Euskal Herrian topa ditzakegun baso mota askori buruz hitz egin dezakegu, baina ezinbestekoa da aukeraketa egitea. Bost nagusienak azalduko ditugu.

Gaztainondoa (Castanea sativa) beti gure basoen elementu garrantzitsutzat jo izan da, beti hor egon izan balitz bezala, baina gutxik daki gaztaindegiek bizi izan duten egoera. Gaztainondoek ia desagertzerainoko murrizketa jasan zuten. Errudunak bi gaitz izan ziren, biak ere onddoek sortuak. Batetik, tinta gaitza deitua, azalean uzten dituen orbain beltzengatik eta bestetik, txankroa, zuhaitzaren enbor eta adarrak desitxuratzen ditu heriotza eragiteraino. Gaur egun gaitz hauei aurre egiten dieten landareak lortzeko ikertzen dihardute.
Gaztainondoen jatorria ez dago batere argi baina, erromatarren etorrerarekin erlazionatzen da. Ez da jakin erromatarrek ekarri ote zuten edo hauek bertan lehenagotik egondako gaztainondoen landaketak bultzatu zituzten.
Gaztainondoekin batera topa ditzakegu haritz, lizar edo gereziondoa bezalako zuhaitz landareak, inoiz txilar, iratze edo ahabirik ere bai.
Muxarrak negua gaztainondoen enbor zuloetan iragaten du lozorroan. Katajinetak ere gustuko ditu gaztaindegiak.


Hiru harizti motetaz hitz egingo dugu, bertako hariztien basoak, haritz kandugabearen basoak eta haritz amerikarraren basoak.
Orokorrean haritzaren egurra oso estimatua izan da, egur noble eta kalitate handikoa delako. Gune hezeetako haritzak errendimendu hobea izaten dute, garaiagoak dira.
Bertako hariztien basoa isurialde kantauriarrean dago zabalduena. Bere egurra oso erabilia izan da eraikuntzarako, fruitu eta hostoak berriz aziendak bazkatzeko.
Haritza (Quercus robur) haran sakonetan hedatzen da, hezetasuna dagoeneko guneetan. Harizti hauek dibertsitate handia eskaintzen duten basoak dira, bai flora eta bai faunaren aldetik ere. Udazken aldera, harizti hauetan basurdeak lurra aztarrikatuz ibiliko dira ezkur bila, adar gainetan berriz kaskabeltz edo amilotx intsektujaleak.
Haritz kandugabearen basoak bereziagoak dira. Haritz mota hau (Quercus petraea) ez da bertako haritza bezain exigentea. Leku idorrago eta malkartsuagoetan topa dezakegu. Garai batean armada espainiarrak etengabe moztu zituen zuhaitz hauek ontzigintzarako, ia desagertu ziren arte.
Baso hauetan fauna anitza dago, inoiz lepatxuriren bat isil-isilean ibil daiteke edo erbiñudea ihesean. Okil zulogilerik entzun ahal izango dugu urrunean.
Haritz amerikarraren baso berriak XX. mendearen hasieran hasi ziren landatzen. Jatorriz Ipar Ameriketatik ekarri zen, Quercus rubra izen zientifikoduna. Bertako haritzak baino ekoizpen altuagoa ematen du, baina gaur egun gutxiago landatzen da, gaitz bat dela medio. Udazkena izaki hostoen tonu gorriei arretaz begiratzea merezi du.


Hosto iraunkorreko haritzak dira. Hau ere Quercus generoaren barne kokatuko dugu, Euskal Herrian topatu ahal ditugun beste 10 espeziekin batera. Beraien arteko hibrido asko topa ditzakegu, iparretik hegora, klima egoera ezberdinetara moldatuak. Artea (Q. rotundifolia subespeziea), klima meditarranearrean topa dezakegu, leku lehorragoetan. Edozein lurtzorura ondo moldatzen da, labore lurrek kendu izan diote lekua artadiei eta ikatza egiteko ere oso erabiliak izan dira.


Pinu espezie ugari existitzen dira Euskal Herrian, hauetatik hiru espezie aukeratu ditugu.
Pinu gorri edo lergorriaren (Pinus sylvestris ) pinadiak, enborraren kolorea dela eta erraz bereizten dira beste pinadietatik. Zuhaitz ugaria da eta nahiko preziatua.
Zuhaitz aitzindari moduan ezagutzen da, nekazaritzarako edo abeltzaintzarako erabiltzen ez diren lurrak berriz oihaneztatuz. Baso hauetan ezpela eta epurua bezalako zuhaiskak topatzea oso ohikoa da. Animalia talde zabalak biltzen dituzte baso hauek, orkatz, basoilar edo okil beltzak gustuko dituzte pinadi hauek.
Intsinis pinua, (Pinus radiata), hazkuntza azkarrekoa, 30 urteren buruan mozteko prest egoten da. Baso ekonomiari bultzada handia eman dio, jatorriz Kaliforniakoa izan arren oso ondo egokitu baita hemen. Arrazoi bategatik edo besteagatik oso kritikatua izan da zuhaitz hau; zuhaitz masa handiak landatu direla, lurra asko pobretzen duela, dibertsitate urriko basoak direla, mozketa masiboen ondorioz higadura arazoak sortu direla...
Larizio pinua (Pinus nigra) azkenaldian birlandaketak egiteko asko erabili da, ekonomia aldetik ere garrantzitsua bihurtu da.
Fauna zabala gordetzen eta babesten dute baso hauek, geroz eta ugariagoak diren orkatzak ihesean edo basurdeak aztarrikan ibiltzen dira. Hontza handi edo errege hontzarik ere topa dezakegu gauaren iluntasunean.


Baso bereziak ditugu pagadiak, Euskal Herriko mitologian izan du lekurik. Pagoaren (Fagus sylvatica) egurra oso preziatua izan da, horregatik asko ustiatu da basogintzan. Hazkuntza motela duen arren, behin tamaina bat hartzen duenean erraz nagusitzen da beste espezieak gaindituz. Itzal handia ematen duen basoa da, bere hostoek hartzen duten kokapen berezia dela eta. Gutxi izango dira pagadiaren azpian bizi daitezkeen landareak, inoiz gorosti edo ezpelen bat ez bada behintzat. Horregatik esaten da pagadiek baso ederrak izan arren dibertsitate gutxi eskaintzen digutela.
Pagadien babesean orein beldurtiak dabiltza hain preziatuak dituzten pagatxak jaten. Azkonarra ere bai zuloren batean ezkutatu nahian. Garai honetan hor izango ditugu ehiztariak zelatan ea pagauso edo oilagor despistaturik iragaten den