
Urteko kanpaina onenaren Argia Saria: Altxa Burua

Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Interneteko Argia Saria: Oroibidea

Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]


2025-01-31 | ARGIA
ARGIAko lantaldearen mezua: Mundu ilunean, ARGIA gehiago

Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:

"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Banatu ditugu euskarazko komunikazioaren 2025eko Argia Sariak

Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]


Calexit, Kaliforniaren independentzia bilatzen duen ekimena

Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.


Estatuaren biktimek Chivite lehendakariari eskatu diote egon dadila euren aitortza ekitaldian otsailaren 13an

Estatuaren biolentziaren biktima gisa onartzeko 125 eskaera egin zaizkio Nafarroako Gobernuari 2023an eta 2024an. Horietatik 41 onartu dira. Egiari Zor eta Torturatuen Elkarteak ongi baloratu dute egiten ari den bidea.


'Arizona' antzezlana
Muturrekoa, muturreraino eramanda

Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.

-------------------------------------------

Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]


Eguneraketa berriak daude