Lehendabizi frankismoaren atzaparrak saihesten zituzten gau eskolak eta ikastolak izan ziren. Gero, joan den mendearen 80. hamarkadan indartutako ikastolak, euskaltegiak eta komunikabideak euskararen erabileraren normalizaziorako gune bilakatu ziren. Euskal gizarteak bertoko hizkuntza berreskuratzeari ekin zion, eta euskal hiztunen kopuruak gora egin zuen. Euskaltzaleek egin lan eskergak bere fruituak ematen hasi zen, batez ere belaunaldi gazteenetan. Baina gaztetxo hauek hazi eta gaztelera nagusi zen lan-mundura sartu ahala, eguneroko eginbeharrak gazteleraz burutzera ohitu ziren. Egun ere lan munduan gaztelania da nagusi, baina pixkana euskara areagotzen ari da.

Joseba Sarrionandiak euskara "gure territorio libre bakarra" dela idatzi zuen, baina garai hartako lan mundua, antza, territorio hartatik kanpo zegoen. Behintzat Euskal Herriko enpresa gehienak hala zeuden. Arazo honetaz jabeturik zenbait euskaltzalek lan mundua euskalduntzeko planak egiten dituzten enpresak sortu zituzten. Elhuyar zientzia eta teknologia elkarteak 1991.ean Aholkularitza saila martxan jarri zuen, enpresei hainbat zerbitzu eskainiz: itzulpen eta terminologia arloko aholkularitza, langileen euskara trebakuntza, eta hauek guztiak kontuan harturik baita euskara planak ere. Egun hogeita bost lagunek berrogeita hamar proiektu dituzte esku artean. 1991.ean bertan Deustun bi lagunek, ez bakarrik euskara planak, baizik eta euskal papergintza eta argitalpengintza ere jorratzen dituen enpresa sortu zuten, Artez izenekoa, hain zuzen ere. Arrasateko Emun, berriz, kooperatiben mugimenduaren magalean jaioa, berrogeita bost lagunek osatzen dute.
Euskara plana, enpresa nahiz erakunde bateko langileak euskalduntzeaz gain, euskararen erabilera sustatzea eta bere egoera normalizatzea helburu duen plana litzateke. Emuneko Merkataritza saileko Juan Luis Arexolaleibaren iritziz, planaren helburua ez da soilik euskararen erabilera normalizatzea, baizik eta "enpresak berak barne funtzionamenduan euskara ofizializatzea eta produkzioa, salmentak edo garrantzizko beste alor bat balitz bezala kudeatzen hastea". Helburua, beraz, ez da langile oro euskalduntzea, besteak beste posible izango ez zelako, baizik eta euskaldunak beraien artean euskaraz mintzatzea.
Hego Euskal Herriko lan mundua osatzen duten enpresa eta erakundeen artean asko dira Emun, Elhuyar eta Artezen bezero: besteak beste, Oiartzungo eta Sestaoko Udalak, lau mila langile dituen Fagor Elektratresnak kooperatiba, dendari elkarteak... Aniztasun honen aurrean, plangintzak bezeroen ezaugarri eta berezitasunetara egokitutakoak izan ohi dira, nahiz eta kasu guztietan erabilitako metodologia bera izan. Metodologia, urteetako lanak emandako eskarmentuari esker etengabe hobetzen doa. Planok lehen fasean hiruzpalau urte iraun dezakete, eta bertan nahi duen orok parte har dezake, borondatezkoak baitira.
Plangintzaren lehenbiziko fasea diagnostikoa egitea da eta tekniko, irakasle eta enparauek plana ezarriko den enpresaren inguruan garrantzizko datuak lortzea dute helburu: organigrama nolakoa den, langileen ezaugarriak zein diren eta euskararen eta plangintzaren inguruan duten iritzia zein den, ea proposamenik duten jakitea... Egoera soziolinguistikoa ere oso kontuan hartzekoa da. Artezeko sortzaileetako bat izan zen Patxi Alañak dioenez, "oso zaila izaten da langile batek etxean eta kalean gazteleraz egin, eta lantokian gero euskaraz aritzea".


Bigarren fasea, berriz, diseinua da. Alde batetik, planak diseinatzen dituen enpresako teknikari bat izendatzen da eta, beste aldetik, euskalduntzea nahi duen enpresak koordinatzaile bat hautatzen du. Bi arduradun hauen zeregina plangintzaren jarraipena egitea da (sei hilero jarraipen batzordeari ebaluazio txostena bidaltzen diote) eta, ahal duten heinean, langileei eguneroko jarduerak sor dakizkiekeen arazoak konpontzea.
Plangintzan esku hartzen duen beste eragile bat erabilera edo euskara taldea da. Hamar langile baino gutxiagoz osaturiko talde honetan teknikariak langileek dituzten galderei erantzuten die. Motibazio lanetan lagun diezaieke, baina langileak beraiek dira euskararekiko konpromisoa hartu eta plangintza aurrera bultzatu behar dutenak.
Halaber, euskara planak betebehar bat baino gehiago du: alde batetik, hala nahi duten erdaldunak klaseen bidez euskalduntzea; beste batetik, euskaldun zaharrak alfabetatzea eta hauen artean ere euskararen erabilera sustatzea; eta azkenik, langile euskaldunek eguneroko lanean berriak zaizkien hitzen inguruko zalantzak argitzea. Zentzu horretan, lantokietan ohikoak diren hitzak zuzen euskaratzeko teknikariek terminologia zerrendak osatzen dituzte, eta itzulpengintza zerbitzuak ere erabilgarriak izan ohi dira. Era berean, arazoak sortzen dituen alorretako bat informatika da, programa gehienak erdaraz daudelako.
Plangintzaren azken fasea ezarpena da. Euskararen presentzia tailerrean nahiz bulegoan nabarmena izaterakoan, eta enpresak euskara kudeatzeko beharrezkoak dituen tresna eta egiturak eskuratzerakoan, plana ezar daiteke. Ordutik plangintzaren kudeaketa osoa enpresa, erakunde nahiz udalari dagokio.


"Orain euskara eguneroko zereginetan kontuan hartzen da. Bezero ditugun enpresetan bilerak hasi aurretik berau euskaraz egitea planteatzen da, nahiz eta gero gaztelera hutsez egitea gerta daitekeen. Baina orain hamar urte bilera bat euskaraz egitea ez zen planteatzen ere". Elhuyar Aholkularitza saileko arduradun Itziar Nogeras euskararen erabilera lan munduan areagotu delakoan dago. Iritzi berekoak dira Artez eta Emuneko kideak, enpresetako euskal hiztunen kopuruak kasu batzuetan % 25 gora egin baitu, Antzuolako Elay enpresan adibidez. Euskara planak diseinatzen dituzten enpresetako arduradunak, gainera, etorkizunari begira itxaropentsu dira gaztetxo gehienak ikastola edo etxean euskaldundu direlako, baina, era berean, etorkizuneko langileek beren lantokian gaztelerara jo ez dezaten orain etengabeko lana beharrezkoa dela ohartarazten dute. Horretarako enpresek planak aurrera eramateko beharrezkoak diren baliabideak jarri beharko dituzte, eta langileek duten dena eman beharko dute: denbora, konpromisoa eta lana