EUSKALDUNON EMOZIOAK UNIBERTSALAK OTE?


2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Euskaldunon emozioak bakarrak al dira munduan? Ala emozioak unibertsalak al dira? Oraino psikologian egin izan diren azterketa gehienak hainbat teoriatan oinarritutako emozioen definizioetatik abiatu izan dira eta arazo emozionalak tratatzerakoan, definizio horiek izan dituzte abiapuntu. Kultura bakoitzak bere emozio propioak eta beste kulturekiko ezberdinak balitu, emozioak unibertsaltzat hartzen dituzten definizio horiek ez lirateke baliagarriak izango. Hori hala den edo ez jakiteko, EHUko Psikologia Fakultateko Nortasuna, Ebaluazioa eta Psikologi Tratamenduak departamentuak «Euskarazko emoziozko lexikoaren egitura» deritzan ikerlana abiatu du.

Ikerketa psikologo eta hizkuntzalarien arteko lana da, emozioen definizioa egiteko, hiztunen parte hartzeak berebiziko garrantzia baitu. Aipatu departamentuko Itziar Alonso eta Sagrario Yarnoz psikologia irakasleek, Erne Unzurrunzaga psikopedagogia ikasleak eta Donostiako Irakasle Eskolako Ruben Urizar hizkuntza irakasleak dihartute proiektuan. Ikerlana nazioarteko ikerlan zabalago baten parte da ordea. Kaliforniako Davis Unibertsitateko Phillip R. Shaver psikologoak koordinatzen du ikerlana. Beste psikologo estatubatuar batek ere, Chris Fraleyk, hartuko du parte; datu analisiaz arduratuko da berau. Shaverren abiapuntua honakoa da: psikologian egiten diren ikerlanetatik %90etik gora AEBtako laginetan oinarrituta egiten dira, beraz, ikerlanen ondorioak estatubatuarrei dagozkie. Horrexegatik, ezinbestekoa iruditu zitzaion Shaverri ikerketa hau kultura ezberdinetan egitea, zenbat emozio dauden eta kultura ezberdinetan berdin ulertzen diren jakiteko. Hori dela-eta, ikerlana Indonesia, Txinan eta Euskal Herrian ari dira egiten.


METODOLOGIA.

Ikerlana bi urtetan burutuko da. Ikerlanaren nondik norakoak eta oinarri teorikoak zehaztuta, euskarazko hiztegietan arakatzen hasi ziren, balizko emozioei zegozkien hitz batzuk hautatzeko. Itziar Alonsok dioenez, «eskuzabal jokatu dugu hitzok aukeratzerakoan, agian horietako batzuk ez dira emozioen izenak edo ez genituen argi ikusten, baina sartu egin ditugu». Euskalkietako aldaerak, hitz zaharkituak eta abar aztertu ondoren, zerrenda bat osatu zuten Ruben Urizar eta Erne Unzurrunzagak. Orain 100 euskaldun zaharren bila ari dira, euren argibideak jarraituz, zerrenda bete dezaten (ikerketan parte hartu nahi izanez gero, 943 015654 telefono zenbakira dei ezazue). Hiztunek zerrendan agertzen diren hitzak zein neurriraino diren emozio adierazi behar dute. Abertzaletasuna esaterako, zein neurriraino lotu daiteke hitz hau emozioarekin? Alonso psikologoak esan digunez, «arazo bat dago: batentzat emozioa dena, agian, beste pertsona batentzat ez da izango. Guri interesatzen zaiguna zera da: hiztun askoren egituratze hori nola suertatzen den ezagutzea, beste kultura batzuekin konparatzeko».

Zerrendak beteta jasotakoan, hiztunek emozio gisa sailkatu dituzten hitzak zein eta zenbat diren aztertuko dute eta emozioak taldekatzeko baliagarria izango zaien tresna eratuko dute haiekin. Emozioak izendatzeko hiztunek aukeratutako hitz horiek izango dira egitura kontzeptualak egiteko erabiliko duten oinarria, alegia. Hitzak txarteltxoetan jarrita, populazioaren lagin bati emango diote txartel horiek pila ditzaten eta jakiteko zein punturaino uste duten hitz batek eta beste batek nolabaiteko lotura duten edo ez duten loturarik. Horrela, emozio taldeak, talde prototipikoak lortuko dituzte. Eta ondoren, euren laginean, Indonesian eta Txinan, emozio talde berdintsuak ateratzen diren aztertu beharko dute.


MAILEGUAK ETA JATORRIZKO HITZA BEREIZI

. Jasotako hitz guztietatik, Urizar hikuntzalariak maileguak eta euskal hitzak sailkatuko ditu. Izan ere, emozio bat adierazteko euskarazko hitz bat egon bada, betidanik hori adierazteko beharra egon dela adierazten du. Beraz, mailegutza aztertzeak informazio ugari eskainiko die ikerlariei.

Euskaldun gehienek elebidun izateak badu eraginik. Sagrario Yarnozek dioenez, beste hizkuntza batez kutsatuta gaude eta horrek zaildu egiten du ikerlana. Itziar Alonsok esan duenez, Japonian lagin elebidun bat hartuta egin zen ikerlana eta badirudi, erabat frogatuta ez egon arren, horrek ez duela eragin handirik. Horrexegatik gaztelerazko komunitatean ere ikertzea interesgarria litzateke.
Hori egiteko nahia badute, arazo ekonomikoak eragozpen garrantzitsua dira ordea. EHUk ikerlana finantzatzeko diru laguntzarik ez eman izanaz kexu dira. Sagrario Yarnozek dioenez, «diru kopuru oso txikia eskatu genuen eta laguntza ukatzeko arrazoia ikerketa Euskal Herrira mugatzen dela da. Baina hau nazioarteko proiektu baten barne dago!».

Sagrario Yarnozek emozioen mapa egitearen garrantzia aipatu digu. Izan ere, bizitza emozionala oso garrantzitsua da, gure oreka psikologikoa, gure zoriona, ondo edo gaizki sentitzea baldintzatzen duelako. Horrexegatik oso garrantzitsua da oinarrian indarrean dauden emozioak zein diren ezagutzea. Azken finean, gure emozioak direna izango garelako


Azkenak
5.000 ‘erlezain’ lortzeko kanpaina nazionala abiatu du Herri Urratsek

Otsailaren 28an Hendaian eman dio hasiera kanpainari Herri Urratsek. Euskararen transmisioa bermatzen duen Seaska babestea da helburua.


8 urteko ume bati biluzik argazkiak egiteagatik ikertzen ari dira gizon bat Ortuellan

Gizonak ustez Ortuellako Jendea futbol taldean zuen posizioa baliatu zuen umeari argazkiak egiteko. Ertzaintzak ikerketa abiatu du eta aurretik antzerako salaketak zituela jaso dute.


2025-03-03 | Leire Artola Arin
ANALISIA
Karbonoa ez da neutroa

Agintari gutxik aitortzen dute publikoki, disimulurik eta konplexurik gabe, multinazional kutsatzaileen alde daudela. Nahiago izaten dute enpresa horien aurpegi berdea babestu, “planetaren alde” lan egiten ari direla harro azpimarratu, eta kutsadura eta marroiz... [+]


PKK-k su-etena deklaratu du, buruzagiaren agindua onartuta

Abdullah Öcalan buruzagiak PKKri otsailaren 27an eskatu zion armak uzteko. Taldeak egin duen adierazpenean babes osoa agertu dio buruzagiari eta Öcalanek eskatutakoa betetzeko konpromisoa adierazi du.


Istilu handiak Grezian, 57 lagun hil ziren tren istripuaren bigarren urteurrenean

Poliziaren eta manifestarien arteko talkek atxilotu eta zauritu ugari utzi dituzte ostiralean herrialdeko hiri nagusietan. Herritarrek gertatukoaren erantzuleak zigortzea eskatu diote gobernuari, ez baita oraindik istripuaren inguruko epaiketarik ireki. Greba orokorra deitu... [+]


Frantziak eta Erresuma Batuak Ukrainarako su-eten plan bat aurkeztuko diete AEBei, Trump Zelenskiri oldartu ostean Etxe Zurian

Hala iragarri du Keir Starmer Erresuma Batuko lehen ministroak Londresen eginiko goi bileran. Etxe Zurian Trumpek Zelenskiren aurka egin ostean, izandako eztabaidaren aurrean, Europako buruzagiek babesa adierazi diote Ukrainako presidenteari.


Elizako sexu abusuen biktimei kalte-ordaina emango die Iruñeko Artzapezpikutzak, “laster”

Elizak 23 kasu ditu onarturik Nafarroa Garaian. Haiek "ekonomikoki, psikologikoki eta espiritualki laguntzeko" konpromisoa adierazi du Iruñeko artzapezpikuak.


Nafarroako armarri historikoaren erabilera debekatu du Castejoneko alkateak

Karbankulu pomelatua "garai batean gure bizilagun Francisco Casanova hil zutenen ideiak babesten dituztenek erabilitako ikurra" dela, adierazi du  Noelia Guerra UPNko Castejoneko alkateak, eta sinbolo "ez ofizialak" udalaren espazioetan erabiltzea... [+]


Larhunen dabilen otsoaren presentziaren “ondorio larriak” salatu ditu ELB sindikatuak

Mendizale batek asteburuan ikusi du animalia Lapurdiko Azkaine herrian, eta otsoa dela baieztatu du Pirinio Atlantikoetako Prefeturak. ELB lurraldean "harraparien presentziaren kontra" agertu da.


Pagolarren gainean eolikoak jartzearen aurkako aldarria, plazara

Elkarretaratzea egin zuen Aiaraldeko Mendiak Bizirik plataformak atzo Laudioko Lamuza plazan, Mugagabe Trail Lasterketaren testuinguruan. 


2025-03-03 | Ahotsa.info
Iruinkokoa, Iruñeko iñauteri euskaldunen bersignifikazioaren aurka

Martxoaren 2an igandea Iruinkokoak berriz ere Iruñeko karrikak hartu ditu.


Erabat doan izango da Hondarribian euskara ikastea

EH Bilduk sustatuta, Hondarribiako udalak euskara sustatzeko diru-laguntzetan aldaketak egin eta laguntza-lerro berri bat sortu du. Horri esker, erabat doakoak izango dira euskalduntze ikastaroak, besteak beste.


Martxoak 3tik 49 urte
“1976ko Gasteizko greben mugimendua eskola politikoa izan zen”

Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]


Memoria bala bat da buruan

1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]


Eguneraketa berriak daude